تاریخی انcyclopedia
پرتګالي ادب اوږده او بډایه تاریخ لري چې د منځنیو پیړیو په لور راځي او تر اوسه پورې دوام لري. د پېړیو په اوږدو کې، د پرتګال لیکوالانو او شاعرانو خپلو اثارو ته شکل ورکړی، چې نه یوازې د هیواد فرهنګي او تاریخي حقیقتونه ښکاره کوي، بلکې داسې نړیوال موضوعات هم دي لکه مینه، ازادي، سفرونه او د ژوند معنا لټول. په دې مقاله کې، موږ د پرتګالي ادبیاتو تر ټولو مهم آثار په پام کې نیسو چې په نړیواله کچه پر کلتور او ادب باندې تأثير کړی دی.
د پرتګالي ادبیاتو له لویو آثارو څخه یوه د «لوزيادس» اوایپیک شاعرانه اثر دی چې لوئیز د کاموینس د ۱۶مې صدی په وخت کې ولیکه. دا شعر چې په 1572 کې خپور شو، د پرتګال ملي حماسه بلل کیږي او د واسکو د ګامې د سفر خبره کوي، چې د هند لپاره سمندري لار کشف کړه. «لوزيادس» د پرتګالي سمندري ملاحانو او د دوی د نوو ځمکو کشف کې د دوی د ونډې ستاینه کوي؛ همدارنګه د پرتګالي قوم د شجاعت او زړورتیا ستاینه کوي.
دغه اثر د افسانوي، تاریخي او تمثيل عناصر لري، چې حقیقي او خیالي پېښې بیانوي. کاموینس د انتيک حماسه لکه «ایلیاد» او «اودیسی» څخه الهام اخیستی، خو په همدې حال کې یې یوه ځانګړې شعر جوړه کړې ده چې د وطنپالنې او ملي ویاړ په مفهومونو کې شتمنه ده. «لوزيادس» لا تر اوسه پورې د نه یواځې د پرتګالي بلکې د نړیوال ادب له مهمو آثارو څخه ګڼل کیږي.
حوزې ماریه د ایسا د کایروش، چې د ۱۹ مې صدی تر ټولو مشهور پرتګالي ناول لیکونکو څخه یوه ده، ناول «میا» ولیکه چې په 1888 کې خپور شو. دغه ناول د پرتګالي ریالیزم یو شاهکار بلل کیږي او د پرتګالي ادبیاتو د تر ټولو مهمو کتابونو څخه دی. «میا» د کارلوش د میا د ژوند کیسه بیانوي، چې یوه ځوان اریستوکرات دی چې د دې کورنۍ د غم او افت د پیښو سره مخ دی.
ناول د هغه وخت پرتګالي ټولنې د فساد، دوغانه او ټولنيز نابرابري په شان نقيصې نیوکه کوي. د ایسا د کایروش د راکاوانو او طنزیې اندازې کاروي تر څو د پرتګالي اریستوکراسۍ د اخلاقي زوال څرګندونه وکړي. «میا» تر اوسه پورې یو اړین اثر پاتې دی، چې نړیوالې موضوعات وړاندې کوي چې له خلکو سره د نړۍ په کچه تړاو لري.
د ۲۰ مې صدی یو له تر ټولو اغېزمنو پرتګالي لیکوالو څخه فرناندو پیسوا دی. د هغه «د ناکامۍ کتاب» یوه ځانګړې اثر دی، چې د برناردو سوارز له خولې د ټوټه ټوټه لیکنو، مقالو او تفکراتو ټولګه ده. دغه اثر پس له مرګه په 1982 خپور شو او فوراً د یوه پېژندل شوي شاهکار په توګه ومنل شو.
«د ناکامۍ کتاب» د پیسوا داخلي احساسات او فلسفې تفکرات ښکاره کوي، د هغه په ژوند، یواځتوب او انساني وجود باندې دریځ. دغه اثر د یوې ځانګړې ژانر پورې محدود نه دی، ځکه چې د نثر، شعر او فلسفې عناصر ترکیبوي. د پیسوا لیکنه د ۲۰ مې صدی ادب باندې ستر اثر کړی او د نړۍ په کچه لوستونکو او لیکوالو ته الهام ورکوي.
حوزې سیراماګو، چې د ۱۹۹۸ کال ادبي نوبل انعام ګټونکی دی، په پرتګالي او نړیوال ادب کې د پام وړ اثركلکړي دی. د هغه له تر ټولو مشهور آثارو څخه یوه «هغوی ته د فیل سفر» ده چې په 2008 کې خپور شو. دغه ناول د ۱۶ مې صدی واقعیتونو پر بنسټ ولاړ دی او د سلیمان فیل سفر روایت کوي، چې د پرتګالي پادشاه جان III لخوا د اتریش ارچدوک ته تقدیم شوی دی.
