دانشنامه تاریخی
اصلاحات اجتماعی در ازبکستان در دهه‌های اخیر بخشی جدایی‌ناپذیر از تحولات سیاسی و اقتصادی کشور بعد از کسب استقلال است. این اصلاحات حوزه‌های مختلف زندگی را شامل می‌شود، از آموزش و پرورش و بهداشت و درمان گرفته تا حمایت‌های اجتماعی و حقوق بشر. تحولات در حوزه اجتماعی بخش مهمی از استراتژی توسعه پایدار و مدرنیزاسیون جامعه را تشکیل می‌دهند، با هدف بهبود کیفیت زندگی شهروندان و تأمین برابری فرصت‌ها برای تمام اقشار جامعه.
پس از کسب استقلال در سال 1991، ازبکستان با لزوم اجرای اصلاحات عمیق در تمام حوزه‌های زندگی دولتی مواجه شد. یکی از اولین گام‌ها ایجاد بنیاد برای یک دولت اجتماعی جدید بود که به نیازها و چالش‌های روز توجه داشته باشد. انتقال از اقتصاد برنامه‌ریزی مرکزی، که به دوره شوروی تعلق داشت، به روابط بازار نیز نیاز به بازنگری در سیاست اجتماعی داشت.
یکی از مهم‌ترین اولویت‌های اصلاحات در این دوره مبارزه با فقر و نابرابری بود. در اوایل دهه 1990، سطح زندگی در کشور پایین بود و بسیاری از افراد در دسترسی به خدمات بهداشتی با کیفیت، آموزش و حمایت‌های اجتماعی مشکلاتی داشتند. در پاسخ به این چالش‌ها مجموعه‌ای از اقدامات انجام شد که هدف آن بهبود زیرساخت‌های اجتماعی و سیستم حمایت اجتماعی بود.
یکی از وظایف کلیدی اصلاحات اجتماعی در ازبکستان مدرنیزه‌سازی سیستم آموزشی بود. هدف مهم اصلاحات تأمین دسترسی به آموزش با کیفیت برای تمام اقشار جامعه بود. از زمان استقلال، کشور بر توسعه آموزش‌های مدرسه‌ای و عالی و همچنین تربیت نیروی انسانی که توانایی حمایت از توسعه اقتصاد بازار و شرکت در رقابت‌های بین‌المللی را داشته باشد، تأکید کرده است.
در دهه 1990، اصلاحات آموزشی مدارس انجام شد که هدف آن بهبود کیفیت آموزش و گسترش برنامه‌های آموزشی بود. یکی از گام‌های مهم حذف سیستم آموزشی شوروی و انتقال به برنامه‌های درسی بود که با منافع و ارزش‌های ملی مطابقت داشت. در سال‌های اخیر اصلاحات آموزشی با تأکید بیشتر بر فناوری‌های اطلاعاتی و رشته‌های STEM (علم، فناوری، مهندسی و ریاضیات) ادامه یافته است.
علاوه بر این، در ازبکستان بر توسعه آموزش عالی تأکید شده است. تعداد دانشگاه‌ها در کشور افزایش یافته و مؤسسات آموزشی جدیدی ایجاد شده‌اند که هدف آن تربیت متخصصان برای صنایع مختلف اقتصادی است. همچنین توسعه سیستم آموزش از راه دور آغاز شده که به خصوص در شرایط جهانی‌شدن و تغییرات فناوری ضروری شده است.
اصلاحات بهداشتی در ازبکستان همچنین بخشی مهم از تحول اجتماعی بود. با وجود دستاوردها در حوزه پزشکی در دوره شوروی، در سال‌های پس از شوروی کشور با مشکلاتی در این حوزه مواجه شد، از جمله کمبود بودجه، دسترسی پایین به خدمات پزشکی با کیفیت در مناطق دورافتاده و نیاز به مدرنیزه‌سازی تجهیزات پزشکی.
یکی از اهداف اصلی اصلاحات بهبود کیفیت خدمات بهداشتی و گسترش دسترسی مردم به خدمات پزشکی بود. در اوایل دهه 2000 تصمیم به افزایش قابل توجه سرمایه‌گذاری‌های دولتی در سیستم بهداشت و درمان گرفته شد. استانداردهای جدید خدمات پزشکی معرفی شد و هزینه‌های درمان و پیشگیری از بیماری‌ها به ویژه در مناطق روستایی افزایش یافت.
همچنین در چارچوب اصلاحات تصمیم به بهبود سیستم نظارت بهداشتی و اپیدمیولوژیکی گرفته شد، به ویژه در مورد بیماری‌هایی مانند سل و بیماری‌های عفونی. استفاده از فناوری‌های جدید و بهبود خدمات پزشکی منجر به افزایش طول عمر و کاهش سطح ابتلا به بیماری‌ها در میان جمعیت شده است.
