دانشنامه تاریخی
کوبا یک کشور جزیره‌ای در منطقه کارائیب است که به خاطر ویژگی‌های اجتماعی-اقتصادی منحصربه‌فرد خود که بعد از انقلاب ۱۹۵۹ شکل گرفت، شناخته شده است. اقتصاد کوبا دارای ویژگی مختلط است که در آن بخش دولتی غالب است و عناصر بازار به تدریج وارد می‌شوند. در سال‌های اخیر، کشور در تلاش است تا اقتصاد خود را اصلاح کند و به سوی بازتر شدن و متنوع‌سازی بیشتر حرکت کند. در این مقاله به بررسی داده‌های اصلی اقتصادی کوبا، از جمله صنایع اصلی، منابع درآمد و چالش‌های اقتصادی آن خواهیم پرداخت.
کوبا دارای اقتصادی برنامه‌ریزی‌شده است که در آن دولت کنترل اکثر بخش‌ها را در دست دارد. صنایع اصلی اقتصاد شامل کشاورزی، گردشگری، استخراج منابع طبیعی و صنعت داروسازی می‌شود. کوبا همچنین به خاطر صادرات خدمات پزشکی خود شناخته شده است که یک منبع مهم درآمد برای کشور به شمار می‌آید. با این حال، اقتصاد کشور با نرخ‌های رشد پایین، کمبود سرمایه‌گذاری خارجی و مشکلات زیرساختی مواجه است.
کشاورزی هنوز هم نقش مهمی در اقتصاد کوبا ایفا می‌کند، علی‌رغم افت در این بخش پس از انقلاب. محصولات اصلی کشاورزی شامل نیشکر، توتون، مرکبات و قهوه می‌باشد. قند برای دهه‌ها محصول اصلی صادراتی کوبا بوده است، اما افت قیمت‌های جهانی و کاهش تولید سهم آن را در اقتصاد کاهش داده است. توتون، به ویژه سیگارهای کوبی، همچنان یک منبع مهم از درآمدهای صادراتی باقی مانده است.
یکی از منابع کلیدی ورود ارز به اقتصاد کوبا، گردشگری است. در دهه ۱۹۹۰، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و توقف کمک‌های اقتصادی از طرف آن، کوبا شروع به توسعه فعال صنعت گردشگری کرد. کشور با سواحل، جاذبه‌های فرهنگی و فضای منحصربه‌فرد خود گردشگران را از سرتاسر دنیا جذب می‌کند. در سال ۲۰۱۹، نزدیک به ۴.۳ میلیون گردشگر به کوبا سفر کردند.
پاندمی COVID-19 تأثیر جدی‌ای بر بخش گردشگری گذاشت که منجر به کاهش چشمگیر درآمدها شد. بهبود این صنعت به آرامی پیش می‌رود به دلیل محدودیت‌های سفرهای بین‌المللی و نیاز به نوسازی زیرساخت‌ها. با این حال، دولت کوبا به سرمایه‌گذاری در توسعه مناطق تفریحی جدید و بهبود خدمات ادامه می‌دهد تا گردشگران بیشتری را جذب کند.
کوبا دارای منابع طبیعی محدودی از جمله نفت، نیکل و کبالت است. نیکل یکی از کالاهای صادراتی اصلی کشور و منبع مهمی از درآمد ارزی است. کوبا یکی از کشورهای پیشرو در جهان از نظر ذخایر سنگ نیکل به شمار می‌رود. با این حال، استخراج نیکل با هزینه‌های بالایی همراه است و نیاز به سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی برای نوسازی تجهیزات دارد.
صنعت استخراج نفت کوبا نیز به سرمایه‌گذاری‌های خارجی نیاز دارد تا تولید را افزایش دهد. کشور به واردات نفت وابسته است، که بخش مهمی از آن را از ونزوئلا به صورت شرایط تخفیفی دریافت می‌کند. در سال‌های اخیر، به دلیل بحران اقتصادی در ونزوئلا، عرضه نفت کاهش یافته است که منجر به کمبود انرژی در کوبا و افزایش نیاز به تنوع در منابع انرژی شده است.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد اقتصاد کوبا، صادرات خدمات پزشکی است. کوبا به خاطر پزشکان و کادر پزشکیHighly qualified خود معروف است که کشور آن‌ها را برای ارائه کمک به کشورهای مختلف جهان می‌فرستد. این مأموریت‌ها منبع مهمی از درآمد ارزی هستند و نقش significant در تقویت ارتباطات بین‌المللی کوبا ایفا می‌کنند.
