تاریخی انcyclopedia
د سلوواکیې ملي نوي کولو پروسه د هېواد په تاریخ کې یوه مهمه مرحله ده چې د اتلسمې پیړۍ پای نه تر نولسمې پیړۍ پورې غځیدلې. په دې وخت کې سلوواکانو د خپل ملي هویت په درک کې یوه پروسه تجربه کړه، او فرهنګي، سیاسي او ټولنیز ځان پوهاوی رامنځته شو. د سلوواکیې ملي نوي کول د مرکزي اروپا په پراخه پروسو کې برخه وه، چې د ملي حرکتونو وده او د هغو خلکو د خپلواکې غوښتنې سره تړلی دی چې د امپراتورۍ یوې برخې وې. د سلوواکي ملي حرکت د خپل فرهنگ، ژبې او تاریخي رول د پېژندلو لپاره مبارزه وکړه.
تاریخي لحاظه، سلوواکیه د مختلفو امپراتوريو تر اغېز لاندې وه، په دې کې مجري او اتريشي شامل دي، چې دا د هغې سیاسي او فرهنګي پرمختګ باندې اغېز کړی. په څو کلتوري امپراتوريو کې، سلوواکان اکثره د یوه کوچني قومي اقلیت په توګه تصوره کیدل، او د هغوی ژبه، فرهنگ او دودونه په لویه کچه د ځواب ویلو لاندې و.
د اتلسم او نولسمې پیړۍ په اوږدو کې، په اروپا کې د ملي دولتونو په جوړولو کې پروسه مخ پر ودې روانه وه، چې سلوواکیه هم ترې متاثر شوه. د سلوواکیې ملي نوي کول د عمومي اروپایي تمایلاتو لخوا هڅول شوي دي. یو مهم عنصر د پوهاندانو حرکت وو، چې استقامت یې د سلوواکي خلک د خپل فرهنگ، ژبې او تاریخ سره یوځای کولو ته لیواله کړل. دا پروسه د سلوواکیې او ګاونډیو هېوادونو کې روانو ټولنیزو او اقتصادي بدلونونو لخوا ملاتړ کیده. په دې دوره کې د فلسفې او د پوهې د نظریاتو اغېزه زیاته شوې، چې د خلکو د ځان څرګندونې او خپلواکې حق ته درناوی او ورکړه وه.
د سلوواکیې ملي نوي کولو یو له لومړیو مرحلو څخه د ژبې او کلتور د بیا راژوندی کولو هڅې وې. په دې پروسه کې ادبي او فرهنګي د رنسانس مهم رول درلود، چې د اتلسمې پیړۍ له پای څخه رامینځته شو. په سلوواکي ادبیاتو کې مهم شخصیتونه لکه اندریا کوفی شامل وو، چې سلوواکي ژبې کې یې آثار تولید کړل او د دې کلتور لپاره یې د ارزښت د تایید لپاره کوښښ وکړ.
په دغه وخت کې په سلوواکیه کې د ملي ځان پوهاوي د رامنځته کېدو پروسه پیلېږي، چې لومړني سلوواکي فرهنګي ټولنې لکه "Matica slovenská" (سلوواکي ماته) چې په 1863 کې تاسیس شوی و، رامنځته کیږي. دا ټولنه د سلوواکي کلتور او علمي کار د پرمختګ لپاره یوه مهمه مرکز شوه چې په تاریخ، ژبه او فولکلور کې څیړنې ترسره کوي. دا د سلوواکي خلکو په منځ کې د ملي هویت د جوړولو لپاره مهم رول لوبولی او د سلوواکي ژبې او کلتور د رسمي پلي کولو اړتیا په اړه مفکوره پرمخ وړلې.
په سلوواکیه کې د ملي نوي کولو پروسه په نولسمې پیړۍ کې په فعاله توګه وده کړې، په ځانګړې توګه د 1830مو نه تر 1860مو کلونو پورې. په دې وخت کې ډېرو سلوواکي پوهانو او لیکوالانو د سلوواکي ژبې د ساتنې او پراختیا لپاره فعاله کار پیل کړ، چې دا د ملي خودمختاري لور ته یوه مهمه مرحله وه. مهمه خبره دا ده چې د اوږدې مودې لپاره سلوواکي ژبه د پامه غورځېدلې وه، او د سلوواکیې ډېری لیکلي سرچینې او رسمي اسناد مجري یا الماني ژبو کې لیکل شوي.
