دانشنامه تاریخی
اکوادور، که در شمال غربی آمریکای جنوبی واقع شده است، دارای میراث باستانی و فرهنگی غنی است که ریشه در دوران‌های قدیم دارد. قبل از آمدن اسپانیایی‌ها و استعمار، در این سرزمین تمدن‌های پیشرفته‌ای وجود داشت که تأثیر قابل توجهی در توسعه فرهنگی و فناوری منطقه گذاشتند. از زمان‌های قدیم، قبایل و اقوامی در اکوادور وجود داشتند که فرهنگ‌های منحصربه‌فردی را ایجاد کردند که به شدت با طبیعت و باورهای مذهبی مرتبط بودند. این تمدن‌ها شهرها ساختند، به کشاورزی و صنایع دستی مشغول بودند، آثار هنری خلق کردند و دانش‌های نجومی را توسعه دادند.
فرهنگ والدیویا یکی از قدیمی‌ترین‌ها در اکوادور و یکی از کهن‌ترین‌ها در قاره به شمار می‌رود. این فرهنگ در حدود ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد شکل گرفت و تا ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد دوام داشت. سکونت‌گاه‌های والدیویا در سواحل اقیانوس آرام واقع شده بودند و ساکنان آن‌ها زندگی اسکان‌یافته‌ای داشتند و به ماهی‌گیری و کشاورزی مشغول بودند. آن‌ها ذرت، لوبیا، کدو و سایر گیاهان را کشت می‌کردند که نشان‌دهنده توسعه مهارت‌های کشاورزی و توانایی حفظ سکونت‌گاه‌های پایدار بود.
فرهنگ والدیویا به خاطر سفالگری منحصربه‌فرد خود شناخته می‌شود، به‌ویژه مجسمه‌های زنانه‌ای که به عنوان "مجسمه‌های والدیویا" شناخته می‌شوند. این مجسمه‌ها که زنانی را با ران‌ها و سینه‌های برجسته نشان می‌دهند، احتمالاً نماد باروری و نقش زنان در جامعه بودند. سفالگری والدیویا با الگوهای رنگی و ظرافتش متمایز است که نشان‌دهنده سطح بالای مهارت‌های هنری این فرهنگ است.
پس از والدیویا، فرهنگ ماچالییا در اکوادور شکل گرفت که از حدود ۱۵۰۰ تا ۵۰۰ سال قبل از میلاد وجود داشت. این فرهنگ نیز در مناطق ساحلی قرار داشت ، اما تأثیر آن به مناطق داخلی کشیده شده بود. فرهنگ ماچالییا به خاطر دستاوردهای خود در هنر سفالگری شناخته می‌شود که با فرم‌ها و الگوهای ظریف متمایز است. سفالگری ماچالییا با الگوهای پیچیده‌تر و مجسمه‌هایی که تصاویری از حیوانات و انسان‌ها را نشان می‌دهد، از سفالگری والدیویا متفاوت است.
ماچالیایی‌ها همچنین اولین کسانی بودند که شروع به استفاده از مس در اکوادور کردند که نشان‌دهنده توسعه متالورژی است. این امر همچنین نشان‌دهنده تبادل فرهنگی با سایر مناطق آمریکای جنوبی، مانند پرو است که فناوری‌های ساخت فلزات در آنجا در حال توسعه بود. کشاورزی همچنان بخشی مهم از زندگی باقی ماند، اما با توسعه متالورژی و روابط تجاری، فرهنگ ماچالییا به‌مرور پیچیده‌تر و چندبعدی‌تر شد.
فرهنگ چوررا که از ۹۰۰ تا ۳۰۰ سال قبل از میلاد وجود داشت، یکی از رونق‌یافته‌ترین فرهنگ‌های باستانی در اکوادور بود. سکونت‌گاه‌های اصلی این فرهنگ در امتداد رودخانه‌ها و در مناطق کوهستانی واقع شده بودند که ساکنان را به منابع طبیعی دسترسی می‌داد. چوررا با کشاورزی پیشرفته، شامل کشت ذرت، مانیوک و سایر محصولات کشاورزی شناخته می‌شود. آن‌ها همچنین به ماهی‌گیری، شکار و جمع‌آوری مشغول بودند.
سفالگری چوررا به عنوان یکی از پیچیده‌ترین‌ها در اکوادور باستان در نظر گرفته می‌شود. در میان یافته‌ها، ظروفی به شکل حیوانات و انسان‌ها وجود دارند که با جزئیات دقیق ساخته شده‌اند. برخی از این ظروف به‌عنوان سازهای موسیقی، مانند سوت و فلوت، مورد استفاده قرار می‌گرفتند، که نشان‌دهنده توسعه فرهنگ موسیقی و مراسم مذهبی است. چوررا همچنین با سایر فرهنگ‌ها، مانند فرهنگ چاوین در پرو، مبادله می‌کرد که نشان‌دهنده ارتباطات فرهنگی و تجاری میان مناطق است.
فرهنگ هامبیک از حدود ۵۰۰ سال قبل از میلاد تا ۵۰۰ سال بعد از میلاد وجود داشت و مناطق کوهستانی اکوادور را در بر می‌گرفت. این فرهنگ با نوع خاصی از معماری متمایز است: ساکنان از ترس‌های سنگی برای کشاورزی استفاده می‌کردند که به آن‌ها اجازه می‌داد در شرایط ناهموار کوهستانی به کشت بپردازند. این ترس‌ها به تثبیت خاک کمک می‌کرد و فرسایش را جلوگیری می‌کرد که نشان‌دهنده سطح بالای دانش در زمینه کشاورزی و مهندسی است.
