دانشنامه تاریخی
دوره هلنیستی مصر (۳۳۲-۳۰ سال قبل از میلاد) با فتح کشور به وسیله اسکندر مقدونی آغاز و با سقوط آخرین سلسله بطلمیوسی هنگامی که مصر به یک استان رومی تبدیل شد، به پایان رسید. این دوره با هم‌افزایی فرهنگ‌های مصری و یونانی، تغییرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی قابل توجه و همچنین دستاوردهای منحصر به فرد در علوم و هنر مشخص می‌شود.
دوره هلنیستی را می‌توان به چندین مرحله کلیدی تقسیم کرد:
فتح مصر به وسیله اسکندر مقدونی در سال ۳۳۲ قبل از میلاد، یک رویداد کلیدی بود که دوران جدیدی در تاریخ کشور آغاز کرد. اسکندر به عنوان آزادکننده از سلطه ایرانیان پذیرفته شد و کمپین موفق او به تأسیس یک مرکز جدید قدرت منجر شد. او شهر اسکندریه را تأسیس کرد که به یک مرکز فرهنگی و تجاری مهم تبدیل شد.
پس از مرگ اسکندر در سال ۳۲۳ قبل از میلاد، امپراتوری او به چندین بخش تقسیم شد و مصر تحت سلطه بطلمیوسی‌ها قرار گرفت. اولین فرعون این سلسله، بطلمیوس اول سوتر، به شدت به توسعه کشور ادامه داد و سیاست‌های اسکندر را که به یکپارچه‌سازی فرهنگ‌های یونانی و مصری متمرکز بود، پیگیری کرد.
بطلمیوسی‌ها تلاش کردند موقعیت‌های خود را تقویت کنند و بر توسعه تجارت، کشاورزی و ساخت‌وساز تمرکز کردند. بطلمیوس دوم فیلاادلphوس به عنوان حامی مشهور هنرها و علوم شناخته شد و کتابخانه مشهور اسکندریه — بزرگترین مرکز علم در دنیای باستان — را تأسیس کرد.
دوره هلنیستی با ترکیب فرهنگ‌ها مشخص می‌شود. زبان یونانی به زبان قدرت و آموزش تبدیل شد و فرهنگ مصری همچنان بر زندگی روزمره تأثیر می‌گذاشت. بطلمیوسی‌ها در مراسم مذهبی شرکت می‌کردند و سنت‌های مصری را حفظ می‌کردند که به هماهنگی بین دو فرهنگ کمک می‌کرد.
اقتصاد مصر در دوره هلنیستی همچنان بر کشاورزی متکی بود، اما تجارت نیز به شدت توسعه یافته بود. مصر به یک مرکز مهم برای مبادله کالا بین یونان، روم و شرق تبدیل شد. کشاورزی موفق باعث فراهم شدن فراوانی شد و کشورهای مختلف می‌توانستند غلات، کتان، پاپیروس و سایر کالاها را تجارت کنند.
توسعه زیرساخت‌ها، از جمله ساخت بنادر، جاده‌ها و انبارها، به رشد تجارت کمک کرد. اسکندریه به شریان اصلی تجاری تبدیل شد که کالاها از گوشه و کنار جهان به آنجا سرازیر می‌شدند. این امر به مصر اجازه داد تا به یک بازیگر اقتصادی مهم در منطقه مدیترانه تبدیل شود.
ساختار اجتماعی مصر در دوره هلنیستی کاملاً سلسله‌مراتبی باقی ماند. در رأس این ساختار، فرعون‌های بطلمیوسی و خانواده آنها قرار داشتند، سپس کاهنان، اشراف و مقامات بودند. نخبگان یونانی نقش مهمی در مدیریت و اقتصاد ایفا می‌کردند و مصری‌ها در موقعیت‌های پایین‌تری در سلسله مراتب اجتماعی قرار داشتند.
با این حال، فرهنگ شروع به تغییر کرد و امکان جابه‌جایی اجتماعی برای مصری‌های تحصیل‌کرده راحت‌تر شد. بازرگانان و صنعتگران موفق می‌توانستند ثروت و تأثیر به دست آورند.
دوره هلنیستی زمان دستاوردهای برجسته در علم و هنر بود. کتابخانه اسکندریه، که در شهر اسکندریه تأسیس شده بود، شامل تعداد زیادی متن و آثار و تبدیل به مرکز علم و آموزش شد. دانشمندانی همچون اراتوستهن و ارشمیدس کشفیات مهمی در جغرافیا، ریاضیات و نجوم انجام دادند.
در هنر، این دوره با واقع‌گرایی و احساسات مشخص می‌شود. مجسمه‌سازی و نقاشی شروع به انتقال احساسات انسانی و زندگی روزمره کردند. بطلمیوسی‌ها به ساخت معابد و مقبره‌های باشکوه ادامه دادند و از عناصر هر دو معماری یونانی و مصری استفاده کردند.
فرهنگ هلنیستی مصر چند بعدی و ترکیبی از عناصر سنت‌های یونانی و مصری بود. روش‌های مذهبی متنوع‌تر شدند و خدایان محلی، همچون ایزیس و اوزیریس، به همراه خدایان یونانی، همچون زئوس و آفرودیته مورد پرستش قرار گرفتند.
بطلمیوسی‌ها در مراسم مذهبی شرکت می‌کردند و از دین برای تقویت قدرت خود استفاده می‌کردند. این امر یک دین سنکریتیک منحصر به فرد را ایجاد کرد که در آن خدایان باستانی مصری و یونانی ترکیب و در کنار هم مورد پرستش قرار می‌گرفتند.
با وجود موفقیت‌های سلسله بطلمیوسی، در دوره هلنیستی ناپایداری سیاسی مشاهده می‌شد. درگیری‌های داخلی، رقابت برای قدرت و شورش‌ها، قدرت مرکزی را تضعیف می‌کرد. طی زمان، بسیاری از بطلمیوسی‌ها از تداخل‌های خانوادگی رنج می‌بردند که منجر به قتل و سرنگونی می‌شد.
سرانجام، در سال ۳۰ قبل از میلاد، پس از شکست کلئوپاترا هفتم و مارک آنتونی در نبرد آکسیون، مصر به یک استان رومی تبدیل شد. این امر به دوره هلنیستی و سلسله بطلمیوسی پایان داد، اما میراث این زمان همچنان ادامه دارد.
دوره هلنیستی تأثیر قابل توجهی بر تاریخ آینده مصر و فرهنگ جهانی به‌طور کلی گذاشت. ترکیب فرهنگ‌های یونانی و مصری یک تمدن منحصر به فرد ایجاد کرد که در هنر، معماری و علم اثراتی عمیق باقی گذاشت.
اسکندریه به عنوان یک مرکز مهم دانش و فرهنگ، در طول قرون به جذب دانشمندان و محققان ادامه داد. تأثیر فرهنگ هلنیستی را می‌توان در دوره رومی نیز مشاهده کرد، زمانی که عناصر فرهنگ مصری به حفظ و توسعه خود ادامه دادند.
دوره هلنیستی مصر به نماد تنوع فرهنگی و نفوذ متقابل تبدیل شد، که نشان می‌دهد چگونه فرهنگ‌های مختلف می‌توانند در کنار هم وجود داشته باشند و یکدیگر را غنی‌تر کنند.