کوبا همچنین در حال توسعه صنعت داروسازی و بیوتکنولوژی است. این کشور در توسعه واکسن‌ها و داروها پیشرفت‌هایی داشته است که نه تنها نیاز داخلی را تامین می‌کند، بلکه امکان صادرات محصولات به بازارهای بین‌المللی را نیز فراهم می‌آورد. بخش بیوتکنولوژی به خاطر توسعه واکسن‌های COVID-19، از جمله Abdala و Soberana، به‌طور گسترده‌ای مورد توجه قرار گرفته است.
اقتصاد کوبا با چالش‌ها و مشکلات متعددی، از جمله محاصره اقتصادی سنگین آمریکا، زیرساخت‌های فرسوده، کمبود سرمایه‌گذاری‌های خارجی و بهره‌وری پایین در کار مواجه است. محاصره اقتصادی که بیش از ۶۰ سال پیش از سوی ایالات متحده اعمال شد، به توسعه کشور تأثیر منفی می‌گذارد و دسترسی به بازارها و تکنولوژی‌های بین‌المللی را محدود می‌کند.
عدم وجود بازار آزاد و سطوح بالای بوروکراسی نیز بر رشد اقتصادی مانع ایجاد می‌کند. در سال‌های اخیر، دولت کوبا شروع به اجرای برخی اصلاحات بازار کرده است، از جمله مجاز کردن کارآفرینی خصوصی و ایجاد مناطق اقتصادی آزاد. با این حال، این اقدامات هنوز منجر به بهبود قابل توجهی در وضعیت اقتصادی نشده است.
کوبا برای مدت طولانی از دو ارز استفاده می‌کرد — پزو کوبایی (CUP) و پزو قابل تبدیل (CUC). این سیستم به وجود آمدن مشکلات اقتصادی زیادی منجر شد و ناهماهنگی‌های قابل توجهی را در اقتصاد ایجاد کرد. در سال ۲۰۲۱، دولت کوبا از اصلاحات پولی و کنار گذاشتن CUC خبر داد، که هدف آن تسهیل سیستم مالی و افزایش شفافیت اقتصاد بود.
با این حال، روند انتقال به یک ارز واحد با افزایش تورم و کمبود کالاها همراه بود که نارضایتی عمومی را ایجاد کرد. با وجود این، مقامات به اجرای اصلاحات ادامه می‌دهند که هدف آن تثبیت وضعیت اقتصادی و ارتقاء سطح زندگی مردم است.
کوبا به طور فعال در حال توسعه روابط تجاری با کشورهایی از جمله چین، روسیه، ونزوئلا و اسپانیا است. صادرات کوبا شامل نیکل، قند، توتون، محصولات بیوتکنولوژیکی و خدمات پزشکی است. با این حال، کمبود ارز خارجی و فعالیت‌های سرمایه‌گذاری همچنان یک مشکل جدی برای کشور به شمار می‌آید.
دولت کوبا اقداماتی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی انجام می‌دهد، مانند ارائه شرایط تخفیفی در مناطق اقتصادی آزاد و توسعه زیرساخت‌های گردشگری. با این حال، کنترل شدید دولتی و تحریم‌های اقتصادی آمریکا بر ورود سرمایه‌ها دشواری‌هایی ایجاد می‌کند.
اقتصاد کوبا به اصلاحات عمیق برای تضمین رشد پایدار و بهبود سطح زندگی مردم نیاز دارد. ورود عناصر بازار و حمایت از بخش خصوصی می‌تواند به توسعه اقتصادی کمک کند. با این حال، کشور با چالش‌های جدی مانند محدودیت‌های سیاسی، تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی داخلی مواجه است.
در سال‌های آینده، کوبا باید به حل مسائل مربوط به نوسازی زیرساخت‌ها، تنوع بخشی به اقتصاد و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی بپردازد. انجام موفقیت‌آمیز اصلاحات و بهبود روابط بین‌المللی ممکن است به کلید موفقیت اقتصادی کشور تبدیل شود.