دانشنامه تاریخی
لائوس، به عنوان یک کشور چند فرهنگی با ترکیب قومی متنوع، میراث زبانی غنی دارد. زبان در لائوس نقش کلیدی در شکل‌گیری هویت ملی ایفا می‌کند و همچنین در زمینه‌های اجتماعی-اقتصادی و سیاسی اهمیت دارد. وضعیت زبانی در لائوس تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد، از جمله تنوع قومی، فرآیندهای تاریخی و پیوندهای فرهنگی با کشورهای همسایه. در این مقاله ویژگی‌های اصلی زبانی لائوس بررسی می‌شود، از جمله زبان رسمی، لهجه‌ها و همچنین نقش زبان‌های دیگر در زندگی اجتماعی کشور.
زبان رسمی لائوس زبان لائوسی (یا لائو) است که به گروه زبانی تایی تعلق دارد. این زبان زبان اصلی ارتباط در نهادهای دولتی، مؤسسات آموزشی و رسانه‌های همگانی است. زبان لائوسی دارای وضعیت دولتی است و در اسناد رسمی، قوانین و همچنین در تمام سطوح زندگی دولتی و خصوصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. بر اساس آمار سرشماری، حدود 80٪ جمعیت لائوس از زبان لائوسی به عنوان زبان مادری استفاده می‌کنند.
زبان لائوسی به چندین لهجه تقسیم می‌شود که بسته به منطقه جغرافیایی متفاوت است.لهجه‌های اصلی شامل لهجه شمالی، مرکزی و جنوبی است. لهجه مرکزی به طور گسترده‌ترین استفاده را دارد، که استانداردی برای زبان نوشتاری و صحبت‌های رسمی است. این لهجه بر مبنای زبانی است که در پایتخت لائوس، وینتسین، استفاده می‌شود.
زبان لائوسی دارای ساختار تنالی است، به این معنی که معنای یک کلمه ممکن است بسته به نحوه تلفظ آن، به ویژه از لحاظ تن، تغییر کند. در زبان لائوسی شش تن اصلی وجود دارد که آن را به سیستمی صوتی پیچیده‌تر نسبت به زبان‌های دیگر که چنین ویژگی‌ایی ندارند، تبدیل می‌کند. این پدیده یادگیری زبان لائوسی را برای گویندگان زبان‌های غیرتنال دشوار می‌کند.
علاوه بر این، زبان لائوسی جزء زبان‌های تحلیلی است، به این معنی که عمدتاً از صرف و تبدیل برای بیان دسته‌های گرامری استفاده نمی‌کند. زبان لائوسی روابط گرامری را با ترتیب کلمات و واژه‌های کمکی بیان می‌کند. این همچنین به این معناست که ترتیب کلمات در ساخت جملات و عبارات اهمیت دارد.
خط لائوسی بر اساس الفبایی است که از پالی قدیم اقتباس شده است. این خط شامل 27 حرف نماینده صامت‌ها و 7 مصوت است که می‌توانند با صامت‌ها ترکیب شده و هجاهای مختلفی تشکیل دهند. خط لائوسی تحت تأثیر سنت‌های بودایی و خط کشورهای همسایه مانند تایلند و کامبوج توسعه یافته است.
خط لائوس نه تنها در زندگی روزمره بلکه در متون مذهبی، آثار ادبی و اسناد رسمی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در دهه‌های اخیر، فناوری‌های دیجیتال در لائوس به طور فعال در حال توسعه هستند و خط زبان لائوسی برای استفاده در کامپیوترها و دستگاه‌های موبایل سازگار شده که به بهبود سواد و گسترش زبان در میان جمعیت کمک کرده است.
همانطور که قبلاً ذکر شد، زبان لائوسی دارای چندین لهجه است که از نظر تلفظ، واژگان و گاهی گرامر متفاوت هستند. لهجه شمالی در نواحی نزدیک به مرز با چین و ویتنام استفاده می‌شود، در حالی که لهجه جنوبی در نواحی مرزی با کامبوج و تایلند گسترده است. تفاوت‌ها بین لهجه‌ها می‌تواند به قدری قابل توجه باشد که گاهی اوقات فهم بین گویندگان لهجه‌های مختلف را دشوار می‌کند.
لهجه مرکزی، که رسمی است، همچنین به عنوان لهجه وینتسین شناخته می‌شود، زیرا در پایتخت کشور، وینتسین، استفاده می‌شود. این لهجه برای اکثر لائوسی‌ها قابل فهم‌ترین لهجه است و پایه‌ای برای استانداردهای آموزشی و اسناد دولتی است.
