دانشنامه تاریخی
آنگولا، واقع در جنوب غربی آفریقا، تاریخ طولانی و پیچیده‌ای دارد که عمدتاً تحت تأثیر فرآیندهای استعمار، مبارزه برای استقلال و سپس ساخت دولت قرار دارد. تکامل نظام دولتی آنگولا شامل تعدادی مرحله مهم است که از دوره استعمار آغاز شده و به تحولات سیاسی معاصر ختم می‌شود.
تاریخ نظام دولتی آنگولا از دوره استعمار آغاز می‌شود، زمانی که این کشور از اواخر قرن 15 مستعمره پرتغال بود. در این زمان، مردم آنگولا تحت سرکوب شدید قرار داشتند و سرزمین‌ها و منابع آن‌ها برای نیازهای متروپل استعماری استفاده می‌شد. اداره پرتغالی‌ها آنگولا را با استفاده از سیستم کنترل مستقیم مدیریت می‌کرد که مشارکت مردم محلی را در اداره کشور خود محدود می‌کرد. در نتیجه، رهبران محلی و ساختارهای سنتی قدرت به شدت تضعیف شدند.
در میانه قرن بیستم، مبارزه فعالی برای استقلال آغاز شد که ناشی از نارضایتی فزاینده از رژیم استعماری بود. در سال 1961 مبارزه مسلحانه‌ای آغاز شد که توسط چندین جنبش ملی‌گرایانه مانند اتحادیه ملی برای استقلال کامل آنگولا (یونی‌تا)، جبهه ملی آزادی آنگولا (اف‌ان‌لا) و جنبش مردم برای آزادی آنگولا (ام‌پی‌ال‌ای)، هدایت می‌شد. هر یک از این جنبش‌ها دارای ایدئولوژی‌ها و استراتژی‌های خاص خود بودند که منجر به تکه‌تکه شدن مبارزه و درگیری‌های داخلی شد. با این حال، هدف مشترک — رهایی از سلطه استعماری — این نیروها را متحد می‌کرد.
آنگولا در تاریخ 11 نوامبر 1975 استقلال خود را به دست آورد. در این دوره، جنبش مردم برای آزادی آنگولا (ام‌پی‌ال‌ای) به قدرت رسید و اعلام کرد که قصد دارد یک دولت سوسیالیستی بسازد. در سال‌های اولیه استقلال، دولت ام‌پی‌ال‌ای تلاش کرد یک سیستم دولتی جدید بر اساس اصول سوسیالیستی ایجاد کند. معرفی سیستم تک‌حزبی و ملی‌سازی صنایع کلیدی اقتصاد از ویژگی‌های این دوره بود. با این حال، مشکلات اقتصادی و درگیری‌های داخلی به سرعت وضعیت را پیچیده‌تر کردند.
پس از کسب استقلال، آنگولا با جنگ داخلی مواجه شد که تا سال 2002 ادامه داشت. درگیری میان ام‌پی‌ال‌ای و یونی‌تا منجر به تلفات انسانی و ویرانی‌های قابل توجهی شد. در این زمان، سیستم دولتی دچار بی‌ثباتی شد و بسیاری از ایده‌های اولیه درباره مدیریت سوسیالیستی به سختی قابل اجرا شد. جنگ تأثیر عمیقی بر ساختارهای دولتی و جمعیت کشور گذاشت، که منجر به نیاز به بازنگری در رویکردهای مدیریتی شد.
پس از پایان جنگ داخلی در سال 2002، آنگولا روند بازسازی و اصلاح نظام دولتی خود را آغاز کرد. اقداماتی برای گذار به دموکراسی چندحزبی و برگزاری انتخابات انجام شد. در سال 2008 نخستین انتخابات پارلمانی برگزار شد که در آن ام‌پی‌ل‌ای قدرت خود را حفظ کرد، اما نیروهای سیاسی دیگری نیز ظهور کردند که نشان دهنده آغاز یک سیستم سیاسی بازتر بود.
سیستم دولتی معاصر آنگولا با اقتصادی مختلط شناخته می‌شود که در آن شرکت‌های دولتی و خصوصی هر دو حضور دارند. دولت همچنان کنترل بر بخش‌های کلیدی اقتصاد مانند نفت و گاز را ادامه می‌دهد، اما همچنین توسعه بخش خصوصی نیز در حال وقوع است. حقوق و آزادی‌های قانونی وجود دارد، اما در عمل بسیاری از آن‌ها همچنان محدود هستند. سیستم سیاسی آنگولا هنوز هم به دلیل گرایش‌های خودکامه و نقض حقوق بشر مورد انتقاد قرار می‌گیرد.
تکامل نظام دولتی آنگولا فرایند پیچیده و چندلایه‌ای است که از آزمایش‌ها و تغییرات زیادی عبور کرده است. از حکومت استعماری تا استقلال، جنگ داخلی و مرحله معاصر ساخت دولت، کشور به چالش‌هایی مربوط به ثبات سیاسی و توسعه اقتصادی برخورد می‌کند. آینده آنگولا به توانایی نهادهای سیاسی آن در سازگاری با تغییرات و پاسخگویی به نیازهای مردمش وابسته است.