دانشنامه تاریخی
لبنان، واقع در سواحل شرقی دریای مدیترانه، در طول تاریخ خود دستخوش بسیاری از فتح‌ها و تأثیرات بوده است که فرهنگ و جامعه آن را شکل داده‌اند. دوره‌های پارسی و هللنیستی مراحل مهمی در تاریخ لبنان هستند که تأثیر قابل توجهی بر توسعه منطقه و ساکنان آن گذاشته‌اند. این دوره‌ها پایه‌گذار تبادل فرهنگی، رشد اقتصادی و تغییرات سیاسی شده‌اند که هنوز هم بر لبنان تأثیر می‌گذارند.
امپراتوری پارسی، که توسط کوروش بزرگ در قرن ششم پیش از میلاد تأسیس شد، به طور قابل توجهی مرزهای خود را گسترش داد و لبنان را نیز در بر گرفت. این امپراتوری به خاطر قدرت و تنوع قومیتی که تحت سلطه خود داشت شناخته می‌شد. لبنان با موقعیت استراتژیک و منابع خود، بخشی مهم از امپراتوری پارسی شد، به ویژه در زمینه تجارت و دریانوردی.
پارسی‌ها سیستم مدیریتی را برقرار کردند و امپراتوری خود را به ساتراپی‌ها (استان‌ها) تقسیم کردند. لبنان بخشی از ساتراپی شد که مسئول تأمین مسیرهای ارتباطی و حفاظت از مسیرهای تجاری بود. تحت کنترل پارسی‌ها، لبنان به عنوان یک مرکز تجاری رونق یافت و شهرهای فینیقی، مانند صور و صیدا، به بازیگران کلیدی در تجارت دریایی مدیترانه تبدیل شدند.
در این دوره، مدیریت پارسی‌ی نسبی خودمختاری برای مردم محلی تأمین کرد و به آنها اجازه داد تا آداب و رسوم و باورهای مذهبی خود را حفظ کنند. فرهنگ پارسی بر معماری و هنر لبنان تاثیر گذاشت و باعث ساخت و ساز فعال معابد جدید و ساختمان‌های عمومی شد. همچنین در این زمان استفاده از زبان پارسی در امور اداری آغاز شد که به تبادل فرهنگی بین پارسی‌ها و ساکنان محلی کمک کرد.
اما با وجود ثباتی که امپراتوری پارسی ایجاد کرده بود، سلطنت آن بدون درگیری نبود. شورش‌های ساکنان و همچنین تهدیدات خارجی از سوی یونانی‌ها و مقدونی‌ها تنش‌هایی را در منطقه ایجاد کرد. تا سال ۳۳۰ پیش از میلاد، امپراتوری پارسی با بحران روبرو شد که درهای فتح‌های جدید را باز کرد.
دوره هللنیستی با فتح‌های اسکندر مقدونی آغاز می‌شود که در سال ۳۳۰ پیش از میلاد امپراتوری پارسی را شکست داد. فتح لبنان بخشی از کمپین‌های وسیع‌تر او علیه پارس بود. اسکندر به سرعت شهرهای کلیدی همچون صور و صیدا را تسخیر کرد و قدرت خود را بر این مناطق برقرار کرد. این رویداد نقطه عطفی در تاریخ لبنان بود که به عصر جدیدی از تأثیر فرهنگ یونان اشاره داشت.
پس از مرگ اسکندر در سال ۳۲۳ پیش از میلاد، امپراتوری او به چندین کشور هللنیستی تقسیم شد که توسط فرماندهان او، معروف به دیادوخی، اداره می‌شد. در لبنان، حکومت‌های اصلی شامل بطلمیوسی‌ها در مصر و سلوکی‌ها در سوریه بودند. این پادشاهی‌ها به توسعه فرهنگ، زبان و هنر یونانی ادامه داده و تأثیر عمیقی بر روی ساکنان محلی گذاشتند.
