دانشنامه تاریخی
اقتصاد ازبکستان در دهه‌های اخیر تغییرات قابل توجهی را تجربه کرده است. با انتقال از اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده شوروی به اقتصاد بازار، کشور شروع به توسعه صنایع خود کرده و اقتصاد داخلی و خارجی را تقویت کرده است. استراتژی‌های اصلاحات و رشد اقتصادی به ازبکستان اجازه داده تا به نرخ‌های پایدار توسعه دست یابد و نقش خود را در صحنه بین‌المللی تقویت کند. در این مقاله به بررسی شاخص‌های کلیدی اقتصادی، صنایع اصلی اقتصاد و چشم‌اندازهای توسعه ازبکستان در قرن بیست و یکم خواهیم پرداخت.
ازبکستان یکی از بزرگترین اقتصادهای آسیای مرکزی است. در سال 2023، تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور بیش از 80 میلیارد دلار آمریکا بود، که ازبکستان را در زمره بزرگترین اقتصادهای منطقه قرار می‌دهد. رشد GDP در سال‌های اخیر در محدوده 5-6 درصد نوسان داشته است که برای یک کشور در حال توسعه نشان‌دهنده خوبی است. با وجود چالش‌ها، مانند نیاز به تنوع‌بخشی به اقتصاد و بهبود عملکرد شرکت‌های دولتی، اقتصاد کشور به لطف اصلاحات انجام شده همچنان در حال رشد است.
یکی از مهم‌ترین عوامل رشد اقتصادی، افزایش مصرف داخلی است که هم به واسطه توسعه صنعت و هم افزایش درآمد مردم حمایت می‌شود. ازبکستان به طور فعال در حال ادغام با اقتصاد بین‌المللی است که به کشور امکان جذب سرمایه‌گذاری و بهبود موقعیت‌های صادراتی را می‌دهد.
اقتصاد ازبکستان به طور سنتی به کشاورزی، استخراج مواد معدنی و صنایع سبک متمرکز است، اما در دهه‌های اخیر شاهد توسعه صنایع جدیدی مانند فناوری اطلاعات، مهندسی و ساخت و ساز بوده‌ایم.
کشاورزی همچنان بخش مهمی از اقتصاد ازبکستان است و سهم قابل توجهی از GDP کشور را تامین می‌کند. محصولات کشاورزی اصلی شامل پنبه، غلات، سبزیجات، میوه‌ها و انگور است. ازبکستان یکی از بزرگترین تولیدکنندگان پنبه در جهان است، با وجود تلاش‌های دولت برای کاهش وابستگی به این محصول. در سال‌های اخیر همچنین حجم تولید غلات و میوه‌ها افزایش یافته که به تنوع بخشیدن به بخش کشاورزی کمک می‌کند.
صنعت استخراج معادن نیز یکی دیگر از صنایع مهم اقتصاد است. ازبکستان دارای ذخایر بزرگ منابع طبیعی مانند طلا، گاز طبیعی، زغال‌سنگ و عناصر نادر خاکی است. طلا یکی از مهم‌ترین کالاهای صادراتی کشور است و گاز طبیعی برای تأمین مصرف داخلی و صادرات به کشورهای همسایه استفاده می‌شود.
صنعت سبک، به‌ویژه صنعت نساجی نیز در اقتصاد ازبکستان جایگاه مهمی دارد. این صنعت به لطف وجود پنبه ارزان و بهبود کیفیت محصولات تولیدی، به طور فعال در حال توسعه است که به کشور امکان افزایش صادرات را می‌دهد.
سطح بیکاری در ازبکستان در حال حاضر حدود 5-6 درصد است که نشان‌دهنده نسبتاً پایینی است. با این حال، با وجود این سطح پایین بیکاری، مشکلی به نام بیکاری پنهان وجود دارد، به‌ویژه در مناطق روستایی، جایی که افراد اغلب در بخش غیررسمی اقتصاد مشغول هستند. دولت ازبکستان به‌طور فعال بر روی ایجاد فرصت‌های شغلی جدید، بهبود شرایط کار و افزایش مهارت‌های نیروی کار کار می‌کند.
یکی از اولویت‌های دولت، توسعه سیستم آموزش حرفه‌ای و بازآموزی است که به بهبود کیفیت نیروی کار و کاهش کمبود کارشناسان ماهر در بخش‌های مختلف اقتصاد، از جمله فناوری اطلاعات، پزشکی، مهندسی و کشاورزی کمک می‌کند.
زیرساخت‌های ازبکستان در سال‌های اخیر تغییرات قابل توجهی را تجربه کرده است. ساخت جاده‌ها، نوسازی شبکه‌های ریلی و هوایی، و توسعه حمل‌ونقل شهری — همه این‌ها به‌طور فعال در بهبود ارتباطات داخلی کشور و افزایش پتانسیل ترانزیت کمک می‌کند. ازبکستان در تلاش است تا به یک هاب حمل‌ونقل مهم در آسیای مرکزی تبدیل شود، به‌ویژه در زمینه پروژه‌های بین‌المللی مانند «جاده ابریشم» و کریدورهای حمل‌ونقل که چین و اروپا را به هم متصل می‌کند.
