تاریخی انcyclopedia
د سویلي افریقا جمهوریت (زیلو افریقا) اوږده او پیچلې تاریخ لري چې د مهمو سیاسي او ټولنیزو پېښو سره ډک شوی دی چې په ګڼ شمیر تاریخي اسنادو کې مستند دی. دغه اسناد نه یواځې سیاسي پروسې منعکسوي، بلکې د خلکو د ټولنیز عدالت، ازادۍ او برابرۍ خپلولو اراده هم ښکاروي. د سویلي افریقا مهم تاریخي اسناد کې د اساسي قانون، قوانینو، تړونونو او اعلانونو شامل دي چې د هیواد په پرمختګ کې مهمه ونډه لري. دا مقاله به د څو داسې اسنادو په اړه خبرې وکړي چې په سویلي افریقا تاریخ باندې یې ستر اغیز درلود.
د سویلي افریقا جمهوریت اساسي قانون چې په ۱۹۹۶ کال کې ومنل شو، د هیواد په تاریخ کې یو له زیاتو مهمو تاریخي اسنادو څخه دی. دغه سند د مختلفو سیاسي ځواکونو ترمنځ د اوږدمهاله خبرو اترو او توافقاتو پایله ده چې په کې د آبرتیډ حکومت، سیاسي ګوندونه او د خپلو حقونو د پاره په فعاله توګه مبارزه کونکي تور پوستي استازیتوب کوي.
د ۱۹۹۶ کال اساسي قانون د یوه دیموکراتیک دولت بنسټونه جوړوي، د نژادي تفکیک څخه انکار کوي او د هر هېوادوال برابر حقیتونه په رسمیت پېژني پرته له دې چې د هغوی نژاد، قبیله یا ټولنیز انحصار څه ډول وي. دا د هر هېوادوال لپاره بنسټیز حقوق او ازادۍ تضمینوي، پدې کې د ژوند حق، آزادۍ، امنیت او د زده کړې حق شامل دي. دغه اساسي قانون همدارنګه لومړی سند دی چې د بشري حقوقو د اصولو پاتې کیدو په اړه د سویلي افریقا قانون جوړونې بنسټ جوړوي.
یو مهم ټکی دا دی چې د سویلي افریقا ۱۹۹۶ کال اساسي قانون د نورو هېوادونو او حقوقي سیستمونو باندې د پام وړ اغیز وکړ او د دیموکراتیکي اصلاحاتو لپاره د زیاتو هېوادونو لپاره مثال شو.
د بشر او ملت حقوقو اعلامیه چې په ۱۹۹۳ کال کې لاسلیک شوه، د سویلي افریقا په دیموکراتیک تحول کې یوه مهمه تګلاره ده. دغه سند د هیواد په لومړنیو دیموکراتیکو ټاکنو مخکې چې په ۱۹۹۴ کال کې وشو، لاسلیک شو. دغه سند، سره له دې چې د حقوقو د پاره قانوني تعهد نه و، د هېواد د ټولو خلکو، په ځانګړې توګه د تورپوستو لپاره د حقونو او آزادۍ په ټینګولو کې کلیدي ونډه درلوده، چې د آبرتیډ په وړاندې مبارزه کې خورا مهم هدف و.
د بشر او ملت حقوقو اعلامیه د برابرۍ، ازادۍ او عدالت اصول ټینګوي چې د سویلي افریقا په سیاسي بدلونونو کې بنسټیزه ونډه لري. دغه سند د هر شخص د سیاسي پروسې کې د ګډون او د چارواکو له خوا د هغې د جبر مخه نیولو حق تاییدوي. دغه سند همدارنګه د تبعیض او ناانصافی د له منځه وړلو په لور یو مهم ګام دی چې په هیواد کې موجود و.
د ملي موافقې یادداشت چې په ۱۹۹۱ کال کې لاسلیک شو، د سویلي افریقا د آبرتیډ نه د دیموکراتیک ټولنې ته د تګ په پروسه کې یوه مهمه ګام دی. دغه سند د آبرتیډ حکومت او مخالفو ځواکونو ترمنځ د کلونو خبرو اترو پایله وه، چې پکې د افریقا ملي کانګرس (این.سی.) هم شامل و. یادداشت د یوې کمېسیون جوړولو وړاندیز وکړ چې د اساسي قانون د اصلاحاتو او د نژادي او ټولنیزو مسلو د سوله ییزو حل لارو پر بحث وکړي.
