تاریخی انcyclopedia
منځنۍ پیړۍ په پرتګال کې د پنځه لمړۍ پیړۍ څخه تر پنځلسمې پیړۍ پورې د پیښو یوه غټه سلسله په ګوته کوي چې د پرتګالي ملت په جوړولو کې اړه لري. دا دوره د خپلواکۍ لپاره جګړې، کلتوري بدلونونو او د پادشاهۍ پرمختګ لخوا ځانګړې شوې، چې په پای کې یې د اروپا یوه مهمه ځواکمنه په توګه تاسیس ته ورسوله.
د روما امپراتورۍ د راکړې په پنځمې پیړۍ کې د معاصر پرتګال سیمه د وستیګوډانو تر کنټرول لاندې راغله. هغوی یو پادشاهی تاسیس کړه چې تر اته مې پیړۍ پورې، د عربي فتحې په پیل کې پاتې شوه. وستیګوډانو په دې سیمه کې مسیحیت راوست چې د راتلونکي پرتګالي کلتور لپاره بنیاد شو. په دې وخت کې مختلف قومونه او قبيلې چې په ایبیرین ټاپو کې ژوند کوي، یو ځای کیدل.
د وستیګوډانو پادشاهی نه یوازې د سیاسي بلکې د کلتوري ځواک په توګه هم موجوده وه. لیکنه وده وکړه، د تاریخلیکونه او هنري اثرونه جوړ شول. مګر داخلي شخړې او بهرني تهدیدات پادشاهی کمزوره کړه، چې په پای کې یې د عربي ځواکونو لخوا د سقوط لامل وګرځیدل.
په ۷۱۱ کال کې، عربي ځواکونه، چې د وستیګوډ دفاع له منځه وړی، د ایبیرین ټاپو فتحه پیل کړه. عربي فتحه د سیمه پراخ اغیزه درلوده، او د معاصر پرتګال سیمه د اموي خلافت برخه شوه. په راتلونکې سده کې، مسلمانانو په ایبیر کې په زیاته برخه کې د خپل واک پراختیا ورکړه، او لیسبون د یوې مهمې سوداګریزو مرکزونو په توګه په کې وړاندې شو.
د عربي حکومت د اقتصاد او کلتور د پرمختګ لامل شو. په دې وخت کې د کرهنې لپاره مختلف نوښتونه معرفي شوي، لکه نوې اوبه ورکولو طریقه او ښه شوې نباتات. اسلامي حاکمان هم داسې فعالیتونه ترسره کړل چې علم او تعلیم ته وده ورکړه، چې دا پرتګال د اروپا په علمي مرکزونو کې بدله کړه.
د یولسمې پیړۍ له پیل څخه مسیحی ریکونسیتا پیل شوه، چیرې چې مسیحی پادشاهانو د مسلمانانو تر کنټرول لاندې د سیمو د آزادۍ لپاره جګړې پیل کړې. په دې چوکاټ کې، پرتګال د دوک افونسو I تر مشرۍ لاندې د خپلواکۍ لپاره مبارزه پیل کړه او د خپلو زمینو په اوسني کنټرول بیا د مسیحی سلطنت بحالولو لپاره هڅه وکړه. په ۱۱۴۷ کال کې، لیسبون د مسلمانانو څخه آزاد شو، چې دا د مسیحی ځواکونو لپاره یو مهم بریالیتوب و.
افونسو I د پرتګال لومړی پادشاه په توګه اعلان شو، او د هغه واکمنۍ د پادشاهۍ د یو موټی کیدو او پیاوړتیا وخت شو. هغه د خپلو سیمو د پراختیا او نوي ځمکو په کنټرول کې وړاندې روان و، چې د پرتګالي هویت د جوړیدو سره مرسته وکړه. پادشاهۍ په ایبیرین ټاپو کې یو مهم لوبغاړی شو، او د هغې اغیزه په دوامداره توګه ز增 شوه.
منځنۍ پیړۍ په پرتګال کې د مهمو کلتوري او ټولنیزو بدلونونو وخت و. د مسلمان او مسیحی کلتور ترکیب یو ځانګړی کلتوري میراث رامنځته کړ. د هغه وخت معمارۍ، هنر او ادبیات د دې تعامل انعکاس کوي. د بیلګې په توګه، ګوټیک او موری عناصر په کلیساوو او قلعه کې لیدل کیږي.
د ریکونسیتا د پیل سره، مسیحی ټولنې فعالې شوې، او داسې نوي رهبري اودادونه لکه د سانتیاګو او د کریسټو رهبري اودادونه رامنځته شول. دغه اودادونه د سیمه کې د مسیحیت او کلتوري ارزښتونو په ترویج کې مهم رول ادا کړ. په دې وخت کې هم د محلي ژبې وده وشوه چې د عربي ژبې او نورو کلتورونو عناصر یې په ځان کې جذب کړل.
منځنۍ پیړۍ د پرتګال لپاره د اقتصادي ودې وخت و. پرتګالي ښارونه د مهمو سوداګریزو مرکزونو په توګه وده پیل کړه. لیسبون، پورتیمان، کویمبرا او نور ښارونه د سوداگرۍ مهم ټکي شول، چیرې چې د اروپا او افریقا ترمینځ لارې تیریږي. دا د تجارتي اړیکو وده او د نړیوالو میدانونو کې د پرتګال د نفوذ پراخه زمینه برابره کړه.
کرنیز سکتور هم بدلونونه ولیدل. د مسلمانانو میراث لکه د نوو زراعتي طریقو او د اوبو ورکولو سیسټمونو د حاصلاتو زیادتیا او د بزګرانو د ژوند ښه کولو لپاره مهم رول ولوباوه. په دې وخت کې نوی کلتورونه لکه وريجې او مرکباتو کښت پیل شو، چې د پرتګالي خواړو او کرهنې ته وده ورکړه.
په پرتګال کې منځنۍ پیړۍ د هیواد په تاریخ کې یوه مهم پړاو و، چې د دې کلتوري، ټولنیزي او سیاسي بنسټونه جوړ کړل. د وستیګوډ حکمرانی ، د عربي فتحه او د مسیحی ریکونسیتا دورې د پرتګال پادشاهۍ د راتلونکې پرمختګ لپاره کلیدي شیبې وې. د کلتوري تبادلو اغیزه، او همدارنګه د اقتصادي پرمختګ، د پرتګال د راتلونکې بریالیتوب لپاره بنسټ ایښودنه وکړه، پشمول د هغو نوو ځمکو د اکتشاف له دورې څخه. دا دوره لا هم د پرتګال تاریخ او د دې ملي هویت کې یوه مهمه نښه پاتې کیږي.