تاریخی انcyclopedia
په ونیزوئلا کې د کورنۍ جګړه، چې له 1989 څخه تر 1998 پورې روانه وه، د دې هیواد تاریخ کې یوه مهمه پیښه وه او د دې هیواد په سیاسي، ټولنیز او اقتصادي جوړښت کې د پام وړ تغییراتو لامل شوه. دا شخړه د څو لسیزو راهیسې د موجودو ژور جوړښتي ستونزو، په شمول اقتصادي نابرابري، سیاسي سرغړونې او فساد، یوه پایله وه. د دې دورې مهمی پېښې د ګڼو احتجاجونو، ولسي سرکشیو او انقلابي حرکتونو پیښې وې، چې په پایله کې د هیواد په اداره کې بنسټيز تغییرات رامنځته شول.
د 1980مو لسیزو په پای کې، ونیزوئلا د سختو اقتصادي ستونزو سره مخ وه، چې د تيلو د بیو د کمیدو سره تړاو لري، کوم چې د هیواد د عایداتو اصلی سرچینه وه. دا ستونزې د سیاسي فساد او د اغیزمنو اقتصادي اصلاحاتو د نشتوالي له امله لاپسې زیاتې شوې. ټولنیز نابرابري یوې انتقالي درجې ته ورسیدله، چې د مختلفو ټولنیزو طبقو له جانب څخه احتجاجونو لامل شو، چې د بدلون او عدالت غوښتنه کوله.
د کورنۍ جګړې لاملونه بې شمیره اړخونه لري. یو له اصلي لاملونو څخه د اقتصادي وضعیت خرابوالی و، چې د بیروزګارۍ او بې وزلۍ د زیاتیدو لامل شو. سربیره پر دې، حکومت، چې د کارلوس اندریس پیریز په مشرۍ کې و، د اپوزیشن د لاسه نیولو لپاره ځینې بندیزونه وکارول، چې د خلکو تر منځ د نارضایتۍ احساس زیات کړ. د چپ ګوندونو سیاسي حرکتونه، په ځانګړي توګه د کمونیستي ګوند او مختلف انقلابي ډلې، شهرت پیدا کولی او د احتجاجونو تنظیم پیل کړ.
شخړه په 1989 کې پیل شوه، کله چې د «کارکاسا» په نوم تاریخي احتجاجونه پیښ شول. د دې احتجاجونو په ځواب کې، حکومت ځواک وکاروه، چې د ملکي وګړو ترمنځ زیات مرګ ژوبله ولیدل. په راتلونکو لسو کلونو کې احتجاجونه دوامدرۍ ولره، او تر 1992 پورې د پوځ لخوا د کودتا هڅې وشوې، چې په هغوی کې یوګو چاوز غوره څرګند ګړندی و، چې وروسته د اپوزیشن او د موجوده نظام پر ضد مبارزې نښه وګرزېده.
یوګو چاوز، پخوانی پوځی افسر، د کورنۍ جګړې یوه مهمه شخصیت شو. په 1992 کې، هغه د پیریز د حکومت پر وړاندې کودتا وکړه، خو دا هڅه ناکامه شوه او چاوز ونیول شو. مګر د هغه شهرت یوازې د هغه جذبیت او د ټولنیز عدالت لپاره د مبارزې وعدو له امله زیات شو. په 1994 کال کې د خوشې کیدو وروسته، هغه په سیاسي ژوند کې فعاله ونډه ونیوه او د بې وزله ټولنیزو ګروپونو نمایندګۍ یې وکړه.
په 1998 کې، یوګو چاوز د ونیزوئلا ولسمشر وټاکل شو، چې دا د هیواد په تاریخ کې یو مهم ټکی و. د هغه حکومت د «بولیواری انقلاب» پیل وکړ، چې د سرچینو توزیع او د بې وزلو خلکو د ژوند د ښه کولو لپاره جوړ شوی و. چاوز وعده وکړه چې د فاسدو سیاسي نظام تغییر ورکړي او د شتمنۍ په توزیع کې ډیر انصاف تضمین کړي. مګر د هغه سیاست هم د دودیزو الیټونو او سوداګرۍ لخوا شدید نارضایتي رامنځته کړه، چې دې ته د سیاسي ناارامۍ لامل شوه.
د 20مې پیړۍ په پای کې د ونیزوئلا کورنۍ جګړه د دې هیواد لپاره جدي پایلې درلودلې. اقتصاد، سره له دې چې د تيلو ډیر عایدونه درلودل، لاهم زیانمن او د بهرنيو فکتورونو پورې تړلی و. ټولنیزې ستونزې، لکه بې وزلي او نابرابري، دوامداره پاتې شوې او لا پسې ژورې شوې. سیاسي polarization هم زیاته شوه، چې د چاوز ملاتړو او مخالفینو ترمنځ د دوامداره شخړو لامل شو.
د شخړې اوږده موده پایلې د دې توانګریو په توګه څرګندې دي چې د ونیزوئلا ټولنه د نوو سیاسي حقیقتونو سره څنګه تطبیق شوې. د جګړې د پر مهال رامنځته شوي سیاسي حرکتونه لا هم کار کوي، چې په هیواد کې د سیاسي وضعیت پر اغیزه لري. د چاوز د سوسیالیستي اصلاحاتو معرفي د واک جوړښت او د منابعو توزیع کې د پام وړ تغییرات رامنځته کړل، چې دا د ټولنې نوې ګډوډۍ او احتجاجونو لامل شو.
په ونیزوئلا کې د کورنۍ جګړه (1989-1998) د هیواد په تاریخ کې یوه مهمه مرحله وه، چې د ټولنیزو او اقتصادي مسائلو ژوروالی، او همدارنګه د بدلون اړتیا وښودله. شخړه د ونیزوئلا په سیاسي ژوند کې ژور اثر پریښود او د میلیونونو خلکو مقدر ته یې اغیزه وکړه. د دې دورې درسونه د سیاسي خبرو اترو او د ټولنیزو مسائلو ته د پام اړتیا درکوي، تر څو د راتلونکي شخړو مخه ونیسي او د پایداره پرمختګ تضمین کړي.