دانشنامه تاریخی
اقتصاد نپال ترکیبی منحصربهفرد از شیوههای سنتی کشاورزی و بخشهای در حال رشد خدمات، گردشگری و صنایع دستی است. در چند دهه اخیر، اقتصاد این کشور تغییرات قابل توجهی را تجربه کرده است، علیرغم چالشهای متعدد مانند بیثباتی سیاسی، بلایای طبیعی و منابع طبیعی محدود. در این مقاله به دادههای کلیدی اقتصادی نپال از جمله ساختار، صنایع اصلی، تجارت خارجی و تأثیر فرآیندهای جهانی پرداخته شده است.
اقتصاد نپال بهعنوان یک اقتصاد در حال توسعه و عمدتاً کشاورزی توصیف میشود. کشاورزی همچنان منبع اصلی اشتغال برای اکثریت مردم محسوب میشود و بیش از 60٪ نیروی کار را تأمین میکند. در چند دهه گذشته، اقتصاد کشور شروع به تنوعبخشی کرده است که به توسعه بخشهایی مانند ساختمان، تولید، خدمات مالی و گردشگری کمک کرده است. در سال 2023، تولید ناخالص داخلی (GDP) نپال حدود 36 میلیارد دلار آمریکا بود و با وجود چالشها، رشد اقتصادی هنوز به طور تدریجی ادامه دارد.
کشاورزی نقش کلیدی در اقتصاد نپال دارد و بخش قابل توجهی از GDP را تولید میکند و منبع اصلی درآمد برای بیشتر مردم بهویژه در مناطق روستایی است. مهمترین محصولات کشاورزی شامل برنج، گندم، ذرت و سیبزمینی میباشند. همچنین میوهها، سبزیجات و ادویههای مختلفی کشت میشوند که به بازارهای بینالمللی صادر میگردند. کشاورزی با چالشهای مختلفی روبرو است، از جمله تغییرات اقلیمی، کاهش منابع آب و محدودیتهای فناوری.
صنایع دامداری اصلی شامل پرورش دام، گوسفند، بز و همچنین تولید شیر و تخممرغ است. با این حال، توسعه کشاورزی نه تنها به عوامل طبیعی بلکه به کمبود تجهیزات مدرن، منابع مالی و زیرساختها محدود است.
صنعت نپال نسبتاً کوچک است، اما نقش مهمی در اقتصاد ایفا میکند. در بخش تولید، صنایعی مانند نساجی و صنایع پوشاک، تولید مواد غذایی، شیمیایی، مصالح ساختمانی و مبلمان در حال توسعه هستند. صادرات کالا از این بخشها تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد کشور دارد. فعالیتهای تولیدی عمدتاً در شهرهایی مانند کاتماندو و پوکھارا متمرکز است، جایی که مناطق صنعتی بزرگ نیز وجود دارند.
در چند دهه گذشته، دولت نپال بهطور فعال در حال توسعه زیرساختها بوده است که به جذب سرمایهگذاری در صنایعی مانند تولید انرژی، داروسازی، فلزکاری و مهندسی مکانیک کمک کرده است. با این حال، کمبود کارگران با مهارت بالا، شرایط مشکلساز برای انجام کسبوکار و دسترسی پایین به منابع همچنان موانع مهمی برای رشد پایدار تولید صنعتی باقی ماندهاند.
گردشگری بهعنوان مهمترین بخش اقتصاد نپال شناخته میشود و سهم قابل توجهی در GDP ارائه میکند و موجب ایجاد شغل برای هزاران نپالی میشود. این کشور به خاطر زیباییهای طبیعی خود، از جمله هیمالیا، و آثار تاریخی مانند مجموعه معبد لومبینی (زادگاه بودا) شناخته شده است. نپال همچنین با فرهنگهای منحصر به فرد و فرصتهای تفریحی فعال مانند کوهنوردی، پیادهروی و پاراگلایدینگ گردشگران را جذب میکند.
قبل از پاندمی COVID-19، گردشگری سالانه بیش از 2 میلیارد دلار آمریکا درآمد برای کشور به ارمغان میآورد. با این حال، عواقب این پاندمی به شدت بر این بخش تأثیر گذاشت و تعداد گردشگران بینالمللی را کاهش داد که بر اقتصاد تأثیر منفی گذاشت. بازسازی گردشگری بهعنوان یک جزء مهم اقتصاد نپال به زمان و تلاشهای دولت و بخش خصوصی برای فراهم کردن شرایط گردشگری ایمن و پایدار نیاز دارد.
نپال با وجود فرصتهای محدود برای توسعه صنعت و کشاورزی متکی به تجارت خارجی است. مهمترین شرکای تجاری نپال شامل هند، چین، ایالات متحده و کشورهای اتحادیه اروپا هستند. صادرات خارجی شامل محصولات کشاورزی، کالاهای نساجی، فرش و صنایع دستی و همچنین گردشگری و خدمات میباشد. صادرات عمدتاً به هند، چین و سایر کشورهای آسیا انجام میشود.
