تاریخی انcyclopedia
د جنوبي کوریا دولتي نظام تاریخ یوه پیچلې پروسه ده، چې په ترڅ کې یې هیواد د يوې سنتي سلطنت نه تر moderno دموکراتیکه دولت پورې لوی بدلونونه وکړه. د جنوبي کوریا دولتي نظام پرمختګ مراحل د مختلف تاریخي پیښو لکه د جاپاني اشغال، د کوریا جنګ، او همدارنګه د دموکراسۍ لپاره مبارزه او معاصر اقتصادي بدلون اغیزه څرګندوي.
تر ۱۹مې پیړۍ پورې د کوریا ټاپووزمینه د چوسان سلطنت تر واک لاندې یوځای شوې، چې له ۱۳۹۲ کال څخه حاکمیت لري. د چوسان په وخت کې کوریا یوه توکري دولت وه چې په کې د سلطنت واک تقریباً مطلق و. په دې وخت کې ټولنه ډېره Hierarchical وه، او د دولتي جوړښت بنسټ د کنفیوشیایي اصولو پر بنسټ جوړ شوی و، چې د حکومتولۍ او ټولنیزو اړیکو روښانه کول.
په دې وخت کې د دولتي سیستم وجود د قوي سلطنتي واک موجودیت ته اړتیا درلوده، چې د زمکو سرچینې کنټرول او د پوځ قوماندې په غاړه درلوده. له دې سره سره، د چوسان سلطنت په کلتور او ساینس کې پراختیا رامینځته کړه، چې د ۱۵ او ۱۶ پیړو کې د کوریا تمدن لپاره د طلايي دورې لامل شو. مګر د مرکزي واک د کمزوري کیدو او د بهرنیو ګواښونو د زیاتیدو سره په ۱۸مې او ۱۹مې پیړې کې، د کوریا سلطنت له داخلي او بهرنیو ستونزو سره مخ شو، چې د هغې د سقوط نزال پیل کړل.
په ۱۹۱۰ کال کې، کوریا د جاپان لخوا مشروطه شوه، چې دا د آزاد کوریا دولت د پای اعلان و. د ۳۵ کلونو لپاره، کوریا په سخت جاپاني استعماري حکومت کې وه. جاپان د همغږي کولو سخت سیاستونه عملي کول، چې په کې د جاپاني ژبې، کلتور او دولتي نظام د زور څخه تحمیل کول شامل و. په کوریا کې د دولتي سیستم جاپاني ادارې لخوا بدل شوې، او ټول واک په جاپاني کارکوونکو کې متمرکز شوی و.
استعماري دوره د کوریا ملي هویت او دولتي نظام ته مخراب تأثير درلود. له دې سره سره، د کوریا خلکو د جاپان د واکدارۍ خلاف مقاومت کړی و، او مختلفې د خپلواکۍ لپاره مبارزه کونکي ډلې، لکه د آزادۍ دودیزه پوځ، د کوریا د ژغورنې په راتلونکي کې اغیزه لري.
د ۱۹۴۵ کال په دویمه نړیواله جګړه کې د پای ته رسیدلو وروسته، کوریا د جاپاني اشغال څخه آزاد شوه، خو هیواد په اشغال شویو سیمو وویشل شو. اتحاد سوسیالیستی شمالي ټاپووزمینه کنټرول کړې، او امریکا - جنوبي. دغه وېش د دوو جلا کوریا دولتونو د جوړیدو لامل شو. په ۱۹۴۸ کال کې د جنوبي ټاپووزمینه د کوریا جمهوریت (جنوبی کوریا) اعلان شوې، او په شمال کې د کوریا د خلکو دولت (شمالي کوریا) جوړ شو.
د جنوبي کوریا جمهوریت له هماغه پیل څخه د نوي دولتي سیستم د جوړولو سره مخامخ شوه. هیواد په ۱۹۴۸ کال کې یوه اساسي قانون ومنله، او یوه ولسمشرۍ جمهوریت رامنځته شوه چې یوه پاله پارلمان ته لرونکي و. ولسمشر د مستقیم رایو پراساس ټاکل کیده، مګر حکومت د سیاسي بې ثباتۍ سره مخ و، چې د داخلي مقاومت او همدارنګه د کمونېستي شمالي ګاونډي له لوري بیروني تهدیداتو پایله وه.
