تاریخی انcyclopedia
د اوکراین ادبیات ژور ریښې او شتمنه دود لري چې د هېواد په خاوره کې د کلتوري، تاریخې او سیاسي پروسو تنوع څرګندوي. له پخوانیو وختونو راهیسې اوکرایني ادبیات د ولسي روایتونو، افسانو او فولکلور په چوکاټ کې وده کوي، په تدریجي ډول نړیوال کلتوري میراث یوه مهمه برخه جوړیږي. په دې مقاله کې موږ د اوکراین د ادبیاتو څو مشهورې اثرې ته کتنه کوو، چې د ملی هویت سمبولونه شوي او د اوکراین په ادبی دودونو او د هغې د حدونو بهر د ادبیاتو د ودې پر پرمختګ باندې اغیزه کړې.
د اوکراین ادبیاتو له تر ټولو ستره اثره یوه د تارس شیوچنکو شعري ټولګه «کوبزار» ده، چې د اوکراین د آزادۍ او خپلواکې لپاره د مبارزې سمبول ګرځېدلی دی. شیوچنکو، چې یوازې شاعر نه بلکې هنرمند هم و، د اوکراین ادبیات، کلتور او سیاست باندې سترې اغیزې وکړې. د «کوبزار» شعرونه د وطنپرستي، د عدالت د غوښتنې او د زوروونکو پر وړاندې د مبارزې احساس څخه ډک دي، چې د دې اثر اهمیت لا هم زموږ په زمانه کې دی.
په «کوبزار» کې لاندې شعرونه راټول شوي، چیرې چې شیوچنکو د ولسي رنځ تصویر وړاندې کوي، ټولنیزې نابرابریو ته نیوکه کوي او د ملي هویت ستاینه کوي. هغه د اوکرایني ولس یوه یوازینۍ انځورونه جوړوي، د هغوی درد او د آزادۍ لپاره غوښتنې. د هغه کار نه یوازې د اوکرایني ملي تحریک سمبول شو، بلکې د ټولو زوریو شویو ملتو د حقونو او آزادیو لپاره د مبارزې هم.
«ینییدا» د ایوان کوتلریفسکي یوه مهمه اثر ده چې د اوکراین ادبیاتو په شعر کې له اوکرایني ژبې څخه لیکل شوی دی. دا اثر چې په ۱۷۹۸ کال کې لومړی ځل خپور شوی، د اوکراین د ملي ادبی دود د رامینځته کولو لپاره بنسټیز دی. په خپل کار کې کوتلریفسکي د کلاسیکو زرو میتولوژي عناصر په خندونکي او ایروني طریقې سره کارول، هغوی د یو ځانګړي اوکرایني چوکاټ ته بدلوي.
د داستان بنسټ د پخواني یوناني اتل اېنایاس په اړه دی چې هڅه کوي د ترویا د سقوط وروسته نوې میهن تاسیس کړي. مګر په کوتلریفسکي تعبیر کې د اتلانو، خدایانو او پخواني روم میت د اوکرایني حیات، د ژوندۍ ولسي ژبې، فولکلوري موضوعاتو او ولسي شخصیتونو په رنګینۍ سره وړاندې شوی دی. دا کار د خپل وخت لپاره انقلابي و، ځکه چې د اوکرایني ژبې د ادبیاتو په یوې افسانوي اثر کې د لومړي مثال په توګه شو.
ویکتور نیکراسوف چې د «کوچنی شاهزاده» لپاره مشهور دی، سره له دې چې د روسیې له شان څخه و، په اوکراین کې یو وخت ډېرې ورځې تېرې کړې او د هغه کار د اوکرایني ادبی دود سره نږدې تړاو لري. نیکراسوف په خپل اثر کې د ژوند، مینې او د وجود د معنی په اړه فلسفي پوښتنې راوړي. دا اثر، که څه هم په کلاسیک سبک کې لیکل شوی، د روښانه انځورونو او استعارو څخه ډک دی، چې لوستونکو ته اجازه ورکوي چې د انساني وجود آنچیني اړخونو ته فکر وکړي.
سره له دې چې نیکراسوف په اوکرایني ژبې نه لیکلې، د هغه اثر د معاصر اوکرایني ادبیاتو یوه حتمي برخه ګڼل کیږي د ژور بشري فکر او د نړۍ پر خاص لید له امله. «کوچنی شاهزاده» د اوږدې مودې راهیسې محبوب اثر دی چې د هر عمر او ملت لوستونکو پاملرنه ځانته را جلبوي.
