Tarih Ansiklopedisi
Ekvador, Güney Amerika'nın kuzeybatısında yer alan zengin arkeolojik ve kültürel mirası ile antik dönemlere uzanan köklere sahiptir. İspanyolların gelişi ve kolonizasyonundan önce bu bölgede, kültürel ve teknolojik gelişmeye önemli katkılarda bulunan gelişmiş medeniyetler vardı. Ekvador topraklarında, doğayla ve dini inançlarla sıkı bağlantıları olan benzersiz kültürler yaratan kabileler ve halklar vardı. Bu medeniyetler şehirler inşa etti, tarımla uğraştı, zanaat ve sanat yarattı ve astronomi bilgilerini geliştirdi.
Valdivia kültürü, Ekvador topraklarındaki en eski kültürlerden biri ve kıtadaki en eski kültürlerden biri olarak kabul edilmektedir. Bu kültür, M.Ö. 3500 civarında ortaya çıkmış ve M.Ö. 1500 yılına kadar varlığını sürdürmüştür. Valdivia yerleşimleri, Pasifik Okyanusu kıyısında yer almakta olup, halkı yerleşik bir yaşam tarzı sürdürerek balıkçılık ve tarım ile geçimini sağlamıştır. Mısır, fasulye, kabak ve diğer bitkileri yetiştirerek tarımsal becerilerin geliştiğini ve sürdürülebilir yerleşimlerin oluşturulabildiğini göstermişlerdir.
Valdivia kültürü, "Valdivia figürleri" olarak bilinen kadın figürleriyle tanınan benzersiz seramikleri ile bilinir. Vurgulanmış kalçaları ve göğüsleri olan kadınları tasvir eden bu figürlerin, doğurganlığı ve kadınların toplumdaki rolünü simgelediği düşünülmektedir. Valdivia seramikleri, renkli desenleri ve zarif yapısıyla dikkat çekmekte olup, bu kültürün yüksek sanatsal yeteneklerini göstermektedir.
Valdivia'nın ardından, Ekvador topraklarında M.Ö. 1500 ile M.Ö. 500 yılları arasında varlığını sürdüren Machalilla kültürü ortaya çıkmıştır. Bu kültür de kıyı bölgelerinde yer almakla birlikte, etkisi iç bölgelerede yayılmıştır. Machalilla kültürü, zarif formlar ve desenlerle bilinen seramik sanatıyla öne çıkmaktadır. Machalilla seramikleri, daha karmaşık motifler ve figürler içermekte olup, bunlar arasında hayvan ve insan imgeleri bulunmaktadır.
Machalillalar ayrıca, Ekvador topraklarında bakır kullanmaya ilk başlayanlar olmuşlardır ki bu da metalurjinin gelişmesini göstermektedir. Bu durum, Peru gibi Güney Amerika'nın diğer bölgeleriyle kültürel alışverişe de işaret etmektedir; zira buralarda metal işleme teknolojileri çoktan gelişmişti. Tarım, yaşamın önemli bir parçası olmaya devam etmiş, ancak metalurji ve ticari ilişkilerin gelişmesiyle Machalilla kültürü daha karmaşık ve çok boyutlu hâle gelmiştir.
M.Ö. 900 ile M.Ö. 300 yılları arasında var olan Chorrera kültürü, Ekvador'un en gelişmiş antik kültürlerinden biri olmuştur. Bu kültürün ana yerleşimleri nehirler boyunca ve dağlık bölgelerde bulunmaktaydı, bu da sakinlerine doğal kaynaklar sağlamıştır. Chorrera, mısır, manyok ve diğer tarım ürünlerinin yetiştirilmesi dahil olmak üzere son derece gelişmiş bir tarım ile bilinmektedir. Ayrıca balıkçılık, avcılık ve toplayıcılık da yapıyorlardı.
Chorrera seramikleri, antik Ekvador'daki en zariflerinden biri olarak kabul edilmektedir. Buluntular arasında, detaylı işçilikle hayvan ve insan şeklinde yapılmış kaplar bulunmaktadır. Bu kaplardan bazıları müzikal aletler olarak kullanılmış, örneğin düdükler ve flütler gibi, bu da müzik kültürü ve ritüel uygulamalarının gelişimine işaret eder. Chorrera ayrıca, Peru'daki Chavin kültürü gibi diğer kültürlerle ticaret yapmış ve bu da bölgeler arasında kültürel ve ticari bağlantıları göstermektedir.
Hambuk Kültürü, M.Ö. 500 ile M.S. 500 yılları arasında varlık göstermiştir ve Ekvador'un dağlık bölgelerinde yaşamıştır. Bu kültür, tarıma yönelik özel bir mimari tarzı ile dikkat çekmektedir: insanlar, dağlık arazide tarım yapmak için taş teraslar inşa etmişlerdir; bu da toprak stabilizasyonuna ve erozyonun önlenmesine yardımcı olmuştur, bu da tarımsal ve mühendislik bilgisi düzeyinin yüksek olduğunu göstermektedir.
