تاریخی انcyclopedia
پېژندنه
عصري هنګري یوه متحرک پرمختللې هېواد دی چې د اروپاء په مرکز کې موقعیت لري او بډایه تاریخ او کلتور لري. له سوپي اتحاد د راپرځېدو راهیسې په ۱۹۹۰مو کلونو کې، هنګري د پام وړ بدلونونو سره مخ شوې، چې دا یې په سیاسي سیستم، اقتصاد او ټولنیز ژوند کې څرګند دي. په دې مقاله کې د عصري هنګري کلیدي اړخونه لکه سیاسي جوړښت، اقتصادي پرمختګ، کلتوري لاسته راوړنې او نن ورځ په راوړندو چلنجونو راڅرګند شوي دي.
سیاسي سیستم
عصري هنګري یوه پارلماني جمهوریت دی. د هېواد اساسي قانون د ۲۰۱۱ کال کې تصویب شوی د اساسي قانون دی. د اساسي قانون له مخې، د دولت مشر ولسمشر دی، چې د پنځه کلن لپاره ټاکل کېږي، او حقیقي واک د وزیر اعظم او پارلمان په لاس کې دی.
د هنګري پارلمان د دوه خونو څخه جوړ شوی: ملي جنجال او د مشرتابه شورا. ملي جنجال د تناسب د سیستم په اساس ټاکل کېږي، چې مختلفو سیاسي ګوندونو ته اجازه ورکوي چې د ټولنیزو طبقو ګټې خپل کړي. په وروستیو کلونو کې د وزیر اعظم ویکتور اوربان په مشرۍ د ښی ګوند "فیدس" اغیزو ودې ته نښه ورکړه، چې په بشري حقونو او د مطبوعاتو د آزادۍ په برخه کې څو متنازعه مسلې رامنځ ته کړې.
اقتصادي پرمختګ
د ۱۹۹۰مو کلونو په بازار اقتصاد ته د تګ وروسته، هنګري د مرکزي اروپا له تر ټولو بریالیو هیوادونو څخه شوه. د هېواد اقتصاد د پام وړ ودې، تنوع او د اروپایي او نړیوالو بازارونو سره ادغام څرګندوي. هنګري د ۲۰۰۴ کال راهیسې د اروپایي اتحادیې غړی دی، چې دا د بهرنیو سرمایه ګذاري او د زیربنا وده ملاتړ کوي.
د هنګري اقتصاد مرکزی سکتورونه شاملوي د موټر جوړونې، معلوماتي ټکنالوژۍ، زراعت او سیاحت. هنګري د ګڼ شمېر نړیوالو کمپنیو کور دی، او د دې محصولاتو لکه موټرې، الکترونیکي وسایل او خوراکي توکي ټولې نړۍ ته صادریږي. مګر هېواد لا هم د هغو چلنجونو سره مخ دی، لکه د کار په تولید کې کمبود او د نفوس زړېدل.
کلتوري لاسته راوړنې
عصري هنګري یوه بډایه کلتوري میراث ساتي، چې پکې ادبیات، موسیقي، نقاشي او معمارۍ شاملې دي. هېواد د خپلو لویو لیکوالانو لکه شاندور پیټیفی، امری کالمون او میلان فویست له امله شهرت لري. هنګري ادبیات یوه بډایه دود لري او لا هم وده کوي، د محلي او نړیوالو لوستونکو پام ځانته را اړوي.
موسيقي هم د هنګري په کلتور کې مهمه برخه لري. هېواد د خپلې فولکلور او دودیزو نڅاوو، لکه csárdás، له امله شهرت لري. هنګري کلاسیک موسیقي، پشمول د بیلا بارتوک او زولتان کډای د تصنیفونو، د نړیوالې موسیقي دود کې یوه مهمه برخه لري. په وروستیو څو کلونو کې د دودیزو هنري شکلونو ته بیرته رجعت مشاهده شوی.
