دانشنامه تاریخی
تاریخ باستانی بلاروس دوره وسیعی را در بر می‌گیرد، از عصر مزیولیت تا شکل‌گیری نخستین تشکیلات دولتی در قرون وسطی. این مقاله مراحل کلیدی توسعه سرزمین‌های بلاروس، فرهنگ و جامعه در دوران باستان و همچنین تأثیر تمدن‌های اطراف را بررسی می‌کند.
نخستین آثار فعالیت‌های انسانی در خاک بلاروس به عصر مزیولیت، یعنی حدود ۱۰-۶ هزار سال پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد. در این زمان، شکارچیان و گردآورندگانی در اینجا زندگی می‌کردند که از ابزارهای سنگی استفاده کرده و به ماهیگیری می‌پرداختند. از مشهورت‌ترین یافته‌های باستان‌شناسی این دوره می‌توان به محل‌های سکونتی در منطقه دریاچه نراچ و بر روی رود پریپت اشاره کرد.
انتقال به نئولیت (حدود ۵ هزار سال قبل از میلاد مسیح) با آغاز کشاورزی و دامپروری مشخص شد. مردم شروع به سکونت در یک مکان کردند که منجر به ظهور نخستین سکونتگاههای دائمی شد. فرهنگ‌های نئولیتی، مانند فرهنگ تریپولی و زادنی‌پروفسکایا، ارثی غنی به جا گذاشتند که شامل سفال، جواهرات و ابزار کار بود.
در عصر مس (حدود ۳-۱ هزار سال قبل از میلاد مسیح) صنایع فلزکاری در سرزمین بلاروس به سرعت توسعه یافت. اتحادیه‌های قبیله‌ای شکل گرفتند که با فرهنگ‌های همسایه، همچون سکاها و بالت‌ها، تجارت می‌کردند. تشکیل تپه‌ها و سایر بناهای تدفینی نشانه‌ای از توسعه اعتقادات و آیین‌ها بود.
انتقال به عصر آهن (حدود ۱ هزار سال قبل از میلاد مسیح) نیز با رشد ساختارهای اجتماعی و سیاسی همراه بود. در سرزمین بلاروس، اتحادیه‌های قبیله‌ای مانند قبیله‌های رادیمیچ و کریویچ آغاز به شکل‌گیری کردند. این اتحادیه‌ها مراکز مدیریتی و سکونتگاههای مستحکم خود را داشتند و تجارت را توسعه دادند.
در طول دوران باستان، سرزمین بلاروس تحت تأثیر ملت‌ها و فرهنگ‌های مختلف بود. قبیله‌های اسلاوی، بالتیک و فین-اُگوری همسایه تأثیر قابل‌توجهی بر شکل‌گیری منظره قومی و فرهنگی منطقه داشتند. در قرن اول میلادی، سرزمین‌های بلاروس به‌طور فعال توسط اسلاوندها مورد بهره‌برداری قرار گرفت که منجر به شکل‌گیری نخستین قبایل اسلاوی شد.
اسلاوندها با استفاده از مسیرهای آبی، شروع به تجارت با بیزانس و دیگر دولت‌های اروپایی کردند. این امر به تبادل نه تنها کالاها، بلکه فرهنگ، مذهب و هنر کمک کرد. به‌تدریج، اسلاوندها در سرزمین بلاروس شروع به متحد شدن در اتحادیه‌های قبیله‌ای بزرگ‌تر کردند که بستر آینده‌ای برای شکل‌گیری دولت‌های دولتی ایجاد کرد.
در قرون نهم و دهم میلادی، شکل‌گیری نخستین دولت‌ها در سرزمین بلاروس آغاز شد. اتحادیه‌های قبیله‌ای شروع به متحد شدن در تشکیلات سیاسی بزرگ‌تر کردند که به شکل‌گیری امارت‌ها منجر شد. معروف‌ترین آن امارت پولوتسک است که در اواخر قرن نهم تأسیس شد و به مرکز مهمی برای تجارت و فرهنگ تبدیل شد.
امارت پولوتسک نقش قابل‌توجهی در زندگی سیاسی شرق اروپا ایفا کرد، ارتباطات دیپلماتیک و تجاری با دولت‌های همسایه، مانند روس کی‌یف و لهستان برقرار کرد. این امارت همچنین به مرکز مسیحیت‌زدایی تبدیل شد، به‌ویژه پس از پذیرش مسیحیت در سال ۹۹۶ توسط شاهزاده ولادیمیر در کی‌یف.
فرهنگ باستانی بلاروس متنوع و چندوجهی بود. بر توسعه فرهنگ تأثیرات محلی و همچنین اقتباس‌هایی از ملت‌های همسایه وجود داشت. هنر، صنایع دستی، فولکلور و سنت‌های شفاهی نقش مهمی در زندگی بلاروس‌های باستانی ایفا کردند.
اعتقادات مذهبی بلاروس‌های باستان بر پایه بت‌پرستی بود که شامل پرستش عناصر طبیعی و خدایان می‌شد. به‌تدریج، با آمدن مسیحیت، دگرگونی قابل‌توجهی در زندگی مذهبی رخ داد. مسیحیت ارتدکس به مذهب غالب تبدیل شد و تأثیر عمیقی بر فرهنگ و زندگی اجتماعی گذاشت.
دوران باستان در بلاروس دوره‌ای پر از رویدادها و تغییراتی است که پایه‌گذار توسعه آینده منطقه شده است. از مزیولیت تا شکل‌گیری نخستین دولت‌ها، سرزمین‌های بلاروس تغییرات زیادی را تجربه کردند که بر فرهنگ، جامعه و سیاست تأثیر گذاشت. این دوره بخشی مهم از تاریخ بلاروس است و میراث قابل‌توجهی برای نسل‌های آینده به جا گذاشت.