علاوه بر این، در سال‌های اخیر کیفیت و دسترسی به تلفن همراه و اینترنت به‌طور قابل توجهی بهبود یافته است. این موضوع به توسعه فناوری اطلاعات و گسترش تجارت آنلاین کمک می‌کند که یک جنبه مهم در اقتصاد کشور مدرن است.
ازبکستان به‌طور فعال در حال کار بر روی گسترش روابط اقتصادی خود با کشورهای خارجی است. یکی از اولویت‌های تجارت خارجی، بهبود روابط با کشورهای همسایه، مانند قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان و تاجیکستان، و همچنین با بزرگترین اقتصادها مانند چین، روسیه و ترکیه است.
صادرات ازبکستان شامل محصولات کشاورزی، طلا، گاز طبیعی، نساجی و محصولات شیمیایی است. به‌ویژه توسعه صادرات محصولات به کشورهای اتحادیه اروپا و ایالات متحده اهمیت زیادی دارد که فرصت‌های جدیدی را برای رشد و مدرنیزاسیون اقتصاد ایجاد می‌کند.
در سال‌های اخیر، دولت کشور همچنین به‌طور فعال سرمایه‌گذاری خارجی را جذب کرده است که این امر به لطف بهبود فضای کسب و کار، اصلاحات در حوزه‌های مالیاتی و گمرکی و همچنین خصوصی‌سازی برخی از شرکت‌های دولتی ممکن شده است. ازبکستان تعدادی توافق‌نامه با موسسات مالی بین‌المللی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول امضا کرده است که به جذب بیشتر سرمایه‌گذاری خارجی کمک می‌کند.
یکی از مهم‌ترین وظایف دولت ازبکستان بهبود سطح زندگی مردم است. با وجود نرخ‌های بالای رشد اقتصادی، در کشور نابرابری اجتماعی وجود دارد، به‌ویژه در مناطق روستایی. فاصله بین جمعیت ثروتمند و فقیر به‌طور قابل توجهی کاهش می‌یابد، اما نیاز به بهبود سیستم حمایت اجتماعی، بهداشت و آموزش وجود دارد.
در سال‌های اخیر برنامه‌های اجتماعی به‌طور فعال توسعه یافته‌اند که به دنبال بهبود کیفیت زندگی، از جمله بهبود زیرساخت‌ها در مناطق روستایی، افزایش دسترسی به خدمات پزشکی و همچنین حمایت از اقشار کم‌درآمد جامعه هستند. یکی از گام‌های مهم، ایجاد یارانه‌هایی برای محصولات و ملزومات اولیه برای اقشار کم‌درآمد جامعه بود.
چشم‌اندازهای توسعه اقتصاد ازبکستان در قرن بیست و یکم به‌طور قابل توجهی امیدوارکننده به نظر می‌رسد. با توجه به اصلاحات و تغییرات فعلی در زمینه‌های سیاسی و اقتصادی، کشور به توسعه روابط خود با جامعه بین‌المللی ادامه خواهد داد که به رشد اقتصادی بیشتر کمک خواهد کرد. پیش‌بینی می‌شود که صنایع کلیدی که به توسعه کمک می‌کنند صنعت، کشاورزی، فناوری اطلاعات و حمل‌ونقل باشند.
دولت ازبکستان همچنین به توسعه زیرساخت‌های داخلی، بهبود فضای کسب و کار و کاهش وابستگی به برخی صنایع مانند پنبه و گاز طبیعی ادامه خواهد داد. پیش‌بینی می‌شود که کشور در دهه‌های آینده موقعیت اقتصادی خود را در آسیای مرکزی و در عرصه جهانی به طور قابل توجهی بهبود بخشد.
اقتصاد ازبکستان همچنان به رشد سریع و توسعه ادامه می‌دهد، با وجود چالش‌های داخلی و خارجی. شاخص‌های اقتصادی اصلی نشان‌دهنده روندهای مثبت هستند و صنایع کلیدی اقتصاد به طور فعال در حال توسعه هستند. کشاورزی، صنعت استخراج معادن، نساجی و زیرساخت‌های حمل‌ونقل هنوز بخش‌های اصلی هستند، با این حال توجه بیشتری به نوآوری‌های فناوری و بخش اجتماعی معطوف می‌شود. پیش‌بینی‌های توسعه ازبکستان نشان‌دهنده موفقیت‌آمیز بودن، امید به بهبود بیشتر کیفیت زندگی مردم و تقویت مواضع کشور در صحنه بین‌المللی است.