زبان یونانی به زبان نخبگان و مدیریت تبدیل شد، در حالی که ساکنان محلی به شرایط جدید فرهنگی سازگار شدند. عصر هللنیسم دوره‌ای از شکوفایی علم، هنر و فلسفه بود. لبنان به مرکز فرهنگ هللنیستی تبدیل شد که در آن عناصر فرهنگ یونانی و محلی ترکیب می‌شدند. در معماری، نقاشی و ادبیات پیشرفت‌های قابل توجهی مشاهده شد که در ساخت تئاترها، ورزشگاه‌ها و معابد اختصاص یافته به خدایان یونانی تجلی یافت.
در این دوره همچنین افزایش تجارت مشاهده شد و لبنان دوباره به یک گره مهم تجاری تبدیل شد. فینیقی‌ها، به عنوان دریانوردان ماهر، به طور فعال در تجارت دریایی مشارکت داشتند و ارتباطاتی با مناطق مختلف برقرار کردند، از جمله یونان، روم و حتی سرزمین‌های دوردست مانند هند. افزایش جریان‌های تجاری به رونق اقتصادی و تبادل فرهنگی کمک کرد.
دوره‌های پارسی و هللنیستی تأثیر قابل توجهی بر جنبه‌های فرهنگی و مذهبی زندگی در لبنان گذاشتند. در زمان سلطنت پارس، دین‌های محلی همچون پرستش بعل و دیگر خدایان فینیقی به حیات خود ادامه دادند، هرچند که تحت تأثیر زرتشتی‌گری قرار داشتند. در این زمان، ادغام کیش‌ها موجب ظهور سنت‌های مذهبی جدید شد.
با ورود هللنیسم، دین و فلسفه یونانی به لبنان نفوذ کردند. یونانی‌ها خدایان و آداب خود را به همراه آوردند که منجر به هم‌زمانی در عمل مذهبی شد. ساکنان محلی به پرستش خدایان یونانی، مانند زئوس، آفرودیت و آپولو در کنار خدایان فینیقی سنتی پرداخته و این ترکیب باورها پایه‌گذار یک فرهنگ دینی منحصر به فرد در لبنان شد.
هنر و معماری نیز در این دوره تغییرات قابل توجهی را تجربه کردند. معابدی که به سبک یونانی ساخته شدند، مانند تئاتر بعلبک و معبد در باقوره، مراکز فرهنگی و مذهبی مهمی شدند. این بناها نه تنها محلی برای پرستش، بلکه مرکزی برای زندگی اجتماعی بودند که در آن رویدادها و جشن‌های فرهنگی مختلف برگزار می‌شدند.
ساختار سیاسی لبنان نیز در طول این دوره‌ها تغییرات زیادی را تجربه کرد. سلطنت پارس ثبات نسبی را به ارمغان آورد، اما با ورود هللنیسم، عصر جدیدی از مبارزه سیاسی آغاز شد. رقابت بین کشورهای هللنیستی مختلف برای کنترل لبنان منجر به درگیری‌ها و جنگ‌هایی شد که بر ساکنان محلی و اقتصاد تأثیر گذاشت.
دودمان سلوکی که بر لبنان کنترل داشت با مشکلات داخلی و تهدیدات خارجی روبرو بود. این درگیری‌ها، به همراه قدرت رو به رشد روم در نهایت به از دست رفتن استقلال لبنان و الحاق آن به امپراتوری روم منجر شد. این انتقال نقطه‌ای مهم در تاریخ منطقه بود و زمینه‌ساز تبادل فرهنگی بیشتر و رشد اقتصادی شد، اما همچنین منجر به از دست رفتن خودمختاری محلی گردید.
دوره‌های پارسی و هللنیستی اثر عمیقی در تاریخ لبنان به جا گذاشتند. این دوره‌ها نه تنها به پیشرفت اقتصادی و فرهنگی کمک کردند بلکه اساس تغییرات آینده را نیز ایجاد نمودند. لبنان به یک مرکز فرهنگی و تجاری مهم تبدیل شد که به اهمیت تاریخی آن در طول قرن‌ها افزود. تأثیر این دوره‌ها همچنان در فرهنگ، دین و سیاست لبنان معاصر احساس می‌شود و میراث منحصر به فرد این تمدن باستانی را حفظ می‌کند.