تاریخی انcyclopedia
د اروپایانو سره د اوسني کامرون په سیمو کې لومړي تماسونه په ۱۵ پیړۍ کې پیل شول، کله چې د پرتګالي سمندري سفر کونکي د لویدیځ افریقا ساحل ته ورسېدل. پرتګالیان لومړي اروپایان وو چې ساحل څېړنه وکړه، او ژر یې له محلي قبیلو سره سوداګرۍ پیل کړه، د اروپایي توکو د طلا، فیل د غاښونو او غلامانو په بدل کې تبادله وکړه. د استعماري دورې په پیل کې، سیمه د ریوو-دوکامرونز (د خروړي سیند) په نوم پېژندل کېده، چې بالاخره د کامرون د نوم لپاره بنسټ شو.
د کامرون استعماري دوره په رسمي ډول په ۱۸۸۴ کال کې پیل شوه، کله چې د جرمني امپراتورۍ په دې سیمه کې پروتکتوراټ جوړ کړ. جرمني د محلي واکمنانو سره تړونونه کړل او ساحل ته نږدې ځمکانو کنترول ترلاسه کړ. د جرمني چارواکو هڅه وکړه چې کامرون په اقتصادي توګه ګټوره استعماري مملکت ته واوړي، په پلانټیشن زراعت باندې تمرکز وکړ. د ککاؤ، کافي، پنبه او کیله لویو پلانټیشنونو جوړیدل، چې اقتصادي ودې ته وده ورکړه، مګر د محلي خلکو په زور کارونې او استثمار لامل شوه.
د جرمني استعماري حکومت moderno انګړونه معرفي کړل: د توکو د مؤثرو لیږلو لپاره او د ریل پټلۍ، سړکونه او بندرونه جوړ کړي. د جرمني شرکتونو لکه "ډوچه کامرون ګیذلشافت" په استعماري اقتصاد کې مهم رول درلود. مګر د محلي خلکو د زورکارۍ کارول مزاحمت رامنځته کړ، چې له مخې یې یوشمېر سرغړونې رامینځته شوې، چې تر ټولو مشهوره یې په ۱۸۹۱ کال کې د دوالا د قبیلې په منځ کې رامنځته شوه.
د ۱۹۱۴ کال په لومړۍ نړیواله جګړه کې د کامرون کې د جرمني شتون د خطر سره مخ شو. فرانس او بریتانیا د کامرون سیمو ته داخل شول او د جرمني ځواکونو پر وړاندې جګړه پیل کړه. په ۱۹۱۶ کال کې، د جرمني ځواکونه تسلیم شول، او د جګړې تر پای ته رسي وروسته، د کامرون سیمه د ګټونکو — فرانس او بریتانیا — ترمنځ د ملګرو ملتونو د منډنې له مخې وویشل شوه.
فرانسوي کامرون شاوخوا ۸۰٪ سیمه درلوده، او بریتانوي برخه په شمالي او جنوبي کامرون وویشل شوه، چې یوشمېر د بریتانوي نایجیریا او نایجر سره ضمیمه شوې. د دې تقسیم له امله دوه مختلف اداري سیسټمونه رامنځته شول او د استعماري دورې د اقتصادي او ټولنیزو ودې پر وده تاثیر وکړ. فرانس او بریتانیا د کامرون اداره بېله بېله ترسره کړه چې د اداره کولو او کلتوري اغیزو لپاره مختلفې لارې چارې رامنځته کړې.
د کامرون د فرانسوي زون په لویه توګه، فرانسوي چارواکو د کلتور د نفوذ تګلاره پیل کړه، فرانسوي ژبه، زده کړه او اداري جوړښتونه معرفي کړل. د کامرون اقتصاد د فرانسوي حکومت تر سیوري لاندې د طبیعي زیرمو او زراعت پر بنسټ ولاړه وه. فرانس د کلتور د نفوذ په برخه کې زراعت ښه کړې وده وکړه، د ککاؤ او کافي پلانټیشنونه پراخیږي، چې د پام وړ عاید وړاندې کوي، مګر د کار ځواک د استثمار لامل شوه.
په بریتانوي کامرون کې، چې په شمالي او جنوبي کامرون وویشل شو، د اداري تګلاره د فرانسوي څخه بیله وه. بریتانوي د غیر مستقیم حکومت تګلاره پرمخ وړله، پر محلي مشرانو تکیه وکړه ترڅو نظم وساتي او اداره وکړي. شمالی کامرون زیاتره مسلمان وو، چې د روایتي مشرانو لخوا اداره کیده، پداسې حال کې چې جنوبی کامرون د عیسوي مبلغانو لخوا بوخت و. د بریتانوي ادارې د زراعت او سوداګرۍ د پرمختګ لپاره مرسته وکړه، مګر همدارنګه د خلکو اقتصادي او سیاسي حقوق په مهمه توګه محدود کړل.
