دانشنامه تاریخی
دورهٔ دیرپا در مصر (حدود ۶۶۴-۳۳۲ سال قبل از میلاد) زمانی از تغییرات قابل توجه، بی‌ثباتی و تنوع فرهنگی شد. این دوره شامل سه دودمان است و به عنوان درگیری‌های داخلی و تأثیرات خارجی شناخته می‌شود که منجر به تغییرات زیادی در فرهنگ و اجتماع مصر شده است.
دورهٔ دیرپا به چند مرحلهٔ کلیدی تقسیم می‌شود:
دورهٔ دیرپا با دودمان ۲۶ آغاز می‌شود، هنگامی که مصر دوباره استقلال خود را از سلطهٔ آشوری به دست می‌آورد. فرعون پسامتیک اول به عنوان بنیان‌گذار این دودمان شناخته می‌شود و به طور فعال کشور را بازسازی می‌کند. تحت رهبری او، رشد اقتصادی، توسعهٔ کشاورزی و بازسازی معابد رخ می‌دهد.
فرعون‌های دورهٔ دیرپا، مانند پسامتیک اول، نِخو دوم و پسامتیک دوم، نقش مهمی در تقویت مصر و بازسازی قدرت نظامی آن داشتند. آنها به دنبال ایجاد ارتش قدرتمند و توسعهٔ نیروی دریایی برای حفاظت از منافع خود و گسترش مسیرهای بازرگانی بودند.
نِخو دوم پروژه‌های بلندپروازانه‌ای را انجام داد، مانند تلاش برای حفر کانالی از نیل به دریای سرخ، که یک گام مهم در تجارت و ناوبری بود. با وجود تلاش‌های او، پروژه به پایان نرسید، اما تمایل مصر برای تقویت موقعیت خود در عرصهٔ بین‌المللی را نشان داد.
فرعون‌ها به طور فعال علیه کشورهای همسایه مانند لیبی، نوبی و آشور جنگیدند. این درگیری‌ها به تقویت مرزها و تأمین کنترل بر مسیرهای تجاری کمک کرد. با این حال، جنگ‌های مداوم همچنین منابع کشور را به خطر می‌انداخت و به درگیری‌های داخلی منجر می‌شد.
اقتصاد دورهٔ دیرپا بر پایهٔ کشاورزی، صنایع دستی و تجارت بین‌المللی بنا شده بود. توسعهٔ سیستم‌های آبیاری و کشاورزی به افزایش تولید کمک کرد، که امکان تغذیهٔ جمعیت در حال رشد و تأمین رفاه را فراهم آورد.
تجارت با کشورهای همسایه، مانند فنیقیه و یونان، منبع مهمی از درآمد به شمار می‌رفت. مصر غلات، روغن کنجد، پاپیروس و مصنوعات طلا و نقره را صادر می‌کرد و در عوض چوب، فلزات و کالاهای عجیب و غریب وارد می‌نمود. این ارتباطات به مصر تنوع فرهنگی و ایده‌های جدیدی را منتقل می‌کرد.
ساختار اجتماعی مصر در دورهٔ دیرپا همچنان سلسله‌مراتبی بود. فرعون در راس هرم قرار داشت و پس از او کاهنان، اشراف و فرماندهان نظامی قرار داشتند. کاهنان همچنان نقش مهمی در زندگی مذهبی ایفا کرده و معبدها را اداره و مراسم را انجام می‌دادند.
صنعتگران و کشاورزان عمدهٔ جمعیت را تشکیل می‌دادند و شرایط زندگی آنها بسته به منطقه به طور قابل توجهی متفاوت بود. در حالی که برخی صنعتگران و بازرگانان به اندازه کافی ثروتمند می‌شدند، بیشتر کشاورزان همچنان در فقر زندگی می‌کردند.
فرهنگ دورهٔ دیرپا با تنوع و سازگاری مشخص می‌شود. هنر این زمان عناصری از فرهنگ سنتی مصر را حفظ کرده، اما همچنین تأثیرات جدیدی از دیگر مناطق جذب کرده است. مجسمه‌سازی، نقاشی و معماری همچنان در حال توسعه بودند و بر واقع‌گرایی و توجه به جزئیات متمرکز بودند.
متون مذهبی، مانند «کتاب مردگان»، همچنان نقش مهمی در زندگی پس از مرگ و آیین‌های مذهبی داشتند. پرستش خدایانی مانند أسیریس و ایزد، جنبهٔ مهمی از زندگی روحانی مصر به شمار می‌رفت و مراسم مربوط به زندگی پس از مرگ پیچیده‌تر و متنوع‌تر شد.
دستاوردهای معماری دورهٔ دیرپا شامل ساخت معبدها و مقبره‌هاست که همچنان اصول سنتی را منعکس می‌کند اما با عناصری جدید. معبد آمن در کارناک و مقبره‌ها در درهٔ پادشاهان نمونه‌هایی از مهارت‌های معماری این زمان هستند.
مذهب در دورهٔ دیرپا همچنان نقش کلیدی در زندگی جامعه ایفا می‌کرد. تعداد زیادی از خدایان و الهه‌ها، مانند را، ایزد، أسیریس و هور، در بسیاری از معابد پرستیده می‌شدند. مراسم‌ها و آیین‌های مذهبی تنوع بیشتری پیدا کردند و فرقه‌های محلی در زندگی مذهبی نقش مهمی داشتند.
تصورات دربارهٔ زندگی پس از مرگ همچنان در حال توسعه بودند و بر اهمیت رعایت آیین‌ها و قربانی‌ها تأکید می‌شد. مراسم دفن و ساخت مقبره همچنان جنبه‌های مهمی از فرهنگ مصر به شمار می‌رفت و ایمان به زندگی پس از مرگ را منعکس می‌کرد.
در دورهٔ دیرپا، مصر با تهدیدات جدیدی مواجه شد. در سال ۵۲۵ قبل از میلاد، پادشاه پارسی کمبوجیه دوم مصر را تسخیر کرد و این آغاز دورهٔ سلطهٔ پارس بود. تحت کنترل پارسیان، مصر بخشی از یک امپراتوری بزرگ شد که بر فرهنگ و سیاست آن تأثیر گذاشت.
دورهٔ دیرپا با تسخیر مصر توسط اسکندر مقدونی در سال ۳۳۲ قبل از میلاد به پایان رسید. این رویداد آغازگر یک عصر جدید در تاریخ مصر بود، زمانی که این کشور به بخشی از تمدن هلنیستی تبدیل شد. با وجود بی‌ثباتی‌اش، دورهٔ دیرپا پایه‌های توسعهٔ آینده و ادغام فرهنگ‌های مختلف را بنا نهاد.
میراث دورهٔ دیرپا همچنان بر فرهنگ و هنر معاصر تأثیر می‌گذارد. عناصر فرهنگ مصر، مانند معماری، هنر و تصورات مذهبی، بخشی از میراث جهانی شده‌اند. دورهٔ دیرپا همچنین توانایی مصر باستان برای سازگاری با شرایط متغیر را نشان داد که درس مهمی برای تمدن‌های بعدی بود.
تاریخ دورهٔ دیرپا به ما یادآوری می‌کند که طبیعت پیچیده و متنوع تمدن باستانی مصر همچنان مورد بررسی قرار می‌گیرد و حقایق جدیدتر از آن توسط تاریخ‌نگاران و باستان‌شناسان کشف می‌شود.