دانشنامه تاریخی
جنگ داخلی در لائوس یکی از شناخته‌شده‌ترین اما مهم‌ترین منازعاتی است که در دوران جنگ سرد رخ داده است. این درگیری میان گروه‌های سیاسی و نظامی مختلف که به دنبال قدرت در لائوس بودند، به وقوع پیوست و با مداخله فعال ایالات متحده و دیگر قدرت‌های جهانی همراه بود. این درگیری پنهان تأثیرات عظیمی بر لائوس گذاشت و بر سیاست کل جنوب شرق آسیا تأثیر گذاشت. در این مقاله به بررسی دلایل، روند و نتایج جنگ داخلی در لائوس و همچنین نقش ایالات متحده در این مقابله پرداخته خواهد شد.
جنگ داخلی در لائوس در شرایط بحرانی سیاسی آغاز شد که پس از کسب استقلال کشور از فرانسه در سال 1953 به وجود آمده بود. لائوس به سه نیروی سیاسی اصلی تقسیم شده بود: دولت طرفدار ایالات متحده در وینتیان، نیروهای ملی‌گرای بی‌طرف و حزب کمونیستی پاتت لائو که با ویتنام شمالی حمایت می‌شد. درگیری میان این گروه‌ها به تدریج به مقابله مسلحانه تبدیل شد.
جنگ سرد شرایطی را برای مداخله قدرت‌های خارجی در لائوس ایجاد کرده بود. ایالات متحده لائوس را به عنوان یک نقطه استراتژیک برای مهار کمونیسم در جنوب شرق آسیا در نظر می‌گرفت. حمایتی که از پاتت لائو از سوی کشورهای کمونیستی همچون اتحاد جماهیر شوروی و چین صورت می‌گرفت، نگرانی‌های ایالات متحده را در مورد احتمال "اثر دومینو" که به موجب آن کشورهای منطقه به تدریج تحت تأثیر کمونیسم قرار می‌گیرند، افزایش داد.
درگیری در سال 1959 شدت گرفت، زمانی که پاتت لائو به هدف گسترش قدرت خود، جنگ چریکی را علیه دولت مرکزی آغاز کرد. حمایت کمونیستی از پاتت لائو و گنجاندن لائوس در کمپین ویتنام شمالی علیه ویتنام جنوبی آن را به بخشی مهم از جنگ گسترده‌تری در هندروچین تبدیل کرد.
در سال 1960، کودتاهای نظامی و بی‌ثباتی در دولت لائوس وضعیت را تشدید کردند. در لائوس سه مرکز قدرت متخاصم شکل گرفته بود که هر یک از آن‌ها توسط کشورهای مختلف خارجی حمایت می‌شدند. ایالات متحده به طور فعال در این درگیری مداخله کرده و از نیروهای دولتی حمایت می‌کرد تا از گسترش کمونیسم در منطقه جلوگیری کند.
ایالات متحده عملیات حمایت از نیروهای دولتی لائوس را از طریق سازمان اطلاعات مرکزی (CIA) آغاز کرد و به اصطلاح "جنگ مخفی" را راه‌اندازی کرد. سی‌آی‌ای به طور فعال در جذب، آموزش و تأمین مالی گروه‌های مسلح محلی، به ویژه قوم همنگ، که نقش بسزایی در مقاومت علیه پاتت لائو ایفا کردند، مشغول بود.
نیروهای همنگ به رهبری ژنرال وانگ پائو عملیات‌های نظامی را برای تضعیف اقدامات پاتت لائو و مسدود کردن "مسیر هوشی‌مین" — مسیر استراتژیک تأمین مالی که توسط ویتنام شمالی برای حمایت از متحدانش در ویتنام جنوبی استفاده می‌شد — انجام می‌دادند. ایالات متحده همچنین از هواپیماها برای بمباران مواضع پاتت لائو بهره می‌برد و از نیروهای دولتی با تأمین تجهیزات نظامی و کمک‌های مالی حمایت می‌کرد.