یادداشت د هیواد په سیاسي ثبات کې کلیدي ونډه درلوده او د سویلي افریقا د راتلونکي اساسي قانون لپاره یوه بنسټیزه سرچینه شوه. دا د آبرتیډ د سختو سرکوبونو نه د آزادو ټاکنو او دیموکراسي ته د تګ لپاره یوه لارښوونه وه، چې د بشري حقونو او ټولنیز نابرابري مسلو د حل لپاره د سولې خبرو اترو لپاره سیاسي چاپیریال پروسې لپاره زمینه برابره کړه.
د نیلسن ماندلا لیک چې په ۱۹۸۵ کال کې لیکل شوی، د تور پوستو سویلی افریقایانو د حقونو او د آبرتیډ رژیم د مخنیوي لپاره یوه مهمه ماخذ دی. دغه لیک د سویلي افریقا ولسمشر پیټ وویم بوتا ته لیکل شوی و او د سولې او د خبرو اترو له لارې د شخړې د حل کولو اراده څرګندوي.
په خپل لیک کې، ماندلا د آبرتیډ حکومت سره د خبرو اترو لپاره چمتووالی ښودلی، مګر دې ته یې هم زور ورکړی چې هر ډول بدلونونه باید د تورپوستو حقونه تضمین کړي او د سیاسي اصلاحاتو لامل شي چې تبعیض ختموي. دا لیک یواځې د سولې د حل کولو لپاره د غوښتنې څرګندونه نده بلکې یوه ستراتیژیکه ګام هم دی چې په وروسته کې د خبرو اترو لامل شوې، چې د ماندلا سیاسي انزوا پای ته ورسوي او د آبرتیډ د ختمیدو پیل وکړي.
د ځمکې مالکیت قوانین چې په ۱۹۱۳ او ۱۹۳۶ کلونو کې تصویب شوه، د سویلي افریقا په تاریخ کې یو له متنازع او مهمو اسنادو څخه دي، ځکه چې د آبرتیډ تګلاره را منځ ته کولو کې کلیدي ونډه لري. د ۱۹۱۳ کال ځمکې مالکیت قانون د تور پوستي اوسیدونکو د ځمکې د مالکیت حقونه محدود کړل او سپین پوستو اړیکو ته د هیواد تقریباً د ټولو حاصل خیزو ځمکو مالکیت ورکړ.
دغه قانون ددې اصولو بنیاد جوړوي چې تور پوستي یواځې په معینو سیمو کې د ځمکې مالکیت لري، چې "توره ریزرویشن" په توګه پیژندل کیږي. د ۱۹۳۶ کال قانون د لومړۍ نسخې اصلاحات وړاندې کړل، چې د تور پوستو حقونه لا زیات محدود کړل، هدف یې د هیواد د اقتصادي منابعو پر کنټرول لا پسې زیاتول و. دغه قوانین د آبرتیډ سیستم یوه مهمه برخه شوه او د میلیونونو جنوبی افریقایانو په ژوند باندې یې ژور اثر پرېښود، استعماري او اقتصادي پایلې یې پاته کړې.
د سویلي افریقا تاریخي اسناد د دې پوهیدو کې مرکزي رول لري چې څنګه ځمکه د نژادي تفرقې نه د دیموکراتیک دولت په توګه بدله شوې چې په نړیواله سطحه پیژندل کیږي. اساسي قانون، اعلامیې، تړونونه او قوانین چې په مختلف تاریخي دورو کې لاسلیک شوی، د برابرۍ، بشري حقونو او عدالت لپاره مبارزه منعکسوي. دغه اسناد نه یواځې سیاسي پیښې تشریح کوي، بلکې د سویلي افریقا خلکو لپاره د امید مهم سمبولونه دي، چې د ډیرو کلونو همغږي او تبعیض له امله تیر شوي، مګر د نیلسن ماندلا او نورو رهبرانو د هڅو له لارې ازادي او برابري ترلاسه کړي.