تاریخی انcyclopedia
د رواندې استعماري عصر د ۱۹ می پېړۍ له پای څخه تر ۱۹۶۲ کال پورې پراخ دی، کله چې هیواد خپلواک شو. دا دوره د بهرني مداخلت، استعماري مدیریت او مهمو ټولنیزو او سیاسي بدلونونو سره ځانګړې ده. د اروپایي قوتونو، په ځانګړي توګه د جرمني او بلجیم، تأثير د رواندې کلتور، ټولنیزو جوړښتونو او قبیلوي اړیکو په برخه کې عمیق و، چې یوه میراث یې تر نن ورځې احساس کیږي.
د اروپایانو د رواندې سره لېوالتیا د ۱۹ می پېړۍ په پای کې پیل شوه. په ۱۸۸۴ کال کې، جرمني د جرمني ختیځ افریقا د جوړولو اعلان وکړ، چې په کې د معاصرو رواندې او تنزانیا سیمې شاملې وې. په دې وخت کې، رواندې سلطنت د مرکزي دولت په توګه موجود و، او محلي حکمرانانو د ګاونډیو هیوادونو سره متقابل سوداګریزو اړیکو ساتلو لپاره همکاري کوله. مګر بهرني علاقې د سیمې سیاسي نقشه بدله کړه.
جرمني استعماري د رواندې موجوده ټولنیز جوړښت کارولی، چې په کې د ټوستي پخوانۍ واکمنۍ ثبات برابر کړی و. جرمنانو پاچاهان او مشران ټاکلي و، چې د دوی علاقې یې ساتلې، چې له دې امله یې منابع او محلي خلک کنټرول کړي. مګر دا مدیریت سیستم نه ثبات درلود او ډیر ژر یې بدلون وموند.
په رواندې کې د جرمني اداري حاکمیت په نسبي توګه لنډ و، مګر دې ځینې مهم جوانب تعریف کړل چې د راتلونکي استعماري حاکمیت بنسټ ګرځیدلي. په ۱۸۹۰ کال کې، د جرمني او انګرېزانو ترمنځ د تړون لاسلیک وروسته، رواندې د جرمني مستعمرې برخه شوه. استعماري سیاست د محلي چارواکو د کارولو او د دودیزې ادارې سیستم ساتلو لپاره و، خو نوي مالیاتي обязательности هم معرفي شول، چې دا د محلي خلکو تر منځ د نارضایتۍ لامل شو.
په دې وخت کې د کرنې د پرمختګ یوه مهمه دوره پیل شوه، په ځانګړې توګه د کافي، چې یوه مهمه صادراتي توکي شوې. دې نوو پلانټیشنونو او د کارګرانو اړتیا ته لار هواره کړه، چې په خپل وار کې د هوتو او ټوستي ترمنځ ټولنیز شخړې لا زیاتې کړي. د کارګرانو استخدام د اجتماعې تشنج یوه نوې فکتور شوه.
لمړۍ نړیواله جګړه، چې په ۱۹۱۴ کال کې پیل شوه، د رواندې په سرنوشت کې مهم اثر وکړه. جرمني له ماتې سره مخ شو، او په ۱۹۱۶ کال کې بلجیمي ځواکونو هیواد ونیول. د ۱۹۱۹ کال د ورساي تړون په پایله کې، رواندې د بلجیم د مدیریت لاندې واچول شوه، چې لا هم د موجوده ځواک سیستم کارول راجلب کړل، مګر اضافي کنټرولي تدابیر یې معرفي کړل.
بلجیمي اداره د اجتماعي بېلتونونو پیاوړي کولو ته ادامه ورکړه، د قومي هویتونه رسمي کړل. په ۱۹۳۳ کال کې د قومي پیژندنې سیستم معرفي شو، چې د هوتو او ټوستي ترمنځ ټولنیز بیلنی ته لا زیات پیاوړي شول. بلجیمیانو ټوستي په حکومتي کې مهمې مقامونه ټاکل، چې دا د هوتو په منځ کې د تبعیض احساس زیات کړ او نارضایتۍ ډېره شوه.
د بلجیم حاکمیت لاندې د رواندې ټولنیز جوړښت کې مهم بدلونونه راغلل. د مدیریت سیستم همغه و، مګر د استعماري ادارې له پلوه زیات تړاو موجود و. بلجیمي چارواکو د زراعت پرمختګ ته ادامه ورکړه، چې په کافي باندې ټینګار وکړ، چې دا هېواد ته د صادراتي محصول په توګه اوسنۍ شرايط تر لاسه کړل. دې د استعماري ادارې عاید زیات کړل، مګر همداراز د محلي خلکو استثمار لا زیات شو.
په دې وخت کې د خلکو مایګریشن پیل شوه، چې د پلانټیشنونو او زراعت لپاره کار کولو اړتیا له امله وه. ډیر هوتو د خپلو اراضیو پریښودو او د تودستي د پلانټیشنونو لپاره کار کولو ته اړ شول، چې دا د دې قبیلو ترمنځ ټولنیز تنش زیات کړ. د بلجیمي لخوا ډاډه شو کاروبار د محلي خلکو پر سر ترسره کیده، چې دا د راتلونکو شخړو یوه دلیل شو.
په ۱۹۵۰مو کلونو کې، په رواندې کې د ملي تحرک وده پیل شوه، چې دا د ټولنیز او اقتصادي ناخوښیو ترڅنګ د نړیوالو د دیکولونیالیزیشن تمایلاتو له امله و. په دې وخت کې ډیر سیاسي ګوندونه راپورته شول چې د خپلواکۍ او د ټولو شہریانو مساوات د اډا دالی توکو ته وده ورکولو پیل وکړ، پرته له دې چې د قومي تړاو نه.
د ملي احساس د پراختیا په ځواب کې، بلجیمي چارواکو د هوتو په سیاسي ژوند کې د پراخې برخې والۍ د رامنځته کولو لپاره اصلاحات پیل کړل. مګر دا اصلاحات عموماً ناکامه و او یوازې موجوده مخالف ضدیت پیاوړی کړ. تر ۱۹۶۰ کال پورې، د خشونت او احتجاجاتو ولوله هیواد ونیوله، چې د راتلونکو کثیر خرابو پیښو اشارې وې.
په ۱۹۶۲ کال کې، رواندې رسماً له بلجیم خپلواکۍ ترلاسه کړه، مګر دا پیښه د یوې نوې دورې پیل و، چې د شخړو او خشونتونو سره ډکه وه. وروسته له خپلواکۍ، د هوتو او ټوستي ترمنځ سیاسي جګړه خپل اوج ته ورسیده، چې په پایله کې د ۱۹۹۴ کال جنوسا ته وده ورکړه. د استعماري دورې میراث او په دې وخت کې رامنځته شوي ټولنیز بدلونونه د راتلونکي تراژیدیو کتلې شوې، چې د خلکو په حافظه کې یواځینی اثر پرېښود.
د رواندې استعماري عصر د مهمو بدلونونو او متضادو لپاره وخت و، چې په هغې کې د دې تاریخ ته ژور اثر درلود. بهرنی مداخله، ټولنیز او اقتصادي بدلونونه، او همدارنګه د قومي ترمنځ یې فایده اخیستنې هغه شرایط برابر کړل چې د شخړو لامل شول، چې په ترڅ کې به دغه هیواد ډیری لسیزې پریښود. د دې دورې پوهه د رواندې د اوسني ستونزو او چالشونو د تحلیل لپاره ضروري ده.