دانشنامه تاریخی
لائوس کشوری است که تاریخ آن با بسیاری از مهم‌ترین اسناد تاریخی همراه است که نقش قابل توجهی در شکل‌گیری سیستم دولتی، فرهنگ و سیاست ایفا کرده‌اند. تاریخ لائوس مملو از رویدادها است، از زمان‌های قدیم که سرزمین لائوس کنونی بخشی از تمدن‌ها و پادشاهی‌های مختلف بود، تا دوره‌های مدرن‌تر، از جمله گذشته استعماری و مبارزه برای استقلال. اسناد تاریخی مهم لائوس تغییرات در زندگی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن را منعکس می‌کنند و همچنین روابط آن را با کشورهای همسایه و جامعه جهانی نشان می‌دهند.
قدیمی‌ترین اسناد تاریخی لائوس شامل بناهای نوشتاری مختلفی است که در سطح کشور یافت شده‌اند. یکی از معروف‌ترین و مهم‌ترین منابع، مجموعه‌ای از نوشته‌ها است که در معابد و بناهای مربوط به فرهنگ دوانتی یافت شده‌اند. این نوشته‌ها معمولاً محتوای مذهبی یا حقوقی دارند و نمایانگر ساختار اجتماعی، فعالیت‌های مذهبی و قدرت دولتی در گذشته هستند.
اسناد مربوط به تمدن لانسنگ (قرن‌های پانزدهم و شانزدهم) نیز اهمیت زیادی دارند که در شکل‌گیری دولت لائوس نقش اساسی ایفا کردند. یکی از این اسناد، "گواهی طلا لانسنگ" مشهور است — مجموعه‌ای از قوانین قدیمی که در قرن چهاردهم نوشته شده و واقعیت‌های حقوقی و سیاسی آن زمان را منعکس می‌کند. این سند به عنوان پایه‌ای برای قانونگذاری در قرن‌های آینده تبدیل شد و به عنوان الگویی برای نظم قانونی استفاده می‌شد.
در دوره سلطه استعماری فرانسه در لائوس که از اواخر قرن نوزدهم تا سال 1954 به طول انجامید، اسناد تاریخی مهمی شامل احکام و توافق‌نامه‌های مختلفی شدند که روابط بین لائوس و فرانسه را تنظیم می‌کردند. یکی از مهم‌ترین اسناد این دوره، توافق‌نامه‌ای در مورد پروتکتوریت در سال 1893 است که به‌طور رسمی لائوس را به عنوان پروتکتوریت فرانسه تعیین کرد. این سند به عنوان پایه‌ای برای ادامه مدیریت استعماری قرار گرفت و همچنین شرایط اقتصادی و اجتماعی را که کشور در این دوره با آن مواجه بود، تعیین کرد.
در چارچوب سیاست استعماری فرانسه، تعدادی از قوانین نیز به تصویب رسید که هدف آن معرفی زبان فرانسه، قانونگذاری و سیستم مالیاتی بود که پیامدهای طولانی‌مدتی برای توسعه لائوس به همراه داشت. اسناد رسمی استعماری مدیریت سرزمین را تنظیم می‌کردند و همچنین تأثیر فرهنگ و آموزش فرانسوی بر جمعیت محلی را بیان می‌کردند.
پس از پایان جنگ جهانی دوم و در شرایط جنبش‌های ضد استعماری در سراسر هندچین، لائوس به طور فعال برای استقلال خود مبارزه کرد. یکی از اسناد تاریخی مهم در این دوره، "توافق‌نامه مونیخ" در سال 1950 است که بین فرانسه و لائوس امضا شد و تدریجاً اعطای خودمختاری و حقوق اداره داخلی را برای لائوس پیش‌بینی می‌کرد. این توافق‌نامه راه را برای استقلال آینده کشور باز کرد که به‌طور رسمی در 22 اکتبر 1953 اعلام شد.