تعلیم او ساینس
په هنګري کې د تعلیم سیستم د وړیا او обязатель تعلیم د اصولو پراساس دی. هېواد ګڼ شمېر پوهنتونونه او تعلیمي ادارې لري چې متنوع پروګرامونه او کورسونه وړاندې کوي. هنګري پوهنتونونه، لکه بوداپست پوهنتون او د لورانډ ایټوش پوهنتون، په نړیوالو ریتینګونو کې لوړ مقام لري.
علمي څیړنې او نوښتونه هم د هنګري ټولنې کې مهم رول لري. هنګري د نړیوالو علمي پروژو کې فعاله برخه لري او د بهرنیو پوهنتونونو او څیړنیزو instituts سره همکاري کوي. مګر هېواد د علم او تعلیم د نشتوالي په اړه چلنجونو سره مخ دی، چې دا کولی شي په راتلونکو لاسته راوړنو منفي اغیز ولري.
ټولنیزې مسلې
که څه هم په اقتصاد او کلتور کې لاسته راوړنې شته، عصري هنګري د شتمنیو یوې شمېرې ټولنیزو ستونزو سره مخ ده. د مهاجرت او همغږي موضوع یوه له نږدې نظریه ده. په وروستیو کلونو کې هنګري د مهاجرو او کډوالو سره د خپل چلند له امله تر د پام لاندې راغلې. د حکومت سیاست په مهاجرت کې د هېواد دننه او بهر انتقاد راپاروي.
ټولنیز نابرابري، د بې وزلۍ او بې روزګارۍ کچه پشمول، هم یوه جدي ستونزه پاتې ده. که څه هم اقتصادي وده روانه ده، ډیر هنګریان د کیفیت لرونکي تعلیم، طبي خدماتو او استوګنې ته د لاسرسي په چالنجونو کې دي. دغه ستونزې د حکومت او ټولنې له لوري توجه او اغیزمن حل ته اړتیا لري.
بهرنۍ سیاست
عصري هنګري په نړیوال سیاست کې فعاله برخه لري او د مختلفو نړیوالو سازمانونو غړي دي، لکه اروپایي اتحادیه، ناټو او ملګرو ملتونو. د هېواد بهرنی سیاست په وروستیو کلونو کې د ګاونډیو هېوادونو سره د اړیکو پیاوړتیا او د اروپایي اتحادیې په چوکاټ کې د اتحاد پلټنې په توګه مشخص شوی دی.
هنګري هم د ملي ګټو د ساتنې غوښتنه کوي، چې کله ناکله د نورو اروپایي اتحادیې هیوادونو سره د عکس العمل لامل کیږي. د ویکتور اوربان حکومت هغه سیاست خپلوي چې د هنګري هویت ساتلو او مهاجرت ته د مخنیوی په لور تللې، چې دا د لویدیځو شریکانو له لوري تنقید ته لاره هواروي.
د هنګري آینده
د هنګري آینده د هېواد د تواناییو پر اساس ټاکل کیږي ترڅو د داخلي او خارجي چلنجونو سره مخامخ شي. د پایدار اقتصادي وده، په تعلیم او ساینس کې پانګه اچونه، او همدارنګه ټولنیزې اصلاحات کولی شي د هنګریان د ژوند کیفیت ښه کړي او د دولتي بنسټونو پیاوړتیا ته مرسته وکړي. دا هم مهمه ده چې د نړیوالې ټولنې سره مکالمه دوام پیدا کړي او په نړیوالې ستونزو کې ګډون وکړي.
عصري هنګري، چې یوه بډایه کلتوري میراث او په اروپا کې ستراتیژیک موقعیت لري، هر ډول امکانات لري، ترڅو په راتلونکي کې پرمختګ او پراختیا ولري، که چیرې د بدلیدونکو شرایطو او د عصري نړۍ غوښتنو ته انطباق وکړي.