دانشنامه تاریخی
فنلاند در جنگ جهانی دوم و دوره بعد از جنگ با چالش‌ها و آزمون‌های زیادی روبرو شد. این کشور مجبور بود تصمیمات سختی را در شرایط بحران جهانی اتخاذ کند و در نتیجه در وضعیت جنگ با اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفت و مجبور به موازنه میان منافع قدرت‌های بزرگ شد. پس از عبور از دو درگیری نظامی و دوره‌های غرامت، فنلاند موفق شد استقلال خود را حفظ کند و وارد عصر بعد از جنگ شود به عنوان یک کشور بی‌طرف که توجه خود را به بازسازی اقتصادی و دیپلماسی معطوف کرده است.
هنگامی که در سال 1939 جنگ جهانی دوم آغاز شد، فنلاند در منطقه خطرناک منافع ژئوپلیتیکی قرار گرفت. اتحاد جماهیر شوروی از فنلاند خواستار اراضی بود و تمایل به گسترش مرزهای خود و تضمین امنیت لنینگراد که در نزدیکی مرزهای فنلاند قرار داشت، داشت. فنلاند این خواسته‌ها را رد کرد که منجر به آغاز جنگ زمستانی در 30 نوامبر 1939 شد.
فنلاندی‌ها به رغم برتری عددی قابل توجه نیروهای شوروی، مقاومت شگفت‌آوری از خود نشان دادند. نبردها در شرایط سخت زمستانی انجام شد و نیروهای فنلاند با استفاده از دانش محلی و تاکتیک‌های جنگ چریکی، موفق به دفع تعداد زیادی از حملات شدند. با این حال، با وجود قهرمانی ارتش و حمایت جامعه بین‌المللی، فنلاند مجبور به امضای صلح در مارس 1940 شد. با توافقنامه صلح مسکو، این کشور کارلین را از دست داد و بخشی از اراضی شمالی خود را از دست داد که این موضوع ضربه سنگینی به فنلاندی‌ها بود.
پس از جنگ زمستانی، فنلاند در وضعیت دشواری قرار گرفت. تهدید اتحاد جماهیر شوروی ادامه داشت و دولت فنلاند تلاش می‌کرد تا راه‌های جدیدی برای حفاظت از حاکمیت خود پیدا کند. هنگامی که در سال 1941 آلمان عملیات "بارباروسا" را آغاز کرد، فنلاند به جنگ علیه اتحاد جماهیر شوروی پیوست به امید بازگرداندن اراضی از دست رفته. این دوره به عنوان جنگ ادامه‌دار شناخته می‌شود.
فنلاند به طور رسمی در اتحاد نظامی با آلمان شرکت نکرد، اما هر دو کشور اقدامات خود را علیه اتحاد جماهیر شوروی هماهنگ کردند. نیروهای فنلاند اراضی از دست رفته را بازگرداندند و حتی به سمت شرق پیشروی کردند و از مرزهای فنلاند قبل از جنگ عبور کردند. با این حال، با شکست‌های آلمان نازی، فنلاند شروع به جستجو برای ایجاد صلح کرد. با اینکه حمایت عمومی و موفقیت‌ها در نبردها وجود داشت، دولت فنلاند متوجه شد که ادامه جنگ می‌تواند به عواقب فاجعه‌بار منجر شود.
در سپتامبر 1944، فنلاند با اتحاد جماهیر شوروی آتش‌بس امضا کرد که این موضوع آغاز پایان درگیری نظامی برای این کشور بود. توافقنامه صلح مسکو که در 19 سپتامبر 1944 امضا شد، مستلزم این بود که فنلاند از تمام اشغال‌های سرزمینی خود صرف‌نظر کند و به مرزهای 1940 بازگردد و همچنین غرامت‌های قابل توجهی به شوروی پرداخت کند. علاوه بر این، فنلاند ملزم به قطع روابط با آلمان شد که این موضوع منجر به جنگ لپلاند شد که در آن نیروهای فنلاند مجبور به بیرون راندن نیروهای آلمانی از قلمرو کشور شدند.
توافقنامه صلح همچنین شامل شرایطی بود که نیروهای مسلح فنلاند را محدود می‌کرد و از برخی مناطق استراتژیک خواستار غیرنظامی شدن شد. این شرایط برای فنلاند سنگین بود، اما این کشور موفق به حفظ استقلال خود و فرار از اشغال شد. غرامت‌ها نیاز به منابع و تلاش‌های عظیم از سوی مردم فنلاند داشت، اما این موضوع موجب تقویت روابط اقتصادی با شوروی و پایه‌گذاری همکاری‌های دیپلماتیک آینده شد.
در سال‌های بعد از جنگ، فنلاند با چالش بازسازی اقتصادی مواجه شد که به شدت از جنگ و شرایط غرامت آسیب دیده بود. دولت فنلاند اقدامات فعالی برای توسعه صنعت و کشاورزی انجام داد تا پرداخت غرامت‌ها را به موقع انجام دهد. همکاری اقتصادی با شوروی به فنلاند این امکان را داد تا روابط تجاری با همسایه شرقی خود را تقویت کند و به رشد اقتصاد ملی کمک کند.
در سال 1948، فنلاند توافقنامه دوستی، همکاری و مساعدت با اتحاد جماهیر شوروی را امضا کرد که این موضوع گام مهمی در راستای تقویت بی‌طرفی بود. این توافقنامه الزام فنلاند را برای جلوگیری از اقداماتی که ممکن است به امنیت شوروی آسیب برساند، تثبیت کرد. سیاست بی‌طرفی به فنلاند این امکان را داد تا از شرکت در بلوک‌های نظامی اجتناب کند که به حفظ استقلال و توسعه روابط با کشورهای شرقی و غربی کمک کرد.