یکی از عناصر مهم اصلاحات اجتماعی، اصلاح سیستم تامین اجتماعی بود که شامل بهبود مستمری‌ها، کمک به خانواده‌های نیازمند و حمایت از افراد با ناتوانی بود. در دهه 1990 سیستم حمایت اجتماعی ضعیف بود و نمی‌توانست به طور کامل نیازهای جمعیت را تأمین کند. با گذشت زمان، دولت اقداماتی در جهت گسترش پرداخت‌های اجتماعی و بهبود شرایط زندگی برای آسیب‌پذیرترین گروه‌ها انجام داد.
یکی از اصلاحات اصلی ایجاد سیستم حداقل ضمانت‌های اجتماعی برای بازنشستگان، افراد دارای معلولیت، خانواده‌های چندفرزندی و سایر گروه‌های نیازمند جمعیت بود. در سال‌های اخیر اصلاحات در این زمینه به بهبود مستمری‌ها و افزایش پرداخت‌ها برای شهروندانی که به دلیل وضعیت سلامت یا سن نمی‌توانند کار کنند، متمرکز بوده است.
برنامه دولتی حمایت اجتماعی همچنین شامل کمک به خانواده‌های چندفرزندی، مادران و کودکان می‌شود که این امر به بهبود سطح زندگی و حمایت از اقشار نیازمند کمک می‌کند.
جزء جدایی‌ناپذیر اصلاحات اجتماعی، انجام تحولات اقتصادی با هدف افزایش سطح زندگی شهروندان است. با переход به اقتصاد بازار، برنامه‌ای برای خصوصی‌سازی، ایجاد بخش خصوصی و حمایت از کارآفرینی پذیرفته شد. اصلاحات اقتصادی به بهبود وضعیت مالی بسیاری از شهروندان کمک کرد، اما چالش‌های جدیدی مانند نابرابری درآمدها و تنش اجتماعی نیز بوجود آمد.
یکی از مهم‌ترین مراحل توسعه کسب‌وکارهای کوچک و متوسط بود که به ایجاد شغل‌های جدید و افزایش سطح اشتغال منجر شد. توسعه بخش کشاورزی نیز به بهبود رفاه ساکنان روستایی کمک کرد، اما مشکلاتی از قبیل کمبود منابع آب و امنیت غذایی همچنان برای کشور چالش‌برانگیز است.
در چارچوب توسعه اجتماعی، همچنین فعالیت‌هایی برای تأمین مسکن قابل دسترس، ایجاد پروژه‌های زیرساختی جدید و بهبود محیط شهری فعال شده است. در سال‌های اخیر دولت منابع قابل توجهی را به ساخت مجتمع‌های مسکونی جدید، توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل و بهبود وضعیت زیست‌محیطی در شهرهای بزرگ اختصاص داده است.
جزء جدایی‌ناپذیر اصلاحات اجتماعی، بهبود وضعیت حقوقی شهروندان و تقویت حقوق بشر است. در دوره پس از شوروی، ازبکستان مورد انتقاد بین‌المللی به دلیل محدودیت آزادی‌های مدنی، آزادی بیان و دموکراسی قرار گرفت. با این حال، از سال 2016، پس از به قدرت رسیدن شاوکت میرضیائف، سلسله اقداماتی برای بهبود وضعیت حقوق بشر در کشور آغاز شد.
دولت چندین قانون را تصویب کرد که هدف آن افزایش آزادی بیان، بهبود حقوق زنان و مبارزه با فساد بود. محدودیت‌ها در زمینه فعالیت رسانه‌های مستقل لغو شد که منجر به افزایش آزادی مطبوعات و ظهور پلتفرم‌های جدید برای گفتگوی مدنی شد. علاوه بر این، اصلاحات در زمینه حقوق بشر همچنین به بهبود شرایط زندان و مبارزه با شکنجه مربوط می‌شود.
اصلاحات اجتماعی در ازبکستان بخشی مهم از تحولات آن به عنوان یک دولت مدرن، متمرکز بر بهبود کیفیت زندگی و برابری فرصت‌ها برای تمام شهروندان شده است. تحولات در حوزه‌های آموزش، بهداشت و درمان، تامین اجتماعی و سیاست اقتصادی پایه‌ای برای توسعه پایدار کشور فراهم کرده است. با این حال، با وجود موفقیت‌های قابل توجه، ازبکستان همچنان با چالش‌هایی چون نابرابری و نیاز به اصلاحات بیشتر در سیستم‌های حقوقی و سیاسی مواجه است. مهم است که اصلاحات اجتماعی بر اساس نیازهای جامعه ادامه یابد و با استانداردهای جهانی حقوق بشر و دموکراسی همخوانی داشته باشد.