د کامرون استعماري دوره یو مهم میراث پرېښود چې د اقتصاد او ټولنیزې جوړښتونو باندې اغیزه درلوده. د طبیعي منابعو استغوا او د زورکارۍ کارول د اقتصادي ودې لامل شول، مګر د ټولنیزو او کلتوري بدلونونو لامل شول چې د کامرون شکل یې بدل کړ. محلي خلک د زده کړې او اقتصادي منابعو ته د لاسرسي محدودیتونو سره مخ شول، او استعماري ادارت د ټولنیزې نابرابرۍ په جوړولو کې مرسته وکړه.
په استعماري دوره کې، تعلیم محدود و، او یوازې څو محلي وګړو ته د زده کړې فرصت برابر و. دا د زده کړې نابرابري د کامرون خلکو لپاره ستونزې رامنځته کړې چې د ټولنیز او اقتصادي ودې په لور روان و. کلتور هم بدلونونه ولیدل، ځکه چې اروپايي مبلغان په فعاله توګه مسیحیت ته وده ورکوي، چې دودیزو مذهبي او کلتوري عملونو ځای نیسي.
د دویمې نړیوالې جګړې وروسته، د لږوالي د ختمولو لپاره نړیوال حرکت پیل شو، او کامرون یې استثنا نه بلل کیږي. د ملي ځان پیژندنې او د استعماري حکومت سره د نارضایتۍ زیاتیدل د سیاسي خوځښتونو او هغو سازمانونو رامنځته کولو لامل شول چې د استقلال غوښتنې ته هڅه کوي. په ۱۹۴۸ کال کې "د کامرون د خلکو اتحاد" (SNC) تاسیس شوه، چې د استقلال لپاره لومړۍ سیاسي ګوند و.
SNC د روبن اوم نیوبی په مشرۍ د کامرون د خلکو د حقوقو لپاره سخت مبارزه وکړه او د استعماري سیسټم د ختمولو غوښتنه یې وکړه. فرانسوي ادارې د SNC فعالیتونه په سختۍ سره ځپلي، او د ازادۍ غوښتنې حرکت د سرغړونو سره مخ شو. سره له دې، د نارضایتۍ زیاتیدل دوام لري، او نړیواله ټولنه د لږوالي د ختمولو اړتیا ته د اعتراف په حال کې وه.
د ۱۹۵۰مو کلونو په پای کې، د فرانسوي او بریتانوي چارواکو په وړاندې فشار زیات شو. په ۱۹۶۰ کال کې، فرانسوي کامرون ازادي ترلاسه کړه او د کامرون جمهوریت شو. لومړی ولسمشر، احمدو احمدو، د هیواد د یووالي او اقتصاد د تازه کولو لپاره هڅه وکړه، مګر د مختلفو قومونو او سیاسي ګروپونو ترمنځ د شخړو له امله سیاسي حالت پیچلی پاتې شو.
بریتانوي کامرون، مګر، لا هم د بریتانیا تر کنټرول لاندې و. په ۱۹۶۱ کال کې، د ریفیرنډم له مخې، شمالی کامرون نایجیریا ته ورګډ شو، او جنوبی کامرون د کامرون جمهوریت ته ورګډ شو، چې د فیدرالي جمهوریت کامرون جوړیدو ته یوه مهمه مرحله وشمېرل شوه. دا یوځای کېدل د یو واحد دولت د رامنځته کولو لپاره مهم ګام و، مګر همدارنګه د مختلفو سیمو د ادغام سره تړاو لرونکی نوي چالشونه لامل شول.
د کامرون استعماري دوره د هیواد په تاریخ کې ژور اثري پرېښود او د دې سیاسي، اقتصادي او کلتوري ژوند باندې اغیزه وکړه. د جرمني، فرانسوي او بریتانوي حکومتونه د ټولنې په مهمو بدلونونو کې مرسته وکړه او د کامرون د راتلونکي لپاره بنسټ جوړ کړ. د ازادۍ لپاره مبارزه او د هیواد وروسته یوځای کیدل د کامرون خلکو د آزادۍ او خپلواکۍ لپاره هڅې څرګندوي. نن ورځ کامرون د یو خودمختاره دولت په توګه پرمختګ کوي، داسې چې د استعماري دورې په مهال پیدا شوي لاسته راوړنې او چالشونه ورسره ملدي.