یکی دیگر از اسناد مهم که نقش کلیدی در فرآیند دکولونیزاسیون لائوس ایفا کرد، توافق‌نامه استقلال لائوس است که در سال 1954 در ژنو امضا شد. این سند استقلال کامل لائوس از فرانسه و حق آن برای ایجاد ساختار دولتی خود را تأیید می‌کرد. در طول مذاکرات، لائوس به بخشی از اتحادیه پادشاهی لائوس با کشورهای همسایه — کامبوج و ویتنام — تبدیل شد.
پس از کسب استقلال، لائوس با جنگ داخلی مواجه شد که از سال 1959 تا 1975 به طول انجامید. درگیری‌های نظامی و سیاسی بین دولت لائوس و نیروهای حامی انقلاب کمونیستی، پیامدهای ویرانگری برای کشور به همراه داشت. در این دوره، اسناد تاریخی مهمی شامل توافق‌نامه‌ها و اعلامیه‌های مختلفی شدند که درگیری‌های داخلی و مداخلات بین‌المللی را تنظیم می‌کردند.
یکی از مهم‌ترین اسناد این دوره، توافق‌نامه ژنو در سال 1962 است که توسط طرف‌های جنگ داخلی و همچنین نمایندگان فرانسه، ایالات متحده، بریتانیا و دیگر کشورها امضا شد. این توافق‌نامه قرار بود صلح را در سرزمین لائوس برقرار کند و ایجاد یک دولت بی‌طرف را که نماینده منافع همه طرف‌های درگیری باشد، پیش‌بینی می‌کرد. اما در عمل، این توافق‌نامه مشکلات را حل نکرد و به صلح نهایی منجر نشد.
پس از پیروزی نیروهای کمونیستی در سال 1975، سند مهمی به نام اعلام جمهوری دموکراتیک خلق لائوس منتشر شد. این سند آغازگر دولتی جدید سوسیالیستی بود که بخشی از بلوک کشورهای سوسیالیستی در جنوب شرق آسیا تبدیل شد. قانون اساسی 1975 برای لائوس وضعیت جمهوری سوسیالیستی را تثبیت کرد و سیستم تک‌حزبی و اقتصاد متمرکز را مستقر کرد.
پس از دهه 1990، زمانی که لائوس شروع به حرکت به سمت اصلاحات اقتصادی و باز شدن به سوی جهان خارجی کرد، سند تاریخی مهمی به نام قانون اساسی جدید لائوس، که در سال 1991 تصویب شد، به وجود آمد. این سند پایه‌ای برای مدرن‌سازی سیستم سیاسی کشور شد، اگرچه اصول حکمرانی تک‌حزبی بدون تغییر باقی ماندند. قانون اساسی 1991 لائوس را به عنوان یک کشور سوسیالیستی تعریف می‌کند که در آن نقش حزب کمونیست لائوس همچنان کلیدی باقی می‌ماند.
در دهه‌های اخیر، لائوس تعدادی اصلاحات اقتصادی و اجتماعی مهم را به تصویب رسانده است، از جمله قوانینی که به بهبود فضای سرمایه‌گذاری، توسعه کشاورزی و حمایت از بخش خصوصی پرداخته است. اسناد مهمی شامل برنامه‌های توسعه مختلف به وجود آمده‌اند، مانند برنامه پنج‌ساله توسعه اقتصادی که هدف آن بهبود کیفیت زندگی مردم، گسترش زیرساخت‌ها و تسهیل دسترسی به آموزش و بهداشت است.
اسناد تاریخی لائوس بازتاب مهمی از تکامل سیاست و اجتماع آن از زمان‌های باستان تا کنون هستند. آنها گواهی بر مبارزه کشور برای استقلال، تأثیر میراث استعماری، درگیری‌های داخلی و انقلاب‌ها و همچنین فرآیندهای اصلاح و مدرنیزاسیون هستند. هر یک از این اسناد، از نوشته‌های قدیمی گرفته تا قانون‌های مدرن و توافق‌نامه‌ها، نقشی در شکل‌گیری لائوس به عنوان یک کشور مستقل و در کوشش آنها برای پیشرفت اجتماعی و اقتصادی ایفا کرده است.