Hambuk kültürü seramikleri de eşsizdi ve çevrenin etkilerini yansıtan unsurlar içeriyordu. Seramiklerdeki süslemeler, geyikler, jaguarlar ve kuşlar gibi hayvanların yanı sıra çeşitli geometrik desenleri de içermekteydi. Hambuk kültürünün önemli bir özelliği, atalara ve ruhlara saygıydı; bu, ritüeller ve cenaze törenlerinde kendini göstermekteydi. Arkeologlar, seramik kaplar ve süslemeler içeren mezarlar bulmaktadır, bu da karmaşık ritüel uygulamalarına işaret etmektedir.
La Tolita kültürü, Tolita-Tumako olarak da bilinir, M.Ö. 600 ile M.S. 400 yılları arasında Ekvador ve Kolombiya kıyısında var olmuştur. Bu kültür, özellikle altın işleme alanındaki yüksek sanatsal ve teknolojik gelişimi ile dikkat çeker. La Tolita, zarif tasarım ve ustalıkla yapılan altın ve bakır takıları, küpeleri, bilezikleri ve baş takıları ile tanınmaktadır.
La Tolita kültürünün özelliklerinden biri, tanrıları, ataları ve mitolojik varlıkları betimleyen büyük seramik heykelciklerdi. Bu heykelcikler, ritüellerin yerine getirilmesinde ve muhtemelen dini törenlerde kullanılmıştır. La Tolita kültüründen elde edilen buluntular, sosyal organizasyonun yüksek seviyesini göstermekte olup, burada işbölümü ve gelişmiş sanatsal gelenekler söz konusudur.
Cañari kültürü, Ekvador'un dağlık bölgelerinde varlık göstermiş ve azmi ve savaşma yetenekleri ile şöhret kazanmıştır. Cañarililer, patates, mısır ve diğer ürünlerin yetiştirilmesi için karmaşık sulama sistemleri ve teraslı tarlalar oluşturan yetenekli tarımcılar olmuşlardır. Ayrıca, Cañarililer, savunmalı yerleşim yerleri inşa etmiş ve komşu kabilelerle savaşlar yapmışlardır.
Cañari kültürünün ilginç bir özelliği de dini ve astronomik bilgileriydi. Cañarililer, dağlara saygı gösterir ve onları ruhların evi olarak görürlerdi. Dağların ruhlarının onları düşmanlardan koruduğuna ve hasatlarında yardım ettiğine inanırlardı. Doğal döngülerle ve astronomik gözlemlerle ilgili ritüeller gerçekleştiren kendi şamanları ve rahipleri vardı. Ayrıca, Cañarililer, 15. yüzyılda Ekvador topraklarına giren İnkalara direnç gösteren son grup olarak da bilinir.
15. yüzyılda Ekvador toprakları, kuzeydeki topraklarını genişletmek isteyen İnkalar İmparatorluğu tarafından fethedilmiştir. İnkalar, Cañari kabilesinin direnciyle karşılaşmış, ancak sonunda bölgeyi fethetmeyi başarmışlardır. İnkalar, sosyal, ekonomik ve mimari geleneklerini getirmişler, bu da yerel kültüre entegrasyona başlamıştır.
İnkalar, uzak bölgeler arasındaki bağlantıları güçlendiren yollar, tapınaklar ve yönetim merkezleri inşa etmişlerdir. Bu merkezlerden biri, önemli bir yönetim ve dini merkez haline gelen Quito şehri olmuştur. İnkaların etkisi, kültürel bir karışım yaratmış ve yerel gelenekleri yeni unsurlarla zenginleştirmiştir ancak birçok yerel inanç ve adet, inkalar altında bile korunmuştur.
Ekvador'un antik medeniyetleri, günümüzde ülkenin kültüründe hala yansımalarını gösteren önemli bir miras bırakmıştır. Seramik, takı ve aletleri de içeren birçok eser, bu halkların yüksek gelişim ve ustalık düzeyini göstermektedir. Modern Ekvadorlular, miraslarıyla gurur duymakta ve atalarının geleneklerini kutlamaya devam etmektedirler; bu, bayramlar, zanaatlar ve gelenekler aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.
Arkeolojik kazılar devam etmekte olup, Ekvador'un antik tarihinin çeşitli dönemlerinden bulunan belgeler, bu halkların nasıl yaşadığı, kültürlerinin nasıl geliştiği ve çevreleriyle ve diğer medeniyetlerle nasıl etkileşimde bulunduklarını anlamamıza yardımcı olmaktadır. Ekvador, bugün, kültürel zenginliğini takdir eden bir ülke olup, antik medeniyetler hakkında bilgilerin gelecek nesillere aktarılması için arkeoloji ve antropoloji alanında araştırmaları desteklemektedir.