تاریخی انcyclopedia
د کامرون دولتی سیستم د څو پړاوونو له لارې تیریدو وروسته، د استعماري وخت نه نیولې، د خپلواکې د وخت پورې او تر نن ورځې پورې موجوده سیاسي سیستم ته لاړ. د کامرون د سیاسي جوړښت تیریدل د داخلي او بهرني سیاسي حالتونو بدلونونه او د دولت پر وړاندې د هغو چالنجونو ته ځواب ښیي کوم چې په مختلفو تاریخي پړاوونو کې مخې ته راغلی. د کامرون د دولتي سیستم تاریخ د مهمو پیښو سره تړلی دی، لکه د استقلال لپاره مبارزه، د فدرالي ماډل نه واحد دولت ته بدلیدل او د شلمې پیړۍ په پاې کې د استبدادي رژیم ټینګښت.
تر دې چې کامرون یوازي هیواد شو، د دې سیمه د مختلفو اروپایي هیوادونو استعماري لیوالتیا وو. له 1884 کال راهیسې، کامرون د آلمان د امپراطوري تر کنټرول لاندې و، چې د دې مستعمره و. د آلمان د درېیمې نړیوالې جګړې په موده کې د ماتې له امله، په 1919 کال کې سیمه د فرانسې او بریتانیا ترمینځ وویشل شوه. د کامرون فرانسوي برخه چې پراخه شوې وه، د فرانسې تر کنټرول لاندې وه، پداسې حال کې چې برطانوي برخه په دوه سیمو وویشل شوه، چې یوه د ساحل پر غاړه او دویمه د هیواد په شمال کې وه. په استعماري دوره کې، محلي اوسیدونکي سیاسي حقونه نه درلودل او د استعماري اقتدار لاندې وو، چې په وروسته کې د سیاسي احساساتو او استقلال غوښتنې په جوړولو کې اثر ورکړ.
د کامرون د استقلال لپاره مبارزه په شلمې پیړۍ کې پیل شوه، کله چې مختلف ملي غورځنګونه د فرانسوي او بریتانوي اقتدار خلاف فعالانه غږ پورته کړ. په 1949 کې د کامرون ملي ګوند جوړ شو، چې د استقلال او سیاسي اصلاحاتو غوښتنه وکړه. په 1955 کې لومړني اعتراضونه او اعتصابات پیل شول، چې د محلي اوسیدونکو لپاره د لا زیات حقونو غوښتنه کړې. دا پیښې د کامرون په برخه کې د روښانه تشنج او زیاتیدونکې سیاسي فعالیت لامل شوې.
استقلال د 1960 کال په جنوري 1 تاریخ اعلان شو، کله چې کامرون د یو آزاد هیواد په توګه پیژندل شو. لومړی ولسمشر احمدو احمده و، چې د دې هیواد د رښتیني وجود په پیل کې رهبري وکړه. کامرون د هغو لومړیو افریقایي هیوادونو څخه شو چې په جګړې وروسته استقلال ترلاسه کړ، چې د هیواد او ټولې افریقا لپاره مهمه خبره وه.
له 1960 کال نه پس د استقلال د ترلاسه کولو سره، کامرون د دوه برخو نه جوړه فدرالي نړۍ ته لاړ - د فرانسوي ژبو او انګلیسي ژبو کامرون. د کامرون فدرالیت په 1961 کال کې تاسیس شو، کله چې د بریتانیا برخه د فرانسوي برخې سره یو ځاى شوه. دا فدرالي جوړښت خپل ځانګړتیاوې درلودې او انګلیسي ژبو سیمو لپاره یو څه د خپلواکې کچه برابره کړه.
لومړی اساسي قانون د کامرون، چې په 1961 کال کې تصويب شو، د دولتي نظام لپاره دمکراتیک بنسټ برابروي او د قدرت د ویش غوښتنه کوي. خو، سره له دې چې دمکراتیک میکانیزمونه موجود وو، په همدې پړاو کې د مرکزیت قوت پیاوړواخه کویج، چې په راتلونکې کې د زیات استبدادي حکمراني بنسټ و.