سفالگری فرهنگ هامبیک نیز منحصربه‌فرد بود و شامل عناصری بود که تأثیر محیط اطراف را منعکس می‌کرد. الگوهای روی سفال از حیواناتی مانند گوزن، جگوار و پرندگان و همچنین الگوهای هندسی مختلف الهام گرفته شده است. نکته مهم فرهنگ هامبیک پرستش نیاکان و ارواح بود که در مراسم و تشریفات خاکسپاری بروز می‌یافت. باستان‌شناسان مقبره‌هایی را پیدا می‌کنند که شامل ظروف سفالی و تزئینات هستند که نشان‌دهنده شیوه‌های پیچیده تشریفاتی است.
فرهنگ لا تولیتا، که به عنوان تولیتا-تومکو نیز شناخته می‌شود، در دوره‌ای از ۶۰۰ سال قبل از میلاد تا ۴۰۰ سال بعد از میلاد بر سواحل اکوادور و کلمبیا حاکم بود. این فرهنگ با سطح بالایی از توسعه هنر و فناوری، به‌ویژه در زمینه طلاسازی متمایز است. لا تولیتا به خاطر زیورآلات طلایی و مسی خود شناخته می‌شود، از جمله گوشواره‌ها، دستبندها و تاج‌های سر که به خاطر طراحی‌های زیبا و ظرافتی که دارند، متمایز هستند.
یکی از ویژگی‌های فرهنگ لا تولیتا مجسمه‌های بزرگ سفالی بود که خداها، نیاکان و موجودات افسانه‌ای را به تصویر می‌کشید. این مجسمه‌ها برای اجرای مراسم و احتمالاً در مراسم مذهبی استفاده می‌شدند. یافته‌های فرهنگ لا تولیتا نشان دهنده سطح بالای سازمان اجتماعی است، جایی که تقسیم کار وجود داشت و سنت‌های هنری توسعه یافته بودند.
فرهنگ کانیاکی در مناطق کوهستانی اکوادور وجود داشت و به خاطر مقاومت و مهارت‌های جنگی‌اش شهرت داشت. کانیاکی‌ها کشاورزانی ماهر بودند که سیستم‌های پیچیده‌ای از آبیاری و زمین‌های تراس‌کاری برای کشت سیب‌زمینی، ذرت و سایر محصولات ایجاد می‌کردند. کانیاکی‌ها نیز استحکامات ساختند و با قبایل همسایه جنگ می‌کردند.
یکی از نکات جالب در فرهنگ کانیاکی دانش‌های مذهبی و نجومی آن‌ها بود. کانیاکی‌ها کوه‌ها را مقدس می‌دانستند و آن‌ها را منزلگاه ارواح می‌پنداشتند. آن‌ها اعتقاد داشتند که ارواح کوه آن‌ها را از دشمنان محافظت می‌کنند و در برداشت محصول کمک می‌کنند. این قبایل دارای شمن‌ها و کشیشانی بودند که مراسمی را در ارتباط با چرخه‌های طبیعی و مشاهدات نجومی انجام می‌دادند. کانیاکی‌ها همچنین به عنوان آخرین گروهی شناخته می‌شوند که به انکا مقاومت کردند، که در قرن پانزدهم به سرزمین اکوادور حمله کردند.
در قرن پانزدهم، سرزمین اکوادور به‌دست امپراتوری اینکا افتاد که می‌خواست سلطه خود را به شمال گسترش دهد. اینکاها با مقاومت قبایل کانیاکی روبرو شدند، اما در نهایت توانستند این منطقه را تسخیر کنند. اینکاها سنت‌های اجتماعی، اقتصادی و معماری خود را به ارمغان آوردند که به تدریج در فرهنگ محلی ادغام شد.
اینکاها جاده‌ها، معابد و مراکز اداری ساختند که به تقویت ارتباطات میان نواحی دوردست کمک کرد. یکی از این مراکز شهر کیتو بود که به یک مرکز اداری و مذهبی مهم تبدیل شد. تأثیر اینکاها به ادغام فرهنگ‌ها منجر شد و سنت‌های محلی را با عناصری جدید غنی‌تر کرد، اما بسیاری از باورها و آداب و رسوم محلی حتی تحت حکومت اینکاها حفظ شدند.
تمدن‌های باستانی اکوادور میراث قابل توجهی را به جا گذاشته‌اند که هنوز هم در فرهنگ معاصر کشور منعکس می‌شود. بسیاری از آثار باستانی، از جمله سفالگری، زیورآلات و ابزارها، نشان‌دهنده سطح بالای توسعه و مهارت این اقوام است. ساکنان معاصر اکوادور به میراث خود افتخار می‌کنند و از طریق جشن‌ها، صنایع دستی و سنت‌ها به پاسداشت آداب و رسوم نیاکان خود ادامه می‌دهند.
استخراج‌های باستان‌شناسی ادامه دارد و یافته‌ها از دوره‌های مختلف تاریخ باستان اکوادور به درک بهتر زندگی این اقوام، چگونگی توسعه فرهنگ‌های آن‌ها و نحوه تعاملشان با محیط زیست و تمدن‌های دیگر کمک می‌کند. اکوادور امروز کشوری است که به ثروت فرهنگی خود ارج می‌نهد و به‌طور فعال به پژوهش‌های باستان‌شناسی و انسان‌شناسی برای حفظ و انتقال دانش در مورد تمدن‌های باستانی به نسل‌های آینده ادامه می‌دهد.