دانشنامه تاریخی
تاریخ باستانی پاکستان بخشی از تاریخ گسترده‌تری در منطقه است که شامل زیرقاره هندوستان امروزی می‌شود. در این سرزمین آثار یکی از نخستین تمدن‌های بشر وجود دارد. در این مقاله ما به نکات کلیدی تاریخ باستانی پاکستان از تمدن دره‌ی Indus تا فتوحات و دستاوردهای فرهنگی خواهیم پرداخت.
تمدن دره‌ی Indus، یکی از نخستین فرهنگ‌های شهری در جهان، در سرزمین‌های امروزی پاکستان و شمال‌غربی هند از سال 2600 تا 1900 قبل از میلاد شکوفا شد. شهرهای اصلی این تمدن، مانند هاراپا و موهنجو-دارو، به خاطر طراحی مدبرانه، سیستم پیچیده‌ی چاه فاضلاب و خانه‌های چند لایه‌ای مشهور بودند.
هاراپا و موهنجو-دارو مراکز تجارت، صنایع دستی و کشاورزی بودند. یافته‌های باستان‌شناسی نشان‌دهنده سطح بالای توسعه اقتصادی، شامل تولید پارچه، سرامیک و جواهرات است. جنبه مهمی از این تمدن استفاده از سیستم نوشتاری بود که هنوز رمزگشایی نشده و احتمالاً برای مبادله کالا و ثبت رویدادها به کار می‌رفت.
پس از افول تمدن دره‌ی Indus، این منطقه شاهد فتوحات متعددی بود. در اوایل هزاره‌ی اول قبل از میلاد، قبایل آریایی به اینجا حمله کردند و فرهنگ و زبان جدیدی را به ارمغان آوردند که پایه‌گذار زبان‌ها و دین‌های هندی شد.
تا قرن چهارم قبل از میلاد، سرزمین پاکستان توسط اسکندر مقدونی فتح شد. فتوحات او تأثیر قابل توجهی بر این منطقه گذاشت و به گسترش فرهنگ و هنر یونانی کمک کرد. پس از مرگ اسکندر، امپراتوری او متلاشی شد و منطقه تحت تسلط سلسله‌های مختلفی همچون سلوکی‌ها و Maurya قرار گرفت.
در قرن چهارم قبل از میلاد، سلسله‌ی موریه، تحت رهبری پادشاه آشوک، کنترل بخش عمده‌ای از زیرقاره هندوستان را، از جمله اراضی امروزی پاکستان، به دست آورد. آشوک به خاطر گسترش بودیسم و ساخت سده‌ها و معابد متعدد مشهور است.
از قرن ششم قبل از میلاد تا قرن چهارم میلادی، بودیسم به دین غالب در این منطقه تبدیل شد. تحت تأثیر سلسله‌هایی مانند کوشان، بودیسم در سرتاسر اراضی امروزی پاکستان گسترش یافت. بناهایی مانند سده در تاکسلا شاهدان مهمی از این دوره هستند.
تاکسلا به مرکز تفکر و دانش بودیسم تبدیل شد و محصلین و فیلسوفان را از مناطق مختلف به خود جذب کرد. یافته‌های این دوره شامل تعداد زیادی از مجسمه‌های بودا و دیگر مصنوعات است که تأثیر بودیسم بر فرهنگ و هنر این منطقه را نشان می‌دهد.
در قرن هفتم میلادی، پس از گسترش اسلام در شبه‌جزیره عربستان، مسلمانان به فتوحات خود در سرزمین‌های امروزی پاکستان ادامه دادند. در سال 711، تحت هدایت فرمانده عرب، محمد بن قاسم، مسلمانان بر اراضی امروزی پاکستان تسلط یافتند و کنترل اسلامی را بر شهرهای منطقه، مانند سند و ملتان برقرار کردند.
حکمرانی اسلامی ایده‌های فرهنگی و مذهبی جدیدی را به منطقه وارد کرد. اسلام به دین اصلی تبدیل شد و بسیاری از ساکنان محلی ایمان جدید را پذیرفتند. این همچنین منجر به ترکیب فرهنگ‌های مختلف و سنت‌ها شد که بعدها به هویت منحصر به فرد منطقه شکل داد.
از قرن دوازدهم تا شانزدهم، در سرزمین پاکستان سلسله‌های مختلفی شکل گرفتند، از جمله غوریدها و سلطنت دهلی. این سلسله‌ها نقش مهمی در گسترش اسلام و تقویت آن در منطقه ایفا کردند.
در قرن چهاردهم، سلسله لودی سلطنت دهلی را تأسیس کرد که بر بخش وسیعی از منطقه، از جمله بخشی از اراضی امروزی پاکستان، اداره می‌شد. این حکمرانی‌ها همچنین به پیشرفت معماری، هنر و علم کمک کردند که به ایجاد بناهای برجسته و ساختمان‌های مهم منجر شد.
در قرن شانزدهم، امپراتوری مغول کنترل بخش عمده‌ای از زیرقاره هندوستان، از جمله پاکستان را به دست گرفت. تحت حکمرانی بزرگ مغول‌ها، مانند اکبر، جهانگیر و شاه جهان، این سرزمین هم در جنبه‌های اقتصادی و هم فرهنگی توسعه یافت.
معماران مغول یادگارهایی همچون تاج محل و قلعه سرخ در لاهور از خود به جا گذاشتند. این زمان زمانی بود که فرهنگ، هنر و علم به سطح جدیدی رسید و تأثیر امپراتوری مغول در تمام عرصه‌های زندگی احساس می‌شد.
تاریخ باستانی پاکستان دامنه وسیعی از فرهنگ‌ها، فتوحات و رویدادهای قابل توجه را شامل می‌شود که هویت منحصر به فرد منطقه را شکل داده‌اند. از زمان ظهور تمدن دره‌ی Indus تا دوره‌ی مغول، این سرزمین خانه‌ای برای بسیاری از اقوام بوده است که ردپای خود را در تاریخ به جا گذاشته‌اند. درک این تاریخ برای آگاهی از پاکستان مدرن و میراث فرهنگی آن اهمیت دارد.