دانشنامه تاریخی
ایجاد پاکستان در سال 1947 رویداد مهمی در تاریخ جنوب آسیا بود که عصر استعماری چندصد ساله را به پایان رساند و به تشکیل یک کشور مستقل جدید برای جمعیت مسلمان شبه قاره هند منجر شد. این روند تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و همچنین درگیری‌های میان گروه‌های قومی و مذهبی مختلف بود.
برای درک علل ایجاد پاکستان، باید زمینه تاریخی که به این رویداد منجر شد مورد بررسی قرار گیرد. از ابتدای قرن 20، در هند جنبش ملی‌گرایی به طور فعال در حال رشد بود که به دنبال رهایی از سلطه استعماری بریتانیا بود. در این زمان سازمان‌های سیاسی مختلفی به وجود آمدند که نماینده منافع گروه‌های مذهبی و قومی مختلف بودند.
یکی از سازمان‌های کلیدی کنگره ملی هند (INC) بود که در سال 1885 تأسیس شد. INC عمدتاً منافع هندوهای هندی را نمایندگی می‌کرد، اما در اوایل قرن 20 شروع به جلب جمعیت مسلمان نیز کرد. این امر باعث نگرانی میان مسلمانان شد که حقوق آنان در چارچوب کشور جدید مستقل نادیده گرفته خواهد شد.
در پاسخ به تأثیر روزافزون INC، اتحادیه مسلمانان در سال 1906 تأسیس شد، که هدف آن نمایندگی منافع جمعیت مسلمان هند بود. اتحادیه به‌طور فعال برای حفظ حقوق و امتیازات خاص مسلمانان تلاش کرد و شروع به خواست ایجاد خودمختاری برای سرزمین‌های مسلمان نشین کرد.
در سال 1940، در کنفرانس لاهور، اتحادیه مسلمانان به‌طور رسمی خواستار ایجاد یک دولت مستقل مسلمان شد که این امر به یکی از نقاط کلیدی در شکل‌گیری ایده پاکستان تبدیل شد. این خواسته بر این اساس بود که مسلمانان و هندوها دو ملت متفاوت هستند که فرهنگ، زبان و دین منحصر به فرد خود را دارند.
جنگ جهانی دوم (1939-1945) تأثیر قابل توجهی بر وضعیت در هند گذاشت. در طول جنگ، بریتانیا به‌دنبال حمایت، برخی از امتیازات را به هندی‌ها ارائه داد تا وفاداری آنان را حفظ کند. با این حال، با پایان جنگ، نارضایتی از حکومت استعمار افزایش یافت و خواسته‌های استقلال بیشتر شد.
در سال 1942، در طول جنبش «از هند بروید»، هندی‌ها شروع به خواسته فوری خروج نیروهای بریتانیایی کردند. این موج اعتراضات و شورش‌ها جوی از بی‌ثباتی ایجاد کرد که باعث شد دولت بریتانیا به‌دنبال راه‌هایی برای خروج از بحران استعمار باشد.
با وجود تلاش‌ها برای مذاکرات میان دولت بریتانیا، INC و اتحادیه مسلمانان، طرف‌ها نتوانستند به توافقی درباره آینده هند برسند. بریتانیایی‌ها ایده ساختار فدرالی را پیشنهاد دادند، اما این موضوع هیچ‌یک از طرفین را راضی نکرد. مسلمانان نگران بودند که در فدراسیون، منافع آنان در اقلیت قرار گیرد.
در شرایط تنش رو به رشد، دولت بریتانیا در سال 1946 انتخابات قانونی را برگزار کرد که در آن اتحادیه مسلمانان در حوزه‌های مسلمان موفقیت قابل توجهی کسب کرد که مشروعیت خواسته‌های اتحادیه برای ایجاد یک دولت مستقل را تأیید کرد.
در سال 1947، دولت بریتانیا اعلام کرد که قصد دارد قدرت را به رهبران هندی واگذار کند. در نتیجه مذاکرات طولانی و پیچیده، تصمیم به تقسیم هند به دو کشور مستقل: هند و پاکستان گرفته شد. تقسیم قرار بود در 15 اوت 1947 انجام شود.
این تقسیم منجر به رنج انسانی عظیمی شد. برآوردها از تعداد پناهندگان بین 10 تا 20 میلیون نفر متفاوت است و همچنین درگیری‌های خشونت‌آمیز بسیاری به دلیل نفرت مذهبی رخ داد. مسلمانانی که خانه‌هایشان در هند را ترک کردند، به پاکستان جدید هجوم آوردند، در حالی که هندوها و سیک‌ها مناطق تبدیل شده به پاکستان را ترک کردند.
در 14 اوت 1947، پاکستان به‌عنوان یک کشور مستقل اعلام شد ومحمد علی جناح به‌عنوان نخستین فرماندار آن منصوب شد. ایجاد پاکستان برای اتحادیه مسلمانان به‌عنوان یک پیروزی بزرگ تلقی می‌شد، اما این کشور با چالش‌های جدی از جمله ضرورت ایجاد ساختارهای حکومتی، تأمین امنیت و ادغام میلیون‌ها پناهنده روبه‌رو بود.
پاکستان همچنین مجبور بود به مشکلات مربوط به اقتصاد، زیرساخت و آموزش بپردازد که برای دولت جدید چالش بزرگی بود. این کشور به دو منطقه تقسیم شد: پاکستان شرقی و غربی، و در سال‌های اولیه وجودش با درگیری‌های داخلی و بی‌ثباتی سیاسی روبرو بود.
ایجاد پاکستان در سال 1947 نتیجه یک فرآیند تاریخی پیچیده بود که تحت تأثیر عوامل بسیاری، از جمله مبارزه سیاسی، تضادهای اجتماعی و اختلافات مذهبی قرار داشت. این فرآیند نه تنها نقشه جنوب آسیا را تغییر داد، بلکه ردپای عمیقی در تاریخ و فرهنگ این منطقه به جای گذاشت. در دهه‌های بعد، پاکستان همچنان با چالش‌های متعددی روبه‌رو بود، اما ایجاد آن مرحله‌ای مهم در تاریخ مبارزه برای خودمختاری جمعیت مسلمان شبه قاره هند به شمار می‌رود.