در دوره بعد از جنگ، دولت فنلاند اصلاحات اجتماعی قابل توجهی را برای بهبود شرایط زندگی مردم انجام داد. برنامه‌های تامین اجتماعی، آموزشی و بهداشتی به اجرا درآمد که تاثیر مثبتی بر سطح زندگی شهروندان داشت. یکی از وظایف کلیدی، اصلاح سیستم آموزشی بود که به لطف آن فنلاند موفق به پیشرفت‌های قابل توجهی در افزایش کیفیت آموزش شد.
سیستم آموزشی فنلاند به تدریج به یکی از موثرترین سیستم‌ها در جهان تبدیل شد. در دهه 1960، اصلاحات آموزش عمومی آغاز شد که هدف آن ایجاد فرصت‌های برابر برای همه کودکان بود. این رویکرد، که مبتنی بر برابری و کیفیت بود، در نهایت به یکی از علامت‌گذاری‌های فنلاند در عرصه بین‌المللی تبدیل شد.
بازسازی اقتصادی فنلاند با توسعه ارتباطات اقتصادی خارجی و ادغام تدریجی در جامعه بین‌المللی همراه بود. در سال 1955، فنلاند به عضویت سازمان ملل درآمد که این موضوع استقلال و موضع فعال آن را در سطح جهانی تایید کرد. عضویت در سازمان ملل به فنلاند این امکان را داد که نقش خود را در سیاست بین‌المللی تقویت کند و روابط خود را با کشورهای مختلف حفظ کند.
در دهه 1970، اقتصاد فنلاند به رشد خود ادامه داد، به ویژه در بخش فناوری‌های پیشرفته و صنعت. شرکت فنلاندی نوکیا که در ابتدا به تولید محصولات کاغذی مشغول بود، تا پایان قرن بیستم به رهبری جهانی در زمینه ارتباطات تبدیل شد که موجب بهبود وضعیت اقتصادی کشور گردید. فنلاند به عنوان مرکز نوآوری و فناوری شناخته شد و توجه سرمایه‌گذاران را جذب کرد و اقتصاد خود را تقویت کرد.
روابط پس از جنگ با اتحاد جماهیر شوروی بر سیاست خارجی فنلاند تاثیر زیادی گذاشت. مفهوم "فنلاندسازی" سیاست فنلاند را توصیف می‌کند که به حفظ بی‌طرفی و عدم تجاوز می‌پرداخت و در عین حال از اقداماتی که ممکن بود واکنش منفی از سوی شوروی ایجاد کند، اجتناب می‌کرد. این سیاست به فنلاند این امکان را داد که استقلال خود را حفظ کند بدون اینکه روابط خود را با همسایه شرقی قدرتمند خود مختل کند.
فنلاند به حفظ بی‌طرفی ادامه داد، حتی وقتی که اروپا غربی و بلوک شرقی تحت " پرده آهنین" تقسیم شدند. رویکرد دیپلماتیک، انعطاف‌پذیری و تمایل به سازش به فنلاند این امکان را داد که موقعیت منحصر به فردی در جنگ سرد پیدا کند که در نهایت به تقویت شهرت آن به عنوان یک کشور بی‌طرف و صلح‌طلب کمک کرد.
فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و پایان جنگ سرد افق‌های جدیدی برای فنلاند گشود. در سال 1995، این کشور به اتحادیه اروپا پیوست که این موضوع مرحله مهمی در راستای ادغام بیشتر با کشورهای غربی بود. پیوستن به اتحادیه اروپا دسترسی فنلاند به بازار اروپایی را فراهم کرد، اقتصاد را تقویت کرد و به توسعه نهادهای دموکراتیک کمک کرد.
عضویت در اتحادیه اروپا به فنلاند این امکان را داد که در اتخاذ تصمیمات در سطح اروپا مشارکت داشته باشد و منافع خود را تضمین کند. فنلاند همچنین به توافق شنگن پیوست که حرکت مردم را تسهیل کرد و به توسعه تجارت و گردشگری کمک کرد. با وجود ارتباط نزدیک با اتحادیه اروپا، فنلاند به سیاست بی‌طرفی خود ادامه می‌دهد و از شرکت در اتحادیه‌های نظامی اجتناب می‌کند.
فنلاند در جنگ جهانی دوم و دوره بعد از جنگ از بسیاری از دشواری‌ها عبور کرد، اما موفق به حفظ استقلال خود شد و به مدل توسعه منحصر به‌فردی دست یافت. سیاست بی‌طرفی، سیاست اجتماعی فعال و بازسازی اقتصادی به فنلاند این امکان را داد که به یک کشور دموکراتیک و رونق‌بخش تبدیل شود. راه از آزمایش‌های نظامی به فنلاند معاصر به‌عنوان نماد استقامت و تمایل به صلح و ثبات تبدیل گردید.
امروز فنلاند در جامعه بین‌المللی جایگاه محکمی دارد و به طور فعال در حل مسائل جهانی مشارکت می‌کند. تجربه بازسازی پس از جنگ و سازگاری موفق به چالش‌های خارجی به فنلاند اجازه داده است که به یکی از پایدارترین و رفاه‌آورترین کشورهای اروپا تبدیل شود.