د پالیوس-ریو جګړه، چې د 1871 کال د دسامبر په 26 نیټه وشوه، د کیوبا د دوهمې آزادۍ جګړې یوه مهمه شخړه وه. دا جګړه د کیوبا خلکو د هسپانوي استعماري واکمنۍ په وړاندی د آزادۍ لپاره د مبارزې یوه مهمه مرحله وه او په کیوبا کې د لا نورو پیښو باندې یې غورځنګ کړی و.
د کیوبا د دوهمې آزادۍ جګړه په 1870 کال کې پیل شوه کله چې کیوبايي یاغیان بیا د هسپانوي چارواکو په وړاندی وسله پورته کړه. له دې ځایه، د هسپانوي ځواکونو او کیوبايي انقلابیانو ترمنځ شخړې دې ته لاښوونه وکړه چې د ټاپو د ناپایداری فضا رامنځته شي.
د 1871 کال تر پای پورې، دواړو خواوو د پراخو جګړو لپاره چمتووالی نیولی و، په دې پوهیدل چې د بریا کلیدي عوامل د ستراتیژیک پلان جوړونې او د ځواکونو د روحیې قوت به وي. کیوبایان، چې له پخوانیو بریاوو او ناکامیو څخه الهام اخیستی و، د وروستۍ بریا لپاره مصمم شول.
د پالیوس-ریو په جګړې کې ګډون کړی و:
د پالیوس-ریو جګړه د 1871 کال د دسامبر په 26 نیټه د سهار په ساعتونو کې پیل شوه، کله چې کیوبايي یاغیانو د پالیوس سیند په سیمه کې د هسپانوي ځواکونو فوق العاده برید وکړ. برید په دقت سره پلان شوی و، او یاغیان د بریا لپاره د حیرانتیا اغیزې کارولو سره مطمئن وو.
هسپانوي ځواکونه، سره له دې چې شمېر یې تر یاغیانو زیات و، د برید توقع نه درلوده، چې دا کیوبایانو ته لنډمهاله فواید ورکړه. یاغیانو د مختلفو لارو څخه برید وکړ، د هسپانوي ځواکونو د پرمختګ د رالویولو لپاره یې د ځمکې د پوهې نه ګټه واخیسته.
کیوبایان د پارتیزان جګړه تکتیکونه استعمال کړل، د پټیدو او سرعت سره د هسپانوي پاټولیسونو او کوچنیو ډلې لپاره بریدونه تنظیم کړل. دا وسلوالو ته اجازه ورکړه چې دښمن ته ضربې ورکړي او ژر تر ژره شاتهدازي وکړي، د هسپانوي پوځونو سره د مستقیمې مخه نیونې سره مخامخ نه شي.
هسپانوي ځواکونه، د نظم او راټولیدو وروسته، د ځواب د برید پیل وکړ. جنرال ټاپیا د خپلې توپخانه گټه واخیسته تر څو د کیوبایانو موقیعتونه ویشتلي او د ورکوشو ځمکو په وړاندی هڅه وکړي. جګړه یوه اوږده مخامخڼه شوه، چیرې چې دواړو خواوو ته درنه زیان رسیدلی و.
د پالیوس-ریو جګړه د کیوبايي یاغیانو لپاره د تکتیکي بریا په توګه پای ته ورسیده، چې دوی د هسپانويانو برید او وځنډول او لنډمهاله ځمکه ونیوله. خو بریا لنډمهاله وه، ځکه هسپانوي ځواکونه ژر بیا راټوکېدل او دمخه د ځواب د برید پیل وکړل، چې دواړو خواوو ته ډیر زیان اړوه.
سره له دې چې کیوبایانو یو ډول بریا ترلاسه کړې، دا جګړه وښودله چې جګړه لا هم د پای ته رسولو نه وروسته ده. دواړو خواوو ته درانه زیانونه واوښتل، چې د کیوبايي یاغیانو او هسپانوي جنګیالیو روحیه ته زیان ورسوي.
د پالیوس-ریو جګړه د دوهمې کیوبایي آزادۍ جګړې پر بهیر ژور تاثير وچې. دا وښودله چې کیوبایان کولی شي د هسپانوي ځواکونو سره بریالي مقاومت وکړي، خو دا هم څرګند کړه چې جګړه به اوږده او سخته وي. هسپانوي چارواکو، د دې جګړې پایلو ته په کتو، هڅه وکړه چې د خپلې ستراتیژۍ بیاکتنه وکړي تر څو ټاپو ښه کنټرول کړي.
د جګړې له پای وروسته، کیوبایي یاغیانو خپله عملونه جاري وساتلې، خو د هسپانوي ځواکونو له لوري د زیاتو ظلمونو سره مخ شول چې د ویر او غیر یقینی فضا رامنځته شوه. دا هم سبب شو چې د خلکو یو پراخ سر حلقه د آزادۍ حرکت ملاتړ وکړي، چې د نړیوالې ټولنې پام د کیوبایي کار په لور واړاوله.
د پالیوس-ریو جګړه د کیوبا په تاریخ کې یوه مهمه شیبه شوه او د کیوبایانو یادونه کې ژور اغیزه پاتې کړه. دا نوي د آزادۍ د ملاتړو الهام ورکړ، د خپل آزادۍ لپاره د مبارزې اړتیا په یاداښت کې. کیوبایان د دې پیغام احساس وکړ چې د هغوی په غوښتنه د آزادۍ ترلاسه کول زیات څه دی چې یوازې یوه پوځي کمپاین وي؛ دا د ملی پېژندنې او ځان احترام یوه موضوع شوې.
د پالیوس-ریو پیښې هم دا څرګندوي چې د کیوبایي ټولنې مختلفو ګروپونو لپاره د آزادۍ په لاره کې د کار کولو ضرورت دی. دا پوهه د راتلونکي عملونو او د آزادی لپاره د منظمې مبارزې لپاره بنسټ شو.
د پالیوس-ریو جګړه د کیوبا تاریخ کې یوه مهمه سړک دی. دا د کیوبایانو د آزادۍ لپاره د مبارزې اراده څرګندوي، سره له دې چې د درنو ستونزو او زیانونو سره مخ دی. دا جګړه د آزادۍ لپاره د مبارزې سمبول شوه او د راتلونکی بریاوو لپاره لار رامنځته کړه، چې په پای کې د کیوبا د هسپانوي استعماري واکمنۍ نه د آزادۍ لامل شوه.