دانشنامه تاریخی
دوره حضور بلاروس در امپراتوری روسیه بیش از دویست سال به طول انجامیده، شروع از اواخر سده هجده و پایان در اوایل سده بیستم. این مرحله کلیدی در تاریخ کشور است که توسعه آینده، تغییرات فرهنگی و اجتماعی و همچنین سرنوشت سیاسی آن را تعیین کرده است. الحاق بلاروس به امپراتوری روسیه نتیجه سه تقسیم بندی مشترک این کشور بود که به تغییرات قابل توجهی در زندگی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی منطقه منجر شد.
اولین تقسیم بندی مشترک در سال 1772 آغازگر مرحله جدیدی در تاریخ بلاروس شد. در نتیجه تقسیم بندی‌های انجام شده بین روسیه، پروس و اتریش، بلاروس به امپراتوری روسیه ملحق شد. این فرآیند تا سال 1795 ادامه داشت زمانی که جمهوری مشترک المنافع به طور کامل از بین رفت. بلاروس به عنوان یک استان جدید شناسایی شد که تقسیم بندی اداری و سرزمینیش را تغییر داد.
با آغاز سلطه روسیه، زمین‌های بلاروس تحت اصلاحاتی قرار گرفتند که به ادغام در امپراتوری روسی کمک می‌کرد. این زمان به عنوان تقویت نفوذ روسی و همچنین توسعه خودآگاهی بلاروس توصیف می‌شود که به تدریج تحت تأثیر شرایط جدید زندگی شکل گرفت.
با الحاق به امپراتوری روسیه، تغییرات اداری قابل توجهی آغاز شد. بلاروس به چندین استان تقسیم شد که به اداره مؤثرتر کمک کرد. نظام اداری جدید از طریق سیستم خودگردانی محلی معرفی شد، اما قدرت واقعی در دست مقامات روسی باقی ماند. این موضوع نارضایتی مردم محلی را به دنبال داشت که به حفظ سنت‌ها و خودگردانی خود تمایل داشتند.
تلاش‌های روسی‌سازی که از زمان الحاق آغاز شد، یکی از ویژگی‌های بارز این دوره بود. مقامات سعی کردند زبان و فرهنگ روسی را در نظام آموزشی و عمل اداری جا بیندازند که با مقاومت مردم بلاروس مواجه شد. با این حال، با وجود این تلاش‌ها، فرهنگ بلاروس به حفظ هویت خود ادامه داد.
زندگی اقتصادی بلاروس همچنین به دلیل الحاق به امپراتوری روسیه تغییر کرد. سیستم کشاورزی همچنان غالب بود و کشاورزان که بخش عمده‌ای از جمعیت را تشکیل می‌دادند، به کار در زمین‌های اربابی ادامه دادند. اما پس از اصلاحات سال 1861، که نظام برده‌داری لغو شد، کشاورزان حقوق خاصی به دست آوردند و این امر منجر به تغییراتی در ساختار اجتماعی شد.
توسعه صنعتی در اواخر سده نوزدهم آغاز شد، زمانی که کارخانه‌ها و کارگاه‌ها در زمین‌های بلاروس ظاهر شدند. گرودنو، مینسک و سایر شهرها به مراکز صنعتی تبدیل شدند که به افزایش تعداد کارگران و توسعه زیرساخت‌های شهری کمک کرد. اما اقتصاد در درجه اول کشاورزی باقی ماند و امور کشاورزی همچنان غالب بود.
زندگی فرهنگی بلاروس درون امپراتوری روسیه متنوع بود. با وجود تلاش‌های روسی‌سازی، فرهنگ بلاروس سنت‌ها، زبان و آداب و رسوم خود را حفظ کرد. در این زمان، ادبیات بلاروس و هنرهای مردمی شروع به توسعه کردند. ظهور جریان‌های ادبی جدید به شکل‌گیری خودآگاهی بلاروس کمک کرد.
در نیمه دوم سده نوزدهم، علاقه زیادی به زبان ملی و ادبیات در فرهنگ بلاروس شکل گرفت. نویسندگان و شاعران به موضوعات مردمی پرداخته و زندگی مردم عادی و آداب و رسوم آنها را توصیف کردند. در این زمان سازمان‌های مختلف و جنبش‌هایی برای حفاظت از فرهنگ و زبان بلاروس شکل گرفتند.
احیای ملی که در اواخر سده نوزدهم آغاز شد، مرحله مهمی در تاریخ بلاروس بود. در این زمان، جنبش‌های اجتماعی که برای احیای فرهنگ و زبان بلاروس تلاش می‌کردند، فعال شدند. جوامع فرهنگی، تئاترها و مؤسسات آموزشی ایجاد شد که به ترویج زبان و ادبیات بلاروس کمک کرد.
از رویدادهای مهم، تأسیس تئاتر ملی بلاروس در مینسک در سال 1910 بود که به عنوان پلتفرمی برای ترویج فرهنگ بلاروس عمل کرد. همچنین باید به فعالیت شخصیت‌های فرهنگی بلاروس مانند فرانتیسک باگوشویچ و یانکا کوپالا اشاره کرد که به سمبل‌های جنبش ملی بلاروس تبدیل شدند.
جنگ جهانی اول که در سال 1914 آغاز شد، تأثیرات زیادی بر بلاروس داشت. اقدامات نظامی، اشغال و مشکلات اقتصادی به تقویت جنبش ملی کمک کرد. بعد از انقلاب فوریه سال 1917، تغییرات در روسیه آغاز شد که بلاروس را نیز تحت تأثیر قرار داد. تأسیس شورای نمایندگان کارگر و سربازان نیروی جدیدی به توسعه خودآگاهی ملی بلاروس بخشید.
در سال 1917 جمهوری ملی بلاروس تأسیس شد که قدم مهمی به سمت استقلال بود. با این حال، وضعیت سیاسی ناپایدار باقی ماند و به دنبال انقلاب اکتبر در روسیه، بلشویک‌ها به قدرت رسیدند. این رویداد چالش‌های جدیدی برای مردم بلاروس به همراه داشت و سرنوشت آینده کشور را تعیین کرد.
دوره حضور بلاروس در امپراتوری روسیه زمان تغییرات قابل توجهی بود که تأثیر عمیقی بر توسعه جامعه و فرهنگ بلاروس گذاشت. این دوره مبنای شکل‌گیری هویت بلاروس شد و علی‌رغم تلاش‌های روسی‌سازی، مردم بلاروس سنت‌ها و زبان خود را حفظ کردند. احیای ملی و جنبش‌های اجتماعی که در این دوره شکل گرفتند، نقش مهمی در تاریخ بلاروس ایفا کردند و زمینه‌ساز آرمان‌های بعدی برای استقلال و خودمختاری بودند.