دانشنامه تاریخی
پاپوا — گینه نو — یکی از متنوع‌ترین کشورهای جهان از نظر زبانی است. در این کشور بیش از 800 زبان وجود دارد که آن را از نظر تنوع زبانی منحصر به فرد می‌سازد. اکثریت زبان‌های موجود در این کشور به خانواده‌های زبانی آسترونزی و پاپوایی تعلق دارند و هر یک از آنها نقش مهمی در زندگی گروه‌های قومی مختلف ایفا می‌کند. وضعیت زبانی در پاپوا — گینه نو همچنین منعکس‌کننده روابط اجتماعی و فرهنگی پیچیده‌ای است که بین قوم‌های مختلف وجود دارد و تأثیر عوامل خارجی مانند استعمار و جهانی‌سازی را نشان می‌دهد.
بر اساس داده‌های زبان‌شناسان، در پاپوا — گینه نو بیش از 800 زبان مختلف ثبت شده است. این شماره کشور را به عنوان پیشرو در تعداد زبان‌ها در جهان معرفی می‌کند. اما شایان ذکر است که بسیاری از این زبان‌ها دارای تعداد محدودی گویشور هستند و چندین ده زبان در معرض خطر انقراض قرار دارند. اکثر زبان‌های کشور به صورت شفاهی وجود دارند و نوشتار برای بسیاری از آنها تنها در چند دهه گذشته توسعه یافته است.
این تعداد زیاد زبان به جغرافیای منحصر به فرد پاپوا — گینه نو مرتبط است، جایی که منطقه کوهستانی و همچنین پوشش گیاهی متراکم جنگلی شرایطی را برای ایزوله کردن جوامع و قبیله‌های کوچک ایجاد کرده است. این امر منجر به این شده است که هر قوم و زبان آن به طور مستقل توسعه یابد، بدون تأثیر قابل توجهی از همسایگان.
زبان‌های پاپوا — گینه نو به دو خانواده زبانی اصلی تقسیم می‌شوند: آسترونزی و پاپوایی. زبان‌های خانواده آسترونزی در مناطق ساحلی و جزایر رایج هستند، در حالی که زبان‌های خانواده پاپوایی عمدتاً در خشکی گسترش یافته‌اند.
خانواده زبانی آسترونزی شامل چند صد زبان است و یکی از بزرگترین خانواده‌های زبانی در جهان به شمار می‌رود. زبان‌های این خانواده تنها در پاپوا — گینه نو گسترش نیافته‌اند، بلکه در سایر نقاط اقیانوسی، آسیای جنوب شرقی و برخی جزایر اقیانوس هند نیز رایج هستند. از جمله شناخته‌شده‌ترین زبان‌های خانواده آسترونزی می‌توان به توک پیسین اشاره کرد که یکی از زبان‌های رسمی کشور است، همچنین هیری موتو و زبان‌های مختلفی که در مناطق ساحلی صحبت می‌شوند.
خانواده زبانی پاپوایی شامل تعداد زیادی زبان کوچک است که عمدتاً در مناطق کوهستانی و دورافتاده کشور رایج هستند. این زبان‌ها بیشتر ایزوله هستند و تفاوت‌های قابل توجهی با یکدیگر دارند. گویشوران این زبان‌ها اغلب یکدیگر را نمی‌فهمند، حتی اگر در روستاهای مجاور زندگی کنند. از جمله زبان‌های این خانواده می‌توان به زبان‌های توره، آبلام و ملا اشاره کرد، هر چند تعداد آنها به مراتب بیشتر است.
توک پیسین — یکی از زبان‌های رسمی پاپوا — گینه نو است و توسط چند میلیون نفر صحبت می‌شود. این زبان یک زبان کریول است که در نتیجه تماس بین گویشوران محلی زبان‌های آسترونزی و پاپوایی و اروپایی‌ها به ویژه در دوران استعمار به وجود آمده است. توک پیسین به عنوان زبان فرانکا عمل می‌کند — زبانی برای ارتباط بین افرادی که به زبان‌های مختلف صحبت می‌کنند. این زبان به ابزار مهمی برای ارتباطات در محیط چندزبانه کشور تبدیل شده است.
توک پیسین به طور قابل توجهی ساده‌تر از اجدادش است و دارای گرامر بسیار کمتری است. این ویژگی آن را برای طیف وسیعی از افراد قابل دسترسی می‌سازد، از جمله گویشوران زبان‌هایی که نوشتار یا ساختار گرامری پیچیده‌ای ندارند. اگرچه توک پیسین به طور رسمی به عنوان زبان شناخته شده است، اما همه گویشوران آن به طور روان بر آن تسلط ندارند و برای برخی افراد، این زبان همچنان به عنوان زبان ثانویه‌ای است که در موقعیت‌های تجاری و رسمی استفاده می‌شود.
