پیژندنه

د عثماني حکمراني په یونان کې د 1453 کال نه پیلیږي چې کله قسطنطنیه د عثماني سلطان محمد II لاسوهنې لاندې راښکته شو، تر 1821 کال پورې چې د یوناني انقلابي تحریک پیل شو، کوم چې د عثماني امپراتورۍ اوږد مهال حاکمیت ته پای ورکړه. دا دوره د یونان په تاریخ کې یوه کلیدي دوره وه چې د دې کلتور، ټولنیز ژوند او ملي ځان پوهاوي باندې ژور اغیز وکړ.

د عثماني حکمراني لومړي کلونه

د قسطنطنیې د سقوط وروسته په 1453 کال کې، عثمانیان ژر د یونان په سیمه کې خپل حدود وغوړول. یوناني زمینې په ولایتونو وتړل شوې چې د عثماني کارکوونکو لخوا اداره کیدلې. دا معنی درلودله چې محلي اوسیدونکي د فاتحینو له خوا نوي قوانین او مالیې سره مخ شول. د عثماني حکومت، په هرصورت، تل ظالم نه وو. ډیر محلي اوسیدونکو خپل رواجونه او مذهب ساتلي، او همدارنګه د 'میلت' سیستم په چوکاټ کې ځانګړې حقوق درلودل، چې مختلف مذهبي ټولنو ته د خپلو چارو پاتې کیدو اجازه ورکوله.

اجتماعي جوړښت او کلتور

د عثماني ټولنه په یونان کې څو قومی او څو مذهبي وه. یونانیان، البان، ترک، یهودیان او نور قومي ډلې په امپراتورۍ کې یو ځای ژوند کاوه. دا متنوع اجتماعي جوړښت د کلتوري دودونو او تجربو تبادله ته وده ورکړه، که څه هم دا د مختلفو ډلو ترمنځ تنشونه هم رامنځته کړل.

یوناني کلتور د عثماني اغیزې لاندې هم پرمختګ وکړ، چې دې کې د هنر، معمارۍ او ادبیاتو په برخه کې څرګندیدل. ډیر یونانیان مشهور پوهان او هنرمندان جوړ شول، چې د یوناني ژبې او ادبیاتو ساتنې او خپرونې ته یې وده ورکړه. په دې وخت کې نوې فلسفي او ادبي جریانونه منځ ته راغلل، چې د خپلواکې غوښتنې پر حرکت باندې اغیزه وکړه.

اقتصادي بدلونونه

د عثماني حکمراني سره په یونان کې اقتصادي بدلونونه راوستل شول. سره له دې چې د عثماني چارواکو لخوا د لوړو مالیاتو معرفي کیدو سره، هیواد لا هم د سوداګرۍ یوه مهمه مرکز پاتې شوه. یونان د ستراتیژیک سوداګریزو لارو په سر کې و، او د دې بندرونه لکه پیراي او سلونيکې پرمختګ درلود.

عثماني چارواکو هم زراعت ته وده ورکړه، چې د زراعت اقتصاد په پرمختګ کې مرسته وکړه. ډیر یوناني بزګران ځمکه کښت کوي او حاصل پلورل، چې د ځان او خپلو کورنیو لپاره یې روزي برابره کړه. مګر اقتصادي شرایط ډیر ځله ناپایداره وو، او محلي اوسیدونکي د محلي چارواکو د بې ځایه کارونو څخه زغمي.

مذهبي اړیکې

مذهب د عثماني حکمراني په دوران کې د یونانیانو په ژوند کې مهمه ونډه درلوده. سره له دې چې زیاتره یونانیان د ارتدوکسی مسیحی وو، عثماني چارواکو مختلف مذهبي ټولنو ته د خپلو چارو مدیریت اجازه ورکړه. دا نسبتا سولې ته لاره هواره کړه، مګر دا هم د مسلمانانو او مسیحیانو ترمنځ تنش رامنځته کړه.

ارتدوکسی کلیسا د یوناني کلتور او تعلیم مرکزي ځای پاتې شو. محلي روحانیان او راهبان د ټولنو په ژوند کې مهمه ونډه درلوده، چې تعلیم او ملاتړ ورکړي. په دې وخت کې نوې مذهبي حرکتونه منځ ته راغلل چې د یوناني هویت ساتلو اړتیا باندې ټینګار کوي.

د خپلواکې غوښتنې حركة

په اتهځمې پېړۍ پای او نولسمې پېړۍ پیل کې په یونان کې ملي حرکتونه رامنځته شول. یونانیان د خپلواکې غوښتنه لري، او مختلفې ټولنې لکه "فیلیکې ایتریا"، د عثماني حکمراني خلاف قیامونه تنظیم کړل. دغه حرکتونه د روښانتیا نظریاتو او نورو قومونو د خپلواکې غوښتنې له مثالونو څخه الهام اخیستی و.

په 1821 کال کې یوناني انقلابي تحریک په بشپړ قوت سره رااورید. قیام په پیلوپونیس کې پیل و او ژر نورو سیمو ته ورغی. یونانیانو د خپلې آزادۍ لپاره جګړه وکړه، چې د داخلي او خارجي عواملو لخوا هڅول شوي و. د نورو اروپايي هیوادونو لکه انګلستان، فرانسه او روسیې د نظامي مرستې هم د انقلاب په بریا کې مهم رول ولوباوه.

پاۍ

د عثماني حکمراني په یونان کې د هیواد په تاریخ کې یو مهم دوره شوه، چې خپله کلتور، اقتصاد او ټولنې ته یې ژور اغیزه پرې ایښودل. سره له دې چې سره له ننګونو او مظالم، دا دوره د یوناني هویت ساتنې او پرمختګ لپاره د وخت په توګه هم وه، چې په پای کې د خپلواکې غوښتنې ته ورسیدل. د 1821 کال یوناني انقلاب د دې هڅو پای ته ورسید او د یونان په تاریخ کې نوی باب پرانیست، کوم چې تل د ازادۍ او ځان غوښتنې په لټه کې دی.

نن ورځ، کله چې د یونان د تاریخ عثماني دوره څیړل کیږي، دا لیدل کیدی شي چې څنګه د دې ملي ځان پوهاوي او کلتوري دودونو جوړښت باندې تاثیر کړی، کوم چې اوس هم پاتی دی. دې پيچلي او متناقض دورې د تاریخ د现代یت جوړولو او د ازادۍ او خپلواکې غوښتنې مبارزې په اهمیت باندې یادونه کولو ته کار کوي د ملي هویت د جوړښت لپاره.