تاریخی انcyclopedia
د پاکستان اقتصاد د جنوب آسیا یو له لویو اقتصادونو څخه دی، چې د مختلفو صنایعو او سرچینو لخوا ځانګړی شوی دی، مګر د سیاسي ناڅرګندتیا، د نفوس زیاتوالی او د زیربنا ستونزو په شمول یو شمېر ننګونو سره هم مخ دی. په دې مقاله کې د پاکستان د GDP، د اقتصاد جوړښت، د ژوند معیار، بهرنی سوداګرۍ او د هیواد د اقتصادي برخې ننګونې په ګډون د پاکستان کلیدي اقتصادي شاخصونه څېړل شوي.
پاکستان یوه پرمختللې هېواد دی چې د زراعت اقتصاد لري، مګر په تیرو څو لسیزو کې په نورو سکتورونو لکه صنعت او خدماتو کې هم وده لیدل شوې. په ۲۰۲۳ کې د پاکستان GDP شاوخوا ۳۷۶ میلیارد امریکايي ډالر ته ورسید. په دې هیواد کې له ۲۴۰ میلیون څخه زيات خلک ژوند کوي، چې دا یې د نړۍ پنځم خورا نفوس لرونکی هېواد جوړوي.
د پاکستان د اقتصاد اساسي سکتورونه زراعت، نساجي صنعت، الکترونیک، د پټو او طبیعی ګازو استخراج، او مالي خدمات دي. د دې سکتورونو د پام وړ ونډه سره سره، هیواد د پیسو د نشتوالی، د بېکارۍ لوړه کچه او د کیفیت لرونکې زیربنا د کمښت په شمول څو ستونزو سره مخ دی.
زراعت، چې د پاکستان د اقتصاد یوه مهمه برخه ده، د GDP په جوړښت کې شاوخوا ۲۴٪ ځای لري او د ۴۰٪ څخه ډیر کاري ځواک ته د کار فرصتونه وړاندې کوي. د هیواد اساسي کرنیزه محصولونه د غنمو، وریجو، شکرو، کاڼو او میوو په شمول دي. پاکستان همدارنګه د نړۍ یو له تر ټولو لویو د کاڼو تولیدونکو څخه دی. مګر زراعت د اوبو د کمښت، زړو زراعتی میتودونو او د آب و هوا د بدلون په وړاندې نازک وضعیت سره مخ دی.
د پاکستان صنعت د نساجۍ او ګنډلو صنعت په شمول دی، چې د هیواد د صادراتو تر ټولو لوی سکتور دی. پاکستان د نړۍ په کچه د نساجۍ تر ټولو مهم تولیدونکی دی. صنعت همدارنګه د طبیعی معدنیاتو، جیسے پټ او طبیعی ګاز استخراج او د الکترونیک او فلزاتو تولید هم په بر کې لري.
د خدمتونو سکتور، چې په تېرو څو لسیزو کې وده کړې، د هیواد GDP شاوخوا ۵۶٪ جوړوي. دا سکتور مالی او بیمه خدمات، ترانسپورت، سیاحت، پرچون سوداګرۍ او معلوماتي ټیکنالوژي شاملوي. د IT سکتور وده د پاکستان لپاره یو مهم لاسته راوړنه ده، ځکه چې هیواد د ګڼ شمیر ټکنالوژیکی سټارټ اپونو او بهرني خدماتو شرکتونو کور ګرځۍ.
پاکستان د نړیوالې سوداګرۍ کې فعاله برخه لري، او د دې بهرنی سوداګري د پیسو د اخیستلو یوه مهمه منبع ده. د صادراتو مهم توکي نساجي او جامې، وریجې، کیمیاوی توکي، کرنیز محصولات او د ماهیانو صنعت محصولات دي. پاکستان همدارنګه له ماشین سازۍ او فلزاتو برخو ځینې توکي صادروي.
په ۲۰۲۳ کې د پاکستان د بهرنیو سوداګرۍ حجم شاوخوا ۶۰ میلیارد امریکايي ډالره ته ورسید، چې په کې د صادراتو او وارداتو شامل دي. د پاکستان مهم سوداګریز شریکان چین، متحده عربي امارات، سعودي عربستان او متحده ایالات دي. د پاکستان صادرات په چین کې په دې وروستیو کلونو کې د "یو کمربند، یو لار" د نوښت په لړ کې مهم ډول زیات شوي، او د چین په زیربنا کې د پانګونو زیاتیدو سره هم اړوند دي.
په همدې حال کې، پاکستان د بهرنیو سوداګرۍ د کمښت سره مخ دی، چې دا د هیواد یوه مهمه اقتصادي ستونزه ده. دا پدې مانا ده چې هیواد د صادراتو په پرتله ډیر توکي واردوي، چې د بهرنۍ زېرمو کمښت لامل کیږي او په ملي پیسو ـ روپۍ باندې اضافي فشار راولي.
په پاکستان کې مالي وضعیت تل تر تندل لاندې ښکاري. په هیواد کې د دولت پور کچه لوړه ده، چې په ۲۰۲۳ کې شاوخوا ۹۰٪ د GDP په مقدار کې وه. دا د مالیاتو د ناچیزو عایداتو، اقتصادي ناڅرګندتیا او سیاسي بحرانونو له امله دی.
