دانشنامه تاریخی
انقلاب بولیواری یک حرکت سیاسی و اجتماعی است که در اواخر قرن بیستم در ونزوئلا شکل گرفت و هنوز تأثیرات آن بر کشور و ساکنان آن ادامه دارد. این حرکت که بر اساس ایده‌های سیمون بولیوار بود، به دنبال دگرگونی جامعه بود و به نقطه عطفی در تاریخ ونزوئلا و آمریکای لاتین تبدیل شد.
تا پایان قرن بیستم، ونزوئلا با مشکلات متعددی مواجه بود که شامل نابرابری‌های اقتصادی عمیق، فساد، بی‌ثباتی سیاسی و کمبود خدمات اجتماعی می‌شد. بخش عمده‌ای از جمعیت در فقر زندگی می‌کردند در حالی که نخبگان از منابع نفتی کشور بهره‌برداری می‌کردند. این شرایط به کاتالیزوری برای نارضایتی عمومی و تمایل به تغییرات تبدیل شد.
شخصیت کلیدی انقلاب بولیواری، اوگو چاوز بود که در سال 1992 سعی کرد از طریق یک کودتای نظامی دولت را سرنگون کند. با وجود اینکه این تلاش ناموفق بود، چاوز به نماد مقاومت تبدیل شد و به زودی به عرصه سیاسی بازگشت. در سال 1998، او انتخابات ریاست‌جمهوری را با وعده تغییر سیستم سیاسی و اقتصادی کشور با تکیه بر ایده‌های سوسیالیسم و برابری پیروز شد.
با روی کار آمدن چاوز، اصلاحات گسترده‌ای به نام «انقلاب بولیواری» آغاز شد. او تمرکز خود را بر بهبود شرایط اجتماعی، افزایش سطح زندگی و فراهم کردن دسترسی به آموزش و بهداشت قرار داد. چاوز برنامه‌هایی برای توزیع مجدد ثروت آغاز کرد که شامل ملی‌سازی صنعت نفت و ایجاد برنامه‌های اجتماعی برای اقشار فقیر جامعه بود.
چاوز تغییراتی در سیستم سیاسی ایجاد کرد و نهادها و احزاب جدیدی مانند حزب سوسیالیست متحد ونزوئلا (PSUV) تأسیس کرد. او همچنین با اپوزیسیون که به شدت اقدامات و تصمیمات سیاسی او را مورد انتقاد قرار می‌داد، مبارزه کرد. درگیری‌ها با اپوزیسیون اغلب به اعتراضات گسترده و خشونت منجر می‌شد، از جمله تلاش برای کودتا در سال 2002 که در آن چاوز به طور موقت قدرت را از دست داد، اما به زودی با کمک حامیانش به قدرت بازگشت.
با وجود دستاوردهای قابل توجه در زمینه سیاست‌های اجتماعی، از جمله بهبود دسترسی به آموزش و بهداشت، وضعیت اقتصادی ونزوئلا همچنان پیچیده باقی ماند. اقتصاد این کشور که به قیمت‌های جهانی نفت وابسته بود، با چالش‌های جدی مواجه شد، زمانی که قیمت‌های نفت کاهش یافت. این امر به کمبود کالاها، تورم و بحران اقتصادی منجر شد که نارضایتی مردم را افزایش داد.
پس از فوت چاوز در سال 2013، جانشین او نیکولاس مادورو سیاست‌های او را ادامه داد، اما با اپوزیسیون فزاینده و مشکلات اقتصادی روبه‌رو شد. انقلاب بولیواری که توسط چاوز آغاز شد، میراث پیچیده‌ای به جا گذاشت. حامیان او ادعا می‌کنند که این انقلاب منجر به تغییرات اجتماعی قابل توجه و بهبود زندگی میلیون‌ها ونزوئلایی شد. منتقدان، از سوی دیگر، به تمایلات اقتدارگرایانه، افول اقتصادی و نقض حقوق بشر اشاره می‌کنند.
انقلاب بولیواری توجه جامعه بین‌المللی را به خود جلب کرد. برخی از کشورهای آمریکای لاتین و سازمان‌های حقوق بشری از چاوز و اصلاحات او حمایت کردند، در حالی که دیگران از جمله ایالات متحده و بسیاری از کشورهای اروپایی اقدامات او را محکوم کردند و ادعا کردند که این اقدامات نهادهای دموکراتیک و حقوق بشر را تضعیف می‌کند. وضعیت در ونزوئلا به یک موضوع مهم برای بحث در عرصه بین‌المللی تبدیل شد.
ونزوئلای معاصر هنوز با پیامدهای انقلاب بولیواری دست و پنجه نرم می‌کند. بحران اقتصادی همچنان عمیق‌تر می‌شود و منجر به مهاجرت انبوه مردم و مشکلات انسانی گردیده است. بی‌ثباتی سیاسی و نارضایتی عمومی همچنان بالا است و این امر برای دولت مادورو در تلاش برای حفظ کنترل بر وضعیت دشواری ایجاد می‌کند. جنبش‌ها و ابتکارات جدیدی به منظور دگرگونی کشور و یافتن راه خروج از بحران به صحنه ظهور می‌آیند.
انقلاب بولیواری همچنان یک مرحله مهم و مناقشه‌آمیز در تاریخ ونزوئلا باقی مانده است. این انقلاب زندگی میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار داده و نقشه سیاسی کشور را برای سال‌های طولانی شکل داده است. سوالات درباره این که چگونه این حرکت و تأثیرات آن در زمان معاصر تفسیر شود، همچنان باز مانده است و نسل‌های آینده به بحث درباره میراث و معانی آن برای جامعه ونزوئلا ادامه خواهند داد.