سیراماګو د دې کیسې نه د ميتافور په توګه استفاده کوي ترڅو د ځواک، دین، ابسردیت او انساني طبیعت موضوعات وڅیړي. د لیکوال اندازې ځانګړې ده: هغه د دودیزو نکتې څخه خلاصیږي او د شعور د بہار احساس ته لاره هواروي، چې متن ته ژوره او څو اړخیزه معنا ورکوي. «هغوی ته د فیل سفر» د سیراماګو د سحر او د هغو د آثارو د دې وړتیا ښودنه کوي چې لوستونکو ته د انساني وجود د پېچلو پوښتنو په اړه فکر وکړي.
فلوربیلا ایشپانکا د ۲۰ مې صدی په پیل کې یوه نه ستړې کیدونکې پرتګالي شاعرې ده، چې شعرونه يې د عمیق احساساتو او لګښت سره د ښکلا او احساسات ډک دي. د هغې لیکنې اکثره په رومانتيکه توګه بولي، ځکه چې دا شخصي احساسات، مینه، یواځتوب او حسرت ښکاره کوي. د شعرونو ټولګې، لکه «د رنج کتاب» او «شارلوتا» د پرتګالي شاعرۍ کلاسیکه ګڼل کیږي.
د فلوربیلا شعرونه د ژوند او مرګ په اړه حسي او فلسفي تفکراتو بھرپوره دي. د هغې ځانګړې انداز او ښکاره کیدل هغه د پرتګال تر ټولو محبوبو او درناوي وړو شاعرانو څخه یوه کړې ده. د ایشپانکا ادبي آثار د خوځیدونکو نسلونو شعر و ادبین ته لا هم الهام ورکوي.
د حوزې سیراماګو تر ټولو متنازعه او بحث شوی اثر «د عیسی پیغام» دی، چې په 1991 کې خپور شو. په دې ناول کې، سیراماګو متبادل نظر وړاندې کوي چې د بایبل پیښو ته کتنه کوي، عیسی د یوه عادي انسان په توګه انځوروي چې د شکونو او ستونزو سره مخ دی.
کتاب په مذهبي حلقو کې سخت بحثونه رامنځته کړي او حتی دا لامل شوی چې پرتګالي حکومت سیراماګو ته د دولتي ادبي جایزې ورکولو څخه انکار وکړي. سره له دې، ناول د دین، اخلاق او انساني طبیعت موضوعات په تحقیق کې د یوه مهم اثر په توګه پیژندل شو. د لیکنې طرز او د تحلیل ژوروالی دا د معاصر پرتګالي ادب له مهمو آثارو څخه之一 کوي.
لیدیا جورژ د معاصرو پرتګالي لیکوالو څخه یوه مشهوره لیکواله ده. د هغې ناول «د مړو کور یادښتونه» (1988) د پرتګالي استعمار جګړو د عادي خلکو په ژوند باندې نفوذ څیړي. دغه اثر هغه پیچلي موضوعات څرګندوي لکه تاوتریخوالی، ټپ، او د هویت لټون.
لیدیا جورژ د ميتافوریکې ژبې او سمبولیزم کاروي ترڅو ووایې چې څنګه تاریخي پېښې د خلکو او د دوی د برخلیک سره تعامل کوي. د هغې سبک د ریالیزم او جادوی ریالیزم عناصر ترکیبوي، کوم چې یوه قوي روایت رامنځته کوي چې د انسان طبیعت او د جګړو پایلو په اړه فکر کولو ته مجبوروي.
پرتګالي ادب بډایه او متنوع دی، د دې آثارو تاریخۍ واقعات، کلتوري ځانګړتیاوې او د پرتګالیانو داخلي احساسات تصویر کوي. د لوئیز د کاموینس د حماسي شعرونو څخه تر عصري ناولونو حوزې سیراماګو او لیدیا جورژ پورې، پرتګالي ادبیات لا هم د نړۍ په کچه لوستونکو ته الهام ورکوي او د پام وړ اړخونه وړاندي کوي. دغه آثار نه یوازې د پرتګالي کلتور ته دریځ ورکوي، بلکې د هغوی په وړاندې نړیوال موضوعات لري چې د بشریت لپاره د پېړیو راهیسې مهمې دي.