تاریخی انcyclopedia
د سلاواکیا په تاریخ کې د شوراوي دوره یوه مهمه او متناقضه مرحله ده. د دویمې نړیوالې جګړې د پای ته رسېدو نه تر 1980مو کلونو پورې هېواد د سوشیالسټ بلاک یوه برخه وه، چې د شوروي اتحاد سخت اغیز لاندې و. دغه دوره نه یوازې د سلاواکیا په سیاسي، اقتصادي او اجتماعي ژوند کې پام وړ بدلونونه درلودل، بلکې د سرکوبۍ، د آزادی محدودیتونو او د استقلال لپاره د مبارزې هڅو سره یې هم ملګرتیا درلوده. په دې مقاله کې د سلاواکیا د شوراوي دورې مهم پړاوونه او خصوصیات او د دې بدلونونو د راتلونکي پر تاثیر باندې بحث کیږي.
د دویمې نړیوالې جګړې د پای نه وروسته چکوسلواکیه، چې سلاواکیا هم په کې شامله وه، د نازی اشغال نه ازاد شوې. په دې دوره کې د دولت بیا جوړښت وشو، او د هېواد کې د چکوسلواکی د شوراوي حزب (KPC) پر وړاندې سختې اغیزې وموندلې، چې د شوروي اتحاد له لوري ملاتړ کیده. سلاواکیا د چکوسلواکی په برخه کې د سوشیالسټ سیستم برخه شوه، چې پر بنسټ یې نوې سیاسي او اقتصادي جوړښت رامنځته شو.
له 1945م کال څخه په چکوسلواکی کې د سوشیالسټ نظام جوړیدل پیل شول. هېواد د شوروي ارادې په لور لاړ، چې دا د سیاست، اقتصاد او اجتماعي ژوند کې بشپړ بدلونونه پدې معنی وو. په 1948م کال کې په چکوسلواکی کې د شوراوي کودتا وشوه، چې پکې KPC بشپړه واکه ترلاسه کړه. په سلاواکیا کې دا پروسه هم لکه ناچیزه پیښه اخیستل کېده او د دولت جوړښت د سوشیالسټ دولت پر بنا بدل شو.
د سلاواکیا په شوراوي حکومت کې یو له مهمو اړخونو څخه ژور صنعتي کیدل او د زراعت ټولنیز کول و. د پلان شوي اقتصاد په چوکاټ کې د تصدیو، فابریکو او ځمکو پراخې ملی کول وشول. دې سره په ځانګړي توګه د ماشین جوړولو، زغال او کیمیاوي صنایع په څانګو کې د صنعت چټک پرمختګ ته لار هواره کړه.
خو د سوشیالسټانو اقتصادي سیاست د مرکزي ادارې او کنټرول لپاره برابر شوی و، چې په پایله کې یې د کالاګانو کمبود، د کار لږ تولید او د زراعت په برخه کې د مزمنو ستونزو رامنځته کیدو ته لاره هواره کړه. سره لدې چې د صنعت چټک پرمختګ وشو، ډیری سکتورونه لا هم غیر مؤثر پاتې شول او د پلان جوړولو پورې تړلي وو، چې د اقتصادي پرمختګ لپاره یې امکانات محدود کړي وو.
د شوراوي حزب په ریاست کې سلاواکیا د سختو سیاسي کنټرول سره مخ شوه. له څو لسیزو راهیسې د مخالفي ځواکونو پر وړاندې پرله پسې سرکوبونه وو، او د هر ډول سیاسي فعالیت بشپړه سرکوب شوي چې د حزب د خط سره سمون نه درلود. د سیاسي کنټرول او د مخالف فکر د سرکوب اصلي وسیله د دولت د امنیت ادارې وې، لکه د دولت د امنیت خدمات (ŠtB)، چې د مخالفینو، دیموکراتیک فعالانو او حتی هغو کسانو سره چې د حزب په سیاست کې شک درلود، په فعاله توګه تعقیبوي.
د شوروي اتحاد په تدابیر کې د ستالین کلونه ځانګړې سختې پېښې وې، چې سرکوبونه د څو سلاواکانو په شمول د پوهانو او مذهبي خلکو څخه اغیزه درلوده. د خلکو دۍ سرکوب، شکنجه او بندي کېدل د حکومت او خلکو تر منځ د اړیکو کې عادي عمل و. سیاسي بنديان او د سرکوب نور قربانیان په سلاواکیا کې اکثره د کار کولو بندي ځایونو ته لیږل شوي یا له سخته سزا سره مخ شوي.