جنگ داخلی در لائوس در سال‌های 1964 تا 1973 به اوج خود رسید، زمانی که بمباران‌ها و درگیری‌ها به طور منظم رخ می‌داد. ایالات متحده مداخله‌اش را با اجرای عملیات‌های هوایی گسترده‌ای که به منظور سرکوب اقدامات پاتت لائو و ویتنام شمالی بود، تشدید کرد. در این مدت، لائوس تحت شدیدترین بمباران‌ها در تاریخ خود قرار گرفت که آسیب‌های زیادی به کشور وارد آورد و تلفات زیادی در میان غیرنظامیان برجای گذاشت.
در سال 1973، پس از امضای توافق‌نامه صلح پاریس که شامل آتش‌بس در ویتنام و خروج نیروهای آمریکایی بود، مذاکرات صلح در لائوس آغاز شد. توافق آتش‌بس منجر به آتش‌بس موقت شد، اما طرفین همچنان تنش را حفظ کردند.
در سال 1975، پس از پایان جنگ ویتنام و پیروزی کمونیست‌ها در منطقه، پاتت لائو کنترل لائوس را به دست گرفت. در دسامبر 1975، پادشاه لائوس از تخت سلطنت کناره‌گیری کرد و لائوس به عنوان جمهوری دموکراتیک خلق لائوس اعلام شد. دولت پاتت لائو که به مدل سوسیالیستی تمایل داشت، ساختارهای سیاسی و اقتصادی جدیدی برقرار کرد.
ایالات متحده مداخله‌اش را در لائوس متوقف کرد و متحدان سابق ایالات متحده از قوم همنگ و دیگر گروه‌ها بدون حمایت ماندند. بسیاری از همنگ‌ها و لائوسی‌هایی که با کمونیست‌ها جنگیده‌اند به دلیل سرکوب‌ها و پیگردها از جانب دولت جدید مجبور به مهاجرت به کشورهای دیگر، از جمله ایالات متحده شدند.
جنگ داخلی و مداخله ایالات متحده پیامدهای بلندمدتی برای لائوس به جا گذاشت. کشور ویران شده و به یکی از فقیرترین کشورهای منطقه تبدیل شد. تعداد زیادی از بمب‌ها و مین‌های منفجرنشده همچنان تهدیدی برای جمعیت و مانع از توسعه کشاورزی و زیرساخت‌ها هستند.
تأثیر سیاسی و اقتصادی لائوس پس از جنگ به دلیل وابستگی آن به کمک از سوی اتحاد جماهیر شوروی و کشورهای سوسیالیستی محدود بود. کشور به سیستم حکومتی کمونیستی روی آورد و یک جامعه سوسیالیستی تشکیل داد، اگرچه بعداً در دهه‌های 1980 و 1990 به تدریج آغاز به اجرای اصلاحات اقتصادی کرد.
جنگ داخلی در لائوس و مداخله ایالات متحده به یکی از صفحات تراژیک تاریخ کشور تبدیل شد. با وجود اینکه جنگ بخشی از مقابله جهانی در دوران جنگ سرد بود، پیامدهای آن در لائوس برای دهه‌ها احساس می‌شد. مداخله ایالات متحده و "جنگ مخفی" لائوس را به یکی از بمباران‌شده‌ترین نقاط جهان تبدیل کرد و اثرات غیرقابل بازگشتی بر زندگی مردم محلی گذاشت.
امروزه لائوس به آرامی در حال بازسازی و توسعه است، اما یاد جنگ داخلی و مداخله قدرت‌های خارجی همچنان بر سیاست و روابط بین‌المللی کشور تأثیر می‌گذارد. این درگیری یادآور پیچیدگی‌های تأثیرات خارجی و هزینه‌های گزاف مداخله در امور کشورهای مستقل است.