د فرهنګي نوي کولو د اوج یوه مهمه لاسته راوړنه د لومړي سلوواکي ادبي مجلې "Slovenské noviny" (سلوواکي خبرونه) خپرول وو، چې د سلوواکي لیکوالانو آثار خپرول پیل کړل. برسیره پردې، په دې مهال کې لومړي سلوواکي ژبې ته ژباړې هم رامینځته شوې، چې ادبیاتو او کلتور ته وده ورکوله. د دې وخت نه یوه مهمه لاسته راوړنه د سلوواکي ژبې یوه لغت نامه جوړول و، چې د ژبې او د خلکو فرهنګي میراث د ساتلو لپاره مهم وسیله شوه.
د سلوواکیې ملي نوي کول نه یوازې کلتوري پروسه وه، بلکې سیاسي هم وه. په نولسمه پیړۍ کې، سلوواکانو د مجري سلطنت په چوکاټ کې د خپلو حقونو د پېژندلو لپاره فعاله مبارزه پیل کړه، چې سلوواکیه یوه برخه وه. د سیاسي غوښتنو یو له کلیدي غوښتنو څخه د مجارستان په چوکاټ کې د سلوواکیې لپاره خپلواکي جوړول او همدا ډول د سلوواکي ژبې او کلتور د رسمي پلي کولو غوښتنه وه.
په دې نظر کې، د 1848 کال د مجري یاغی پیښه یوه مهمه پېښه وه، کله چې سلوواک فعالان د مجري غوښتنو سره یوځای شول، چې د اصلاحاتو غوښتنه هم د سلوواکیې لپاره خپلواکي غوښتنه شامله وه. په ورته وخت کې، دا پیښې د ملي حرکتونو د پرمختګ لپاره پراخ فرصتونه پرانیزل، مګر دې ته هم د انقلاب سخت ځمکنی ځواب او د مجارستان د استبدادي انګیزو د پیاوړتیا سبب شوه.
د ملي نوي کولو یو له مهمو عواملو څخه د پوهانو فعاله ګډون و. سلوواکي لیکوالانو، فلسفیانو، ساینس پوهانو او ټولنیزو فعالانو د ملي ارزښتونو د ساتنې او خپرولو پروسې ته فعاله برخه واخیسته. په دې کې د پام وړ شخصیتونه لکه پاول یوزف شافاریک شامل دي، چې د سلوواکي کلتور او فولکلور د مطالعې پرمخ تللی، او یانوش کالام، چې د ملي ادبیاتو د ودې ملاتړ وکړ.
په دې وخت کې د سلوواکي ژبې لومړي تیاتر د نندارې د نمونو په شمول رامنځته شول، او همدارنګه نور فرهنګي پروژې چې د ملي هویت د پیاوړتیا لپاره کار کاوه. سلوواکي پوهانو د ملي دولت د جوړولو او د خلکو او ژبې د حقونو په رسمیت پیژندلو باندې د اصلاحاتو د پلي کولو په اړه نظریات فعالانه ترویج کړل.
سلوواکي ملي حرکت په شلمې پیړۍ کې فعاله پاتې شو، په ځانګړې توګه د لومړۍ نړیوالې جګړې وروسته کلونو کې، کله چې چکوسلواکیه رامنځته شوه. په دې وخت کې سلوواکیه د فرهنګي او سیاسي خودمختارۍ په مسایلو کې مهم پرمختګ ترلاسه کړ. مګر د یو موټیتوب او د خپلې درنې پېژندنې ستونزې لا هم موجودې وې. په 1939 کې، د سلوواکي جمهوریت په جوړیدو سره، هېواد د یوه مستقل سیاست خواخوږي پیدا کړ، مګر ژر یې د نازي جرمنی د اشغال سره مخ شو.
په جګړې وروسته کلونو کې سلوواکانو یوځل بیا د ملي هویت او خودمختارۍ پوښتنې ته راستانه شول په داسې حال کې چې په سوسیالیستي چکوسلواکیه کې کار کاوه. د 1989 کال وروسته، د سیاسي بدلونونو له امله، سلوواکیه خپلواکي ترلاسه کړه، په پایله کې یې خپل ملي هویت او د اروپایي هېوادونو په منځ کې ځای په ځای کړ.
د سلوواکیې ملي نوي کول د هغې په تاریخ کې یوه مهمه مرحله وه. دې پروسې فرهنګي، سیاسي او ټولنیز بدلونونه پکې شامل وو، چې د ملي ځان پوهاوي د جوړولو لامل شول. سلوواکانو د خپل کلتور او ژبې د ساتنې او ودې لپاره مبارزه وکړه، ترڅو د لویو امپراتوریو او دولتونو په چوکاټ کې د خپلو حقونو پېژندل ترلاسه کړي. دا هڅې په یوه مستقل هېواد کې پای ته ورسیدې چې د خپلې تاریخ او ملي هویت سره ویاړ لري.