د سوشیالسټ چکوسلواکی د تاریخ یوه له مهمو پیښو څخه، او په ځانګړي توګه سلاواکیا، د 1968 کال پراګ پسرلی و. دا د سیاسي رژیم د آزادۍ او د اصلاحاتو ترسره کولو هڅه وه، چې د خلکو ژوند ښه کولو او د ټولنې پر سخت کنټرول د ضعیفولو لپاره تلاښونه وکړل. د الیګزندر دوبچیک په رهبري کې د خلکو لپاره د ډیموکراتیک، د سیاسي آزادۍ د پراختیا او په خاصه توګه د سلاواکیا لپاره د ځانکړتیا ډېر شته.
خو دغه اصلاحاتو د شوروي اتحاد او د وارسا تړون نورو هېوادونو له لوري جدی مخالفت سره مخامخ شول. په 1968 کال کې شوروي ځواکونه چکوسلواکی ته په نظامي توګه داخل شول، چې د پراګ پسرلی د سرکوب او د سوشیالسټ کنټرول بور ته د راستنیدو سبب شو. سلاواکیا ته دا یوازې د سیاسي ضریبه نه، بلکې د دې مهم پیغام و، چې سیاسي آزادۍ او خپلواکي د شوراوي بلاک له منځه تلو سره ناممکنه پاتې کیږي.
د سوشیالسټ قدرت په سلاواکیا کې هم د زده کړې او کلتور په برخه کې مهم اغیز درلود. په تعلیم کې د سواد د خپرولو او د تعلیمي نظام د مدرنیز کولو لپاره پراخه کمپاین وشو. تعلیمي موسسې، چې ښوونځي او پوهنتونونه پکې شامل و، د دولت لخوا ملاتړ ترلاسه کړ، چې د خلک د تعلیم له کچې زیاتوالي لامل شو. خو د تعلیمي سیستم لا هم سخت کنټرول شوی و، او تعلیمي مواد اکثره د سینزور لاندې وو.
د کلتور په برخه کې هم پام وړ بدلونونه لیدل شوي. د شوراوي رهبري هغه هنر ته پراخ ملاتړ ورکوونکی و، چې د سوشیالسټي ایدیولوژۍ سره سمون لري. په همینه حال کې، هغه آثار، چې د شوروي سیستم ته انتقاد کوي یا د سیاسي آزادۍ لپاره څپین ګڼي، اکثره بندیز کیدله. ادبیات، تیاتر، موسیقي او سینما اکثره د سوشیالسټي ارزښتونو د خپرولو لپاره کارول کیدل، او آزاد تخلیق تر ډېره حده محدود شو.
د 1980مو کلونو په پای کې، د شوروي اتحاد د سیاستونو بدلونونه د میخایل ګورباچوف په مشرۍ د چکوسلواکی د سیاسي وضعیت باندې اغیز وکړ. پرسترویکا او ګلاسنوسټ، چې په شوروي اتحاد کې اعلان شوي، د سوشیالسټ بلاک نورو هېوادونو کې د دیموکراتیک بدلونونو یوې بوجۍ و. په 1989 کال کې په هېواد کې د مخملی انقلاب پیل شو، چې په کې د شوراوي حکومت پرځای شو. په سلاواکیا کې هم دیموکراتیک ځواکونه سرغړیدلي، چې د سوشیالسټ رژیم د سقوط لامل شو.
په 1989 کال کې، د اوږدې مودې سیاسي سرکوب او ظلم وروسته، د سلاواکیا او چک خلک د دیموکراسی لپاره مبارزه وکړه. د مخملی انقلاب په پايله کې یو نوې حکومت رامنځته شو، چې د دیموکراتیک اصلاحاتو شروع کېدلو بنسټ و. ډیر ژر، بدلونونه رانژدې شول، چې د سوشیالسټ دولت د پای ته رسېدو لامل شو، او په 1992 کال کې چکوسلواکی دوه مستقل دولتونه: چک او سلاواکیا ته وویشل شول.
د سلاواکیا په تاریخ کې د شوراوي دوره یوه ژوره نښه پرېشانه کړه. سره له د ګڼو ستونزو او محدودیتونو، سلاواکیا خپلو ملي هویت ساتلو ته توانېدلې او په پای کې خپلواکه دولت شوه. د هېواد د پرمختګ په سوشیالسټ دوره کې د صنعت او زده کړو په برخه کې لاسته راوړنې او همداراز د پیوستون او د ازادي محدودیتونو سره یو ځای و. خو په پای کې، د دیموکراتیک ارزښتونو او خپلواکي لپاره هڅه دې ته سبب شوه، چې سلاواکیا په 1993 کال کې خپله آزادۍ ترلاسه کړي. دا پروسه اوږده او پیچلې وه، مګر د هېواد په تاریخ کې یوه مهمه مرحله وه، چې د دې راتلونکي ټاکلو لپاره مهمه وه.