د هیواد بودیجه اکثراً د کمښت سره مخ کیږي، چې د بهرنیو پورونو او قرضو له لارې تمویل کیږي. دا د پورونو د بار زیاتیدو او د زړو پورونو د خدمت کولو لپاره د نوي پورونو غوښتنې لامل کیږي. پاکستان همدارنګه د نړیوالو سازمانونو لکه د نړیوالې مونټري سازمان (IMF) او د نړۍ بانک څخه لوی مالي ملاتړ ترلاسه کوي، چې د بودیجې د کمښت په شرایطو کې د اقتصاد ملاتړ کوي.
د حکومت لګښتونه ډیر تر ډیره د امنیت، زیربنا پراختیا او ټولنیزو پروګرامونو، لکه روغتیا او تعلیم وړاندیز ته ځانګړي شوي دي. مګر بودیجه اکثره د ټولو اړتیاوو پوره کولو لپاره ناکافي ده، چې د تعلیم او روغتیا په برخو کې له کمښت رامنځته کوي.
په پاکستان کې د ژوند معیار د سیمې او ټولنیز طبقې له مخې مختلف دی. سره له دې چې په وروستیو کلونو کې اقتصادي وده شوې، هیواد لا هم د بې وزلۍ او نابرابرۍ په ګډون جدي ستونزو سره مخ دی. شاوخوا ۳۰٪ د پاکستان نفوس د بې وزلۍ د کرښې لاندې ژوند کوي، او د بېکارۍ او انفلاسیون لوړې کچې د ژوند معیار د خرابېدو سبب کیږي.
د اساسی خدماتو لپاره، لکه تعلیم او روغتیا، په ځینو سیمو کې محدودې راکړې ورکړې شتون لري، په ځانګړې توګه په کلي کې. په وروستیو کلونو کې د پاکستان حکومت د دې خدماتو د ته محدودیت لرونکو لپاره اصلاحات کړې، مګر مسئله لا هم موجوده ده.
پاکستان د بې شمیر اقتصادی ننګونو سره مخ دی، چې د دې د نوره وده ته ګواښ کوي. یوه له عمده ننګونو څخه سیاسي ناڅرګندتیا ده، چې د اوږدمهاله اقتصادي اصلاحاتو او پانګونو مخه نیسي. دورهای/سیاسي بحرانونه او د حکومتونو بدلیدل ناڅرګندتیا رامنځته کوي، چې د اقتصادی وضعیې په اړه تاثیرد کوي.
بل مهم پېښه د نفوس زیاتوالی دی. هر کال د هیواد نفوس زیاتیږي، چې دا د زیربنا، استوګنې، روغتیا او تعلیم په اړه اضافي غوښتنې رامنځته کوي. له دې سره، د کارموندنې مسئله هم موجوده ده - د جوانانو لویه شمیره د مستحکم کار موندلو کې ستونزو سره مخ دی، چې له دې سره د ټولنیز تنش زیاتیدو لامل کیږي.
برسیره پردې، پاکستان د ډیرو چاپیریالیزه ستونزو سره مخ دی، لکه د اوبو د منابعو کمښت او د آب و هوا بدلون. پاکستان په پراخه توګه د اوبو پر منابعو تکیه لري، چې د هند په شان د نهرونو څخه تامین کیږي، مګر دا نهرونه په ورځ په ورځ ککړ او د اوبو د سطحې کمښت سره مخامخ دي.
سره له موجوده ننګونو، پاکستان د ودې لپاره مهم پوتانسیال لري. هیواد د زویانو د یوه لوی شمېر سره جوړ دی، چې کولی شي د اقتصادي پرمختګ اساس وي، په ځانګړې توګه په معلوماتي ټیکنالوژي، تولید او خدماتو کې. د پاکستان حکومت هم د پانګونې د چاپیریال د ښه کولو او زیربنایی جوړښت پراختیا ته هڅه کوي.
د نړیوالو پانګوالو دلچسپی د پاکستان په لورزیاتېږي، او د انرژۍ، ترانسپورت او معلوماتي ټیکنالوژۍ په برخه کې نوي پروژې د اقتصاد د تودوخې نیت ساه کوي. سره له دې، د ثباتي ودې لپاره به سیاسي ثبات او مؤثره اصلاحاتو ته اړتیا وي، چې د ژوند معیار لوړول او د اقتصاد داخلي پایدارتیا ته وده ورکړي.
د پاکستان اقتصاد لوی پوتانسیال لري، خو د داخلي او خارجي مشکلاتو سره مخ دی. د پایدارې ودې او د ژوند کیفیت د ښه کولو لپاره، هیواد اړتیا لري چې د سیاسي ثبات، زېربنا د پرمختګ او د بې وزلۍ د کمولو مسایل حل کړي. د نړیوالو شریکانو فعاله ملاتړ سره، او همدارنګه د خپل غني طبیعي سرچینو او سټراټیژیک موقعیت په مرسته، پاکستان کولی شي په راتلونکي کې د زیاتو اقتصادي لاسته راوړنو تمه ولري.