با وجود تسلط زبان لائوسی در لائوس، تعداد زیادی زبان دیگر نیز وجود دارد که در زندگی جمعیت نقش مهمی ایفا می‌کنند. لائوس کشور با ترکیب قومی است و در میان اقلیت‌های قومی زبان‌های متنوعی همچون همنگ، تای و همچنین زبان‌های قبایل ساکن مناطق کوهستانی رایج است. این زبان‌ها به خانواده‌های زبانی مختلفی همچون چینی، تیبت و مون-خمری و آوسترازیایی تعلق دارند.
به عنوان مثال، زبان همنگ در میان گروه قومی همنگ که در نواحی شمالی لائوس زندگی می‌کند به طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. زبان همنگ دارای نوشتار خاص خود است که همچنین از سیستم‌های نوشتاری چینی و تیبت اقتباس شده است. با وجود اینکه نقش اقلیت دارد، زبان همنگ برای حفظ هویت فرهنگی گویندگان آن مهم است.
در نواحی جنوبی لائوس زبان‌های تای رایج هستند، زیرا نزدیکی با تایلند تأثیر زیادی بر وضعیت زبانی دارد. بسیاری از ساکنان جنوب لائوس، به ویژه در نواحی مرزی، به زبان تای صحبت می‌کنند که ویژگی‌های مشابهی با زبان لائوسی دارد، اما از نظر واژگان و تلفظ متفاوت است. این همچنین به روابط تاریخی و فرهنگی بین دو ملت مربوط می‌شود.
زبان فرانسوی از دوران استعمار فرانسه که از اواخر قرن نوزدهم تا میانه قرن بیستم ادامه داشت، بر لائوس تأثیر گذاشت. در این دوره، زبان فرانسوی به زبان اداره، آموزش و فرهنگ تبدیل شد. با اینکه لائوس در سال 1954 استقلال یافت، زبان فرانسوی در برخی زمینه‌ها همچون دیپلماسی، روابط بین‌المللی و تحقیقات علمی همچنان استفاده می‌شود. این زبان همچنین در نام‌گذاری خیابان‌ها، تابلوها و اسناد رسمی موجود است.
در حال حاضر، زبان فرانسوی دارای وضعیت رسمی در لائوس نیست، اما هنوز زبان مورد تدریس در مدارس است و در حوزه آموزش و مسائل بین‌المللی استفاده می‌شود. در برخی از شهرهای لائوس، مانند وینتسین، زبان فرانسوی در میان نسل قدیمی‌تر که در دوران سلطه استعماری بزرگ شده‌اند، به طور گسترده‌ای رواج دارد.
دولت لائوس به طور فعال بر روی حفظ و توسعه زبان لائوسی به عنوان زبان رسمی اصلی کار می‌کند. در دهه‌های اخیر تلاش‌هایی برای استانداردسازی و یکسان‌سازی زبان لائوسی انجام شده تا سواد را بهبود بخشد و استفاده از آن را در زندگی روزمره و در فناوری‌های جدید آسان کند. زبان لائوسی به عنوان یک درس اجباری در برنامه درسی مدرسه قرار دارد و کودکان از سنین پایین‌تر به یادگیری آن می‌پردازند.
با این حال، سیاست زبانی همچنین بر حفظ چند زبانی تمرکز دارد. در لائوس برنامه‌هایی وجود دارد که به حفظ زبان‌های اقلیت‌های قومی و استفاده از آنها در مؤسسات فرهنگی و آموزشی کمک می‌کند. در برخی مناطق لائوس، مدارس وجود دارند که آموزش به زبان‌های محلی انجام می‌شود که به حفظ میراث فرهنگی و نگه‌داشت هویت زبانی گروه‌های مختلف قومی کمک می‌کند.
وضعیت زبانی در لائوس نمونه‌ای روشن از چند زبانی و تنوع فرهنگی است. زبان لائوسی به عنوان ابزار اصلی ارتباط و قدرت دولتی عمل می‌کند، اما در کنار آن زبان‌های دیگری نیز در کشور وجود دارند که نقش مهمی در زندگی گروه‌های قومی مختلف دارند. سیاست زبانی لائوس به حفظ تنوع زبانی و فرهنگی معطوف است که بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت ملی است. در این زمینه، زبان لائوسی همچنان به عنوان پیوند اصلی برای تمام ملت باقی می‌ماند در حالی که زبان‌های دیگر نیز ارزش و معنای خود را برای اقلیت‌ها و مناطق خاص کشور حفظ می‌کنند.