هیری موتو — زبان رسمی دیگری از پاپوا — گینه نو است که در مناطق مرکزی کشور، از جمله در پایتخت، پورت مورسبی، رایج بوده است. مانند توک پیسین، هیری موتو ریشه‌های خود را در زبان‌های محلی دارد، اما در پروسه ارتباط با دیگر قوم‌ها به وامگیری و ساده‌سازی دچار شده است. این یک شکل تسهیل شده از زبان است که همچنین به عنوان زبان فرانکا برای ارتباط بین گروه‌های قومی مختلف عمل می‌کند.
امروز هیری موتو به عنوان وسیله مهمی برای ارتباط، به ویژه در منطقه مرکزی، شناخته می‌شود، اگرچه استفاده از آن به طور قابل توجهی از توک پیسین کمتر است. این زبان اغلب در رسانه‌ها، تلویزیون و سایر حوزه‌های عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرد و می‌توان آن را به عنوان نمونه‌ای از این دانست که چگونه یک زبان می‌تواند به عنوان پیوندی در یک جامعه چندزبانه عمل کند.
چند زبانی یکی از ویژگی‌های اصلی پاپوا — گینه نو است. در این کشور به بیش از 800 زبان صحبت می‌شود و در هر منطقه ممکن است چندین زبان استفاده شود. چند زبانی پیامدهای فرهنگی و اجتماعی مختلفی به همراه دارد. در سطح فردی، بسیاری از ساکنان پاپوا — گینه نو به چندین زبان صحبت می‌کنند و این امکان را برای آنها فراهم می‌کند تا با گروه‌های قومی مختلف ارتباط برقرار کنند و به شرایط زندگی متغیر سازگار شوند.
با این حال، چند زبانی همچنین چالش‌هایی را به همراه دارد. در شرایط این تنوع زبانی، مشکلاتی در آموزش و پرورش به خصوص در مناطق دورافتاده وجود دارد. کودکان محلی معمولاً آموزش خود را با زبان مادری آغاز می‌کنند، اما سپس با نیاز به تسلط به توک پیسین یا زبان انگلیسی مواجه می‌شوند، که می‌تواند برای کودکان که به زبان‌های کمتر شناخته شده صحبت می‌کنند، دشوار باشد.
زبان‌ها نقش کلیدی در شکل‌گیری و حفظ هویت فرهنگی در پاپوا — گینه نو ایفا می‌کنند. برای بسیاری از گروه‌های قومی، زبان نه تنها وسیله‌ای برای ارتباط، بلکه عنصر مهمی از ابراز فرهنگی است. در برخی موارد حفظ زبان برای حفظ سنت‌های فرهنگی، عادات و آیین‌هایی که از نسل‌ها منتقل می‌شود، حیاتی است.
حفظ زبان‌های پاپوا — گینه نو به موضوعی فزاینده تبدیل شده است. اگرچه دولت و سازمان‌های مختلف تلاش‌های مستقیمی برای مستندسازی و حفظ زبان‌ها انجام می‌دهند، بسیاری از آنها در معرض خطر انقراض هستند. تغییرات اجتماعی و اقتصادی معاصر مانند شهرنشینی، مهاجرت و تأثیر جهانی‌سازی منجر به کاهش تعداد گویشوران بسیاری از زبان‌ها شده است. در برخی موارد، نسل جوان ترجیح می‌دهد که توک پیسین یا زبان انگلیسی را یاد بگیرد، که می‌تواند به از دست رفتن دانش زبان‌های مادری‌شان منجر شود.
تنوع زبانی پاپوا — گینه نو یکی از ثروت‌های اصلی آن است. زبان‌های موجود در اینجا نه تنها وسیله‌ای برای ارتباط هستند، بلکه پیوند عمیق بین مردم و فرهنگ، طبیعت و تاریخ آنها را منعکس می‌کنند. حفظ و حمایت از زبان‌ها، به ویژه آنهایی که در معرض خطر انقراض قرار دارند، از اهمیت بسیاری برخوردار است، چرا که هر یک از آنها دانش و سنت‌های منحصربه‌فرد خود را در بر دارد. وضعیت زبانی در پاپوا — گینه نو یک چالش است، اما همچنین فرصتی برای تقویت تنوع فرهنگی و همبستگی اجتماعی ملت محسوب می‌شود.