نیکولای ګوګو، سره له دې چې په اوکراین کې زېږېدلی، د خپلې ژوند بیشتره برخه په روسیې کې تېره کړې، خو بیا هم د هغه اثرونه لکه «تارس بولبا» د اوکراین ادبیاتو په تاریخ کې مهم ځای لري. دا اثر د اوکرایني حماسي ادبیاتو له تر ټولو روښانه مثالونو یوه ده، چې د کازاک د تصویر او د هغه د آزادۍ او خپلواکې لپاره د مبارزې څرګندول رامنځته کوي.
«تارس بولبا» د یو زوړ کازاک قوماندان په اړه روایت کوي چې د پولنډ زوریو پر وړاندې جګړه کوي. د heroics کارنامو او کورنۍ غمونو په اوږدو کې، ګوګو د اوکرایني ولس یوه ځواکمن تصویر جوړوي چې د خپلواکې او استقامت لپاره هڅه کوي. په اثر کې د اوکرایني فولکلور عناصر ډیر څرګند دي، چې دې ته اجازه ورکوي چې ګوګو د کازاکانو د ژوند او ذهنيت یوه شتمنه انځور وړاندې کړي.
ایوان فرانکو د اوکراین ادبیاتو د تر ټولو مهمو لیکوالو څخه دی چې د هغه اثرونه د ملي شعور د رامینځته کولو لپاره مهم ول. د هغه کیسه «زاخار بیرکوت» چې په ۱۸۸۳ کال کې خپره شوې، د فرانکو له تر ټولو پیژندل شویو اثرونو څخه یوه ده. په دې کیسه کې، فرانکو د غرنیو خلکو او زوریو پر وړاندې د مبارزې په اړه خبرې کوي، د کارپاتې ژوند او د اوکرایني ولس د آزادۍ لپاره مبارزې انځور کړي.
«زاخار بیرکوت» د ۱۳ مې پېړۍ تاریخي پیښو پراساس دی، کله چې اوکرایني غرنجیان د منګول یرغل په وړاندې مقاومت کوي. فرانکو په خپل اثر کې د یوه ولسي اتل تصویر رامینځته کړی، چې نه یوازې د خپلې ځمکې لپاره جګړه کوي بلکې د اوکرایني ولس غوره اوصاف — استقامت، پریکړه او د خپل وطن سره مینه نمایندګي کوي.
معاصر اوکرایني ادبیات فعاله وده مومي او ډیری ژانرونه او رختونه شاملوي. د معاصر اوکرایني لیکونکو له تر ټولو مشهور لیکوالانو څخه یو یورۍ اندروخوویچ دی. د هغه اثرونه لکه «پرورزیا» او «ریکریټشن» د پخواني اتحاد کلتور سره د اوکراین او د هغې کلتوري حقیقت په اړه ځانګړی بصیرت وړاندې کوي. اندروخوویچ د پوست مدرنیزم، فلسفې او ټولنیز نیوکو عناصر یوځای کوي، چې ادبی کارونه جوړوي چې نه یوازې په اوکراین کې بلکې د هغې د سرحدونو بهر هم لوستونکو ته غبرګون ورکوي.
معاصر اوکرایني ادبیاتو ته نور روښانه استازیتوب د سرګي جادان دی. د هغه اثرونه، لکه «وروشیلوګرا» او «دپیش موډ»، د روښانه، غني او احساساتي متونو له امله پیژندل شوي، چې د اوکراین د ژوند حقیقتونو، د هغې ستونزو او امیدونو انځور کوي. جادان د اوکراین د ټولنیز او سیاسي جوړښت په اړه مهمې موضوعګانې ته اشاره کوي، او د هغه کتابونه د معاصر ادبیاتو لپاره یوه قیمتي ونډه ده.
د اوکراین ادبی میراث د کلتوري خزانه یوه ستره برخه ده، چې د زرو افسانو او ولسي داستانونو څخه نیولې تر معاصرو اثرونو پورې، چې د هېواد د سیاسي او ټولنیز وضعیت پیچلي انځور انځوروي، شامل دي. د تارس شیوچنکو شعرونه، ایوان کوتلریفسکي «ینییدا»، نیکولای ګوګو «تارس بولبا» او د ایوان فرانکو او یورۍ اندروخوویچ په څیر لیکوالو اثرونه د نړیوال ادبی میراث یوه نه جلا کیدونکې برخه جوړوي. د دغو اثرونو د اوکرایني ادبیاتو او کلتور باندې اثر نه یوازې د پیژندلو وړ دی، بلکې دا د نوو نسلونو لوستونکو او لیکونکو د الهام بخښلو کارونه هم کوي.