په 1972 کال کې، کامرون نوي اساسي قانون ته لاړ، چه هیواد د فدرال هیواد نه یوازی هیواد ته واړوه. د 1972 کال اساسي قانون د کامرون یومختار جمهوریت رامنځته کړه، چه فدرالي سیسټم ورک شو. دا بدلون د سیاسي ثبات نتیجه وه، مګر همدارنګه د مرکزي حکومت لخوا د ټولو سیمو کنټرول لوړوونې هڅه وه. مرکزي قدرت د ولسمشر احمدو احمده ته وړتیا ورکړه تر څو هیواد ښه اداره کړي، مګر دا د فرانسوي او انګلیسي سیمو ترمنځ تشنج رامنځته کړل، ځکه چې انګلیسي ژبو ولس د ظلم احساس وکړ.
د احمده په وخت کې یو شمېر مهم سیاسي او اقتصادي اصلاحات ترسره شول، چې د بنسټپالنې، د ثابت اقتصاد جوړونې او د سیاسي نظم رامنځته کولو لپاره مرسته وکړ. له بلې خوا، سیاسي سیستم لا هم استبدادي و او مخالف ځواکونه د سرکوب سره مخ شول.
د احمدو احمده د استعفې وروسته په 1982 کال کې، پول بییا د کامرون ولسمشر شو. د ده حکومت د هیواد سیاسي وضعیت ښه کولو وعدو سره پیل شو، مګر د وخت په تیریدو سره د بییا حکومت د استبداد سمبول شو. بییا سیاسي سیستم ثبات وکړ، مګر همدارنګه د حقیقي اصلاحاتو کمښت څرګند کړ چې د کامرون د سیاسي ژوند دمکراتیزم لپاره اړین وو.
په 1990م شاوخوا کې، کله چې په افریقا کې د دمکراتیک پروسو شهرت زیات شو، په کامرون کې هم اعتراضونه او د اصلاحاتو غوښتنې پیل شوې. د دې ته په ځواب کې، بییا په 1991 کال کې یو اساسي قانون ومنله، چې په رسمي توګه د څو ګوندیزه سیسټم اجازه ورکوي، مګر ټولې مهمې واکونه د ولسمشر په لاس کې پاتې شول. دا د هیواد په سیاسي پروسو کې باور کمزوری کړ او د کامرون دننه او بهر کلکې نیوکې راپورته کړې.
د کامرون معاصر سیاسي سیستم لا هم قوي او مرکزي پاتې شوی، چې ولسمشر د پراخو جوړو سره دی. اساسي قانون، چې په 1996 کال کې تصویب شو، د کامرون تعریف کوي چې د یوازی جمهوریت دی چې ولسمشر د دولت او اجرائی قدرت مشر دی. خو، د ولسمشرۍ ټاکنې زیاتره د سیالۍ کمښت او د دمکراتیک پروسس اصولو د سرغړونې په دلیل نیوکه کیږي.
اوسني سیاسي او ټولنیزې ستونزې، لکه فساد، د بشر حقوقو مسئلې، او د نسلي او ژبني تشنج، د هیواد لپاره مهمې موضوعات پاتې کیږي. په 2008 کال کې د انصافي قانون کې بدلونونه رامنځته شول، چې پول بییا ته د بلې دورې لپاره د کاندید کېدو اجازه ورکړله، چې د نړیوالې نیوکې او د هیواد کې د اوږدې مودې واک سره د اندیښنې لامل شو.
د کامرون د دولتي سیستم تیریدل یوه پیچلې پروسه ده، چې پکې په سیاسي او ټولنیزو برخو کې لاسته راوړنې سره ژورې مسلې هم څرګندېږي. سره له دې چې د ثابت او دمکراتیک هیواد جوړولو لپاره کلونه کلونه هڅې شوي، کامرون لا هم د دمکراتیکو چارو، د بشر حقوقو او ټولنیز عدالت سره د چالنجونو سره مخ دی. د استبداد او د دولتي جوړښت په بیلا بیل اړخونو کې د رامنځته شويو ستونزو د حل کولو اړوند موضوعات لا هم د بحث لامل دی، او د هیواد د سیاسي سیستم راتلونکی د دې پورې اړه لري چې آیا حکومت توان لري د ټولنې غوښتنې پوره کړي او حقیقي سیاسي بدلون یقیني کړي.