واردات نپال شامل نفت، ماشینآلات و تجهیزات، مواد شیمیایی، فلزات و سایر کالاها است. از آنجایی که کشور دارای ذخایر معدنی قابل توجهی نیست، به شدت به تجارت خارجی وابسته است که موجب کسری در تراز تجاری میشود.
یکی از مسائل مهم تجارت خارجی نپال، وابستگی به تجارت با هند است که اقتصاد کشور را در برابر تغییرات در سیاست و اقتصاد همسایه جنوبیاش آسیبپذیر میکند. در سالهای اخیر، نپال همچنین تلاشهای خود را برای گسترش روابط تجاری خود با چین و سایر کشورها افزایش داده است تا وابستگی به هند را کاهش دهد.
سیستم مالی نپال در چند دهه اخیر تغییرات قابل توجهی را تجربه کرده است. در این کشور تعدادی بانک تجاری، اتحادیههای اعتباری و مؤسسات میکرومالی وجود دارند که خدمات مالی به مردم و کسبوکارها ارائه میدهند. بانک مرکزی نپال (Nepal Rastra Bank) سیستم بانکی را تنظیم کرده و نرخهای بهره و حجم پول را در کشور نظارت میکند.
در سالهای اخیر شاهد افزایش مؤسسات مالی مشغول به میکرومالی بودهایم که به بهبود دسترسی به خدمات مالی در مناطق روستایی کمک میکند. با این حال، مشکلاتی در سیستم بانکی وجود دارد، از جمله کمبود سرمایه، اعطای وامهای بد و دسترسی محدود به ابزارهای مالی مدرن که موانع قابل توجهی برای رشد اقتصادی به شمار میآید.
نپال با چندین چالش اجتماعی و اقتصادی روبرو است که توسعه پایدار را دشوار میسازد. یکی از مسائل کلیدی، سطح بالای فقر است. اگرچه اقتصاد کشور نشانگر رشد ملایم است، بخشی قابل توجه از جمعیت همچنان زیر خط فقر زندگی میکنند، بهویژه در مناطق روستایی. بیکاری و کمبود مشاغل برای جوانان نیز یک مشکل مهم باقی مانده است.
علاوه بر این، نپال در معرض بلایای طبیعی مکرر، از جمله زلزلهها، سیلابها و رانشهای زمین است که به زیرساختها و کشاورزی آسیب میزند. زلزله شدید در سال 2015 که پایتخت کاتماندو و سایر مناطق را تحت تأثیر قرار داد، منجر به خسارات اقتصادی قابل توجهی شد و مشکلات اجتماعی را در کشور افزایش داد.
یک مشکل جدی دیگر، دسترسی محدود به آموزش و خدمات بهداشتی با کیفیت در مناطق دورافتاده کشور است. با وجود تلاشهای دولت و سازمانهای بینالمللی، این مشکلات هنوز مانع مهمی برای توسعه اقتصادی و اجتماعی کامل نپال باقی ماندهاند.
اقتصاد نپال پتانسیل رشد را داراست، اما برای دستیابی به این هدف، نیاز به غلبه بر چندین مانع داخلی و خارجی است. توسعه زیرساخت، بهبود کشاورزی، حمایت از کسبوکارهای کوچک و متوسط و تنوع محصولات صادراتی میتوانند بهعنوان نیروهای اصلی رشد اقتصادی عمل کنند. نپال همچنین دارای پتانسیل گردشگری بسیار بالایی است که اگر به درستی حمایت شود، میتواند بهطور چشمگیری درآمدها را افزایش دهد.
علاوه بر این، بهبود تأمین اجتماعی، دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی، توسعه ابزارهای مالی برای اقشار کمدرآمد و افزایش جذابیت سرمایهگذاری میتواند بهطور چشمگیری بر آینده کشور تأثیر بگذارد. مهم است که دولت به همکاری خود با سازمانهای بینالمللی و سرمایهگذاران برای تضمین توسعه پایدار در دهههای آینده ادامه دهد.
اقتصاد نپال نشان دهنده رشد ملایم است، اما در برابر چالشهای طبیعی و اجتماعی آسیبپذیر باقی مانده است. با وجود مشکلات، این کشور پتانسیل قابل توجهی برای توسعه در بخشهای کشاورزی، صنعت و گردشگری دارد. موفقیتهای آینده به توانایی کشور در غلبه بر مشکلات اقتصادی و اجتماعی فعلی و همچنین اجرای مؤثر اصلاحاتی که به توسعه پایدار کمک میکند بستگی خواهد داشت.