د کوریا جنګ (۱۹۵۰-۱۹۵۳) د جنوبي کوریا تاریخ کې یوه پړاو تقرر و. جنګ د میلیونونو قربانیانو او ویجاړیو لامل شو، مګر همدارنګه د جنوبي کوریا دولت د پیاوړتیا لپاره کتالایزر و. جنګ پای ته رسیدو وروسته، په ۱۹۵۳ کال کې یو متقابل موافقه وښودل شوه، چې د ټاپووزمینه په دوه دولتونو کې وویش ثابت کړ. جنوبي کوریا، سره له دې چې اقتصادي او ټولنیز مشکلاتو سره مخ و، نو نوي سیاسي انسټیټوټونه جوړول پیل کړل.
د جنګ نه وروسته، جنوبي کوریا د نظامي تیروتنې لاندې و. په ۱۹۶۱ کال کې، جنرال پاک چانګ هي د نظامي کودتا رامنځته کولو سره واک ته ورسید، چې د یوتونکي حاکمیت دور پیل شو. هغه د سیاسي ژوند په نږدې کنټرول نیولو کې ژور کنټرول وضع کړه او مخالفې ډلې له منځه یووړ، مګر په عین حال کې د هیواد صنعت او اقتصادي اصلاحات ته هم پرمختګ ورکړ.
د پاک چانګ هي حاکمیت تر ۱۹۷۹ کال پورې دوام وکړ، کله چې هغه و وژل شو. په دې موده کې جنوبي کوریا د مهم اقتصاد تیروتنه تجربه کړه، مګر سیاسي سیستم لا هم مستبد پاتې و. د هغه د مړینې وروسته، په هیواد کې د دموکراسۍ لپاره مبارزه پیل شوه. په ۱۹۸۰ کال کې جنوبي کوریا کې د "ګوانګجو احتجاجونه" په نامه مشهوره لویدیز، چې د واک د بدلولو او سیاسي اصلاحاتو لامل شوه.
په ۱۹۸۷ کال کې، جنوبي کوریا یوه نوې اساسي قانون منلې، چې په کې مستقیم دموکراسي تاسیس شوه، او ولسمشر د عامو رایو په واسطه ټاکل شو. دغه بدلونونه د مخالفې ډلې له لوري د فشار او همدارنګه د پراخو احتجاجونو پایله وه. دغه اصلاحات د جنوبي کوریا دولتي نظام پرمختګ کې یوه مهمه مرحله و او د دموکراتیک ټولنې رامنځته کولو پیل یې وکړ.
نن ورځ جنوبي کوریا د یو دموکراتیک جمهوریت په توګه د پرمختللې اقتصاد او لوړ ژوندانه معیار لري. د جنوبي کوریا اساسي قانون، چې په ۱۹۸۷ کال کې ومنل شو، د واکونو د جلا کولو، د 시민انو آزادۍ، او د انسان حقونو تضمین اصول تاسیسوي. د هیواد ولسمشر د ۵ کالو لپاره ټاکل کیږي او د بهرني او داخلي پالیسیو په مسایلو کې پراخ اختیارات لري. جنوبي کوریا هم د پرمختللو دموکراتیکي انسټیټوټونو، د څو کچنیو ټاکنو سیستم، د خودمختار قضایي ارګان او د سیاسي ګوندونو تنوع لري.
په وروستیو څو لسیزو کې، جنوبي کوریا د سیاسي ثبات سره مخامخ دی او خپل دولتي سیستم ته پرمختګ ورکوي. سره له دې چې د اقتصادي بریالیتوب او سیاسي لاسته راوړنو سره مخ اما هیواد لا هم له مسائلو سره مخامخ دی چې د بین المللي کوریا اړیکو، امنیت او داخلي ټولنیزو ستونزو پورې اړه لري.
د جنوبي کوریا دولتي نظام پرمختګ یوه اوږده او پیچلې لاره لري، چې د سنتي سلطنت نه تر moderno دموکراتیکه دولت پورې. هغه بدلونونه چې د بهرنیو او داخلي عواملو لکه د جاپاني اشغال، د کوریا جنګ، نظامي تیروتنې او د دموکراتیک اصلاحاتو پایله دي، د جنوبي کوریا دولت په جوړولو کې مهمه رول وه. نن ورځ جنوبي کوریا یوه بریالۍ دموکراسي ده چې پرمختللي انسټیټوټونه او مؤثره اقتصاد لري، مګر د هغې تاریخ د ملي خپلواکۍ او دموکراسۍ لپاره د مبارزې روښانه مثال پاتې دی.