دانشنامه تاریخی
جنگ برای استقلال در آنگولا یک درگیری پیچیده و طولانی است که از سال 1961 آغاز و در سال 1975 پایان یافت، زمانی که آنگولا استقلال خود را از حکومت استعماری پرتغال به دست آورد. این درگیری ناشی از عوامل متعددی بود، از جمله سرکوب استعماری، استثمار اقتصادی، احساسات ملی‌گرایانه و تأثیرات جنگ سرد. در این مقاله به دلایل، روند و پیامدهای جنگ برای استقلال در آنگولا پرداخته می‌شود.
پرتغالی‌ها در پایان قرن پانزدهم شروع به استعمار آنگولا کردند. در طول چهار قرن، ساکنان محلی از سرکوب خشونت‌آمیز، تجارت برده و استثمار اقتصادی رنج بردند. این عوامل به شکل‌گیری جنبش‌های ملی‌گرایانه که از اواسط قرن بیستم قوت می‌گرفتند، کمک کرد. تا آن زمان، چندین گروه در آنگولا وجود داشتند که به دنبال استقلال بودند، از جمله MPLA (جنبش مردم برای آزادی آنگولا)، FNLA (جبهه ملی آزادی آنگولا) و UNITA (اتحاد ملی برای استقلال کامل آنگولا).
در سال 1961 جنگ برای استقلال آغاز شد. اولین حملات توسط MPLA انجام شد که اقدامات مسلحانه‌ای علیه مقامات پرتغالی سازماندهی کرد. این شروعی برای جنگ چریکی بود که کل کشور را در بر گرفت. نیروهای پرتغالی معمولاً با اقدامات سخت و جدی پاسخ می‌دادند که تنها به افزایش مقاومت ساکنان محلی منجر می‌شد.
وقایع به سرعت پیشرفت کرد: درگیری‌ها تنها در مناطق روستایی بلکه در شهرها نیز در گرفت. در لواندا اعتراضات گسترده‌ای علیه حکومت استعماری آغاز شد. پرتغالی‌ها تلاش کردند با استفاده از سرکوب‌های شدید شورش‌ها را سرکوب کنند، اما این تنها به شعله‌ور شدن و بدتر شدن اوضاع منجر شد.
در پاسخ به سرکوب‌های مقامات استعماری، گروه‌های مختلف مقاومت در آنگولا شکل گرفتند. MPLA، FNLA و UNITA نه تنها علیه یکدیگر بلکه علیه دشمن مشترک—نیروهای استعماری پرتغالی—می‌جنگیدند. هر یک از گروه‌ها اهداف، استراتژی‌ها و ایدئولوژی‌های خاص خود را داشتند که وضعیت را پیچیده و درگیری را طولانی‌تر می‌کرد.
MPLA که از ایده‌های سوسیالیستی الهام گرفته بود، به حمایت کشورهای بلوک شرق، از جمله اتحاد جماهیر شوروی و کوبا تکیه داشت. FNLA از سوی دیگر، جهت‌گیری ملی‌گرایانه‌تری داشت و از کشورهای غربی حمایت می‌کرد. UNITA که در سال 1966 تأسیس شد، گروهی ضد کمونیستی بود که از جمهوری آفریقای جنوبی حمایت می‌شد.
جنگ برای استقلال در آنگولا توجه جامعه بین‌المللی را جلب کرد. در شرایط جنگ سرد، بسیاری از کشورها شروع به حمایت از طرف‌های مختلف درگیری کردند. اتحاد جماهیر شوروی و کوبا به طور فعال به MPLA کمک کردند و سلاح و آموزش فراهم کردند. در حالی که آمریکا و جمهوری آفریقای جنوبی به UNITA کمک می‌کردند که به تشدید درگیری منجر می‌شد.
نتیجه این مداخله، تبدیل جنگ به یک درگیری نیابتی بود که در آن گروه‌های محلی توسط قدرت‌های بزرگ برای تحقق منافع خود در آفریقا استفاده می‌شدند. این موضوع مذاکرات و جمع‌بندی درگیری را پیچیده‌تر می‌کرد.
در اوایل دهه 1970، جنگ به اوج خود رسید. MPLA توانست به طور قابل توجهی موقعیت‌های خود را تقویت کرد و چندین عملیات موفق علیه نیروهای پرتغالی انجام داد. با این حال، درگیری همچنان به شدت ادامه داشت و هر دو طرف از تاکتیک‌هایی استفاده می‌کردند که آسیب شدید به ساکنان غیرنظامی وارد می‌کرد.
مقامات پرتغالی که با مشکلات داخلی و نارضایتی مواجه بودند، ناچار به جستجو برای گفتگو شدند. در سال 1974، انقلاب میخکی در پرتغال رخ داد که به سرنگونی رژیم خودکامه و تغییر سیاست‌های استعماری منجر شد. دولت جدید از قصد خود برای اعطای استقلال به مستعمراتش خبر داد.
به دلیل تغییرات سیاسی در پرتغال، مذاکراتی با جنبش‌های مقاومت آنگولا برگزار شد. در ژانویه 1975 توافقی برای آتش‌بس امضا شد. در نوامبر همان سال، آنگولا به طور رسمی استقلال خود را اعلام کرد.
با این حال، استقلال صلح به ارمغان نیاورد. درگیری‌ها میان گروه‌های مختلف ادامه داشت و به شروع جنگ داخلی منجر شد که چندین دهه ادامه یافت. بنابراین، اگرچه استقلال به دست آمد، آنگولا با چالش‌ها و مشکلات جدیدی روبرو شد که میراث آن تا کنون احساس می‌شود.
جنگ برای استقلال در آنگولا آثار عمیقی بر کشور و مردم آن گذاشت. بیش از یک میلیون نفر جان خود را از دست دادند و میلیون‌ها نفر آواره شدند. زیرساخت‌های کشور ویران شد و اقتصاد دچار بحران شدیدی گردید. جنگ همچنین موجب ادامه درگیری‌های اجتماعی و قومی شد که در جامعه پس از استقلال وجود داشت و زمینه‌ساز تجدید درگیری‌ها شد.
با این حال، با وجود تمام دشواری‌ها، مردم آنگولا به تلاش برای بازسازی و توسعه کشور خود ادامه می‌دهند. درک تاریخ جنگ برای استقلال قدمی مهم در درک واقعیت‌های کنونی و چالش‌هایی است که آنگولا با آن مواجه است.
جنگ برای استقلال در آنگولا یک فرآیند پیچیده و غم‌انگیز است که منعکس‌کننده عوامل متعددی است که سرنوشت کشور را در قرن بیستم تعیین کرده است. این درگیری نه تنها نماد مبارزه برای آزادی بود، بلکه زخم‌های عمیقی بر شناسایی ملی باقی گذاشت. یادگیری و به یاد سپردن این تاریخ برای جلوگیری از تکرار اشتباهات گذشته و ساخت آینده‌ای بهتر برای نسل آینده آنگولاها بسیار مهم است.