د کاباللو جګړه، چې د 1869 کال د می 17 نیټه وشوه، د کوبا د خپلواکۍ لمړۍ جګړې یوه له کلیدي پیښو څخه وه، چې د کوبا باغیانو په تیري کې د سپانوي استعمار له حاکمیت څخه د آزادۍ لپاره د مبارزې اراده څرګند کړه. دا جګړه د سپانوي ځواکونو او کوبایی انقلابیانو تر منځ موجوده تړلتیا نښه وه، او د جګړې په ټول بهیر کې مهمې پایلې درلودې.
د کوبا د خپلواکۍ لمړۍ جګړه د 1868 کال د اکتوبر په 10 نیټه پیل شوه، کله چې د کارلوس مانوئل دی سسپیسیس په مشرۍ کوبایی پاتریوتانو د کوبا خپلواکۍ د اسپانیا نه اعلان کړه. په راتلونکو میاشتو کې باغیانو د سپانوي ځواکونو په وړاندې فعال نظامی عملیات پیل کړل، چې د پوځي فشار او شخړو زیاتیدو سبب شو.
د 1869 کال تر پیل مخکې، د جنرال پیډرو لوپیس تر قوماندې لاندې سپانوي ځواکونه خوییدل او د باغیانو په وړاندې کاؤنتر اطلاعاتو تنظیم کولو پیل وکړ. باغیانو، د بېلابېلو مشرانو لکه انتونیو ماچادو په مشرۍ، د پرمختګ عملیاتو پلان جوړ کړل.
د کاباللو په جګړه کې شامل وو:
د کاباللو جګړه د 1869 کال د می 17 نیټه د سهار په وخت کې پېل شوه، کله چې کوبایی باغیانو د کاباللو سیمه کې د سپانوي ځواکونو پر ضد برید وکړ. سپانوي ځواکونه، چې د عدد په لحاظ ګټه درلوده، د دفاع لپاره اماده وو او د باغیانو له خوا د بریدونو په انتظار وه.
کوبایانو د سپانوي ځواکونو د دمرکو ژر له منځه وړلو لپاره تکتیکونه کارولي. هغوی څو مانورونه ترسره کړل، چې د سپانوي ځواکونو محاصره کړي او ویش کړي. مګر سپانوي ځواکونو د جدي مقاومت سره مخ شول، د خپلې توپخانې او د نښه ویشونکو ځواکونو په کارولو سره د بریدونو مخه ونیوله.
کوبایی باغیانو د ځمکې ګټه د خپلې فایدې لپاره اخیستې، په ځنګلونو کې پناه ځایونه جوړول او د سپانوي ځواکونو پر وړاندې د بریدونو لپاره کم تاحصيل کړي. دا دوی ته د ناڅاپي بریدونو لپاره فرصت ورکړ، مګر د زړورتیا سره سره، په دې جګړه کې د پریکندې بریا ته ونه رسیدل.
د کاباللو جګړه د دواړو غاړو لپاره درانه زیانونه سره پای ته ورسېده. سپانوي ځواکونه، سره له دې چې له زیان سره مخ شول، خپلې موقعیتونه وساتلو، او باغیانو بالاخره مجبور شول چې شاتګ وکړي. دا جګړه د سپانوي پوځ مقاومت تایید کړه، مګر د کوبایی باغیانو د آزادۍ لپاره د مبارزې اراده هم څرګند کړه.
سره له دې چې د کاباللو جګړه کوبایی باغیانو ته د پریکندې بریا نده ورکړه، دا د دوی د خپلواکۍ په لټه کې یوه مهمه مرحله شوه. دا څرګند کړه چې کوباییان د آزادۍ لپاره جنګېدو لپاره خپلې ژوندونه قربانولو ته چمتو دي، او د باغیانو ترمنځ روحیه لوړه کړه، چې د مبارزې دوام یې وکړ.
وروسته، د کاباللو جګړه نړیوالې ټولنې ته پام واړاوه، چې د کوبایی مسلې لپاره د نورو بین المللي ملاتړ غوښتنه پیدا کړه. د اسپانیا حکومت، دا درک کړه چې جګړه ممکن اوږده شي، مختلف امکاناتو ته فکر پیل کړ، چې پکې د کوبا اداره کې ممکن بدلونونه او اصلاحات شامل وو.
د کاباللو جګړه د کوبایی باغیانو د زغم او ارادې سمبول شوه. دا د هغه کلیدي پیښو په توګه پیژندل شوی چې آینده نسلونه کوبایانو ته د خپلواکۍ لپاره د مبارزې هڅونه ورکړه. دا جګړه همدارنګه یوه مهمه نقطه شوه چې د کوبایی هویت او د مختلفو ټولنو ترمنځ یووالي جوړولو ته وده ورکړه.
سره له دې چې ماتې درلوده، د خپلواکۍ لپاره د مبارزې روحیه نه ده لوېدلې. کوباییانو د اسپانوي سلطنت په وړاندې مبارزه ته ادامه ورکړه، چې بالاخره د 1898 کال په دویمه کوبایی جګړه او د متحده ایالاتو په فعال مداخلت کې پای ته ورسید. دا پیښې د کوبا په تاریخ کې د اړینو مهمو لمحې شول، او د هغې راتلونکي جوړښت کې مرسته وکړه.
د کاباللو جګړه، سره له خپلو زیانونو، د کوبا په تاریخ کې یوه مهمه مرحله شوه او د کوبایی ملت د آزادۍ لپاره د مبارزې سمبول ګرځیده. دا د کوباییانو د خپلواکۍ لپاره قربانۍ ته چمتو د استعداد او د سپانوي سلطنت څخه د کوبا د بشپړې آزادې په لاره کې یوه مهمه مرحله ثابت شوه. د کاباللو پېښې د کوبایانو په یاد کې به تل د زغم، ارادې او آزادۍ غوښتنې بېلګه وي.