تاریخی انcyclopedia
په شلمې پېړۍ کې venezuela یوه لړۍ مهم بدلونونو ته مخه کړه، په کې د تیلو زیرمو له امله اقتصادي بوم او هغه ژور سیاسي بحرانونه شامل وو چې د هیواد په تاریخ کې یې نه هیریدونکی آثارو په توګه پاتې شول. دا دوره د ټولنیز جوړښت بدلیدلو، اقتصادي اصلاحاتو او سیاسي ناپایداری لخوا ځانګړی شوی، چې د اقتصادي ودې او ټولنیزو هلو ځلو ترمنځ متضادیت رامنځته کړی.
په venezuela کې اقتصادي بوم د شلمې پېړۍ د 20مو کلونو په پیل کې پیل شو، کله چې هیواد خپل د تیلو سرچینې په فعاله توګه پراختیا ته لاس وړ. venezuela د نړۍ په کچه د تیلو تر ټولو لوی زیرمې لرونکي و، او د 1920مو کلونو په ترڅ کې دا د تیلو یو له مخکښو تولیدونکو څخه وشمېرل شو. دې ته د صادراتو څخه مهم عواید واړول، چې حکومت ته یې اجازه ورکړه چې په بنسټیزو جوړښتونو او ټولنیزو برنامو کې پانګونه وکړي.
د تیلو صنعت بوم د متوسط کلاش د ودې او د خلکو د کلي نه ښاري سیمو ته د کار په لټه کې د مګزۍ سبب شو. دې په خورا زیاتیدونکي ښاري کیدو کې هم مرسته وکړه، چې د دودیزو ټولنیزو جوړښتونو بدلیدل رامنځته کړل. کارګرانو د اتحادیو په جوړولو کې پیل وکړ او د کار کولو شرایطو وبې ځایولو غوښتنې وکړې، چې دا وروسته راتلونکي اجتماعي شخړو لپاره بنسټ جوړ کړ.
سره له دې چې اقتصادي وده موجوده وه، په venezuela کې سیاسي وضعیت لا هم تنګ و. په 1945 کې یو Coup واقع شو، چې ډیموکراتیک حکومت ته یې لاره هواره کړه. مګر د مختلفو ګوندونو ترمنځ سیاسي جګړه ادامه لري، چې بیا د نورو Coupونو او د دیکتاتورانو واک ته رسېدو لامل شو. تر 1958 پورې، د اوږدې مبارزې وروسته، دموکراسي بیا رغول شوه، او venezuela یوې نوي پایداری معاصر ته داخله شوه.
venezuela له نړیوالې سیاست سره بې برخي نه وه. سړې جګړې د هیواد د داخلي مسایلو پر اغیزه درلودل، ځکه دواړه سوپر ځواکونه د لاتین امریکا په خوا کې خپل نفوذ جوړولو هڅه کوله. د venezuela حکومتونه، عموما هڅه وکړه چې د امریکا او شوروي ترمنځ توازن وساتي، چې دا د دوی د داخلي او خارجي سیاست پراختیا په خبرو کې څرګندیدل.
د 1970مو کلونو پورې venezuela له نوو اقتصادي مشکلاتو سره مخ شو. سره له دې چې پیلنی وده موجوده وه، د 1980مو کلونو په ترڅ کې د تیلو قیمتونو ټییدل اقتصادي بحران ته لاره هواره کړه. د تیلو عواید راټیټیدل د ټولنیزو پروګرامونو د کمښت او د خلکو د ژوند معیار د خرابیدو لامل شو. دې د نارضایتۍ او اعتراضاتو په رامنځته کولو سره، دوباره سیاسي ناپایداری رامنځته کړه.
د اقتصادي بحران په ځواب کې حکومتونه هڅه وکړه چې اقتصادي اصلاحات معرفي کړي. په 1989 کې د خصوصی کولو برنامه پیل شوه، چې هدف یې په اقتصاد کې د دولتي مداخلې کمول وو. مګر دې تدابیر د "کارکاسو" په نامه اعتراضونه رامنځته کړل، چې دا د هیواد په تاریخ کې له ترټولو لویو بغاوتونو څخه یوه شوه. اعتراضات سخت ځپل شول، چې نوې هلو ځلو او سیاسي سرکوب ته یې لاره هواره کړه.
شخړه او وژنه د شلمې پېړۍ په پای کې د venezuela د سیاسي ژوند نه جلا شوې برخه شوه. وضعیت د جنایت او د وژنې د زیاتیدو له امله نور هم خراب شو، چې دا ژور ټولنیز مشکلات راوستل. د خلکو په منځ کې د لوړېدونکي نارضایتۍ د چپ حرکتونو د فعاله کولو لامل شوه، چې چې د موجوده نظام په وړاندې یې شاړه پاتې شوه.
پوځ د هیواد په سیاسي ژوند کې مهم رول لوبولی دی. په 1992 کې دوه ناکام Coupونه وشول، چې د قوماندان هوګو چاویس لخوا رهبري کېدله، چې لمر ته د پخواني سیاسي اشرافیت د مقابلې نښه و. دا پیښه د نوې دورې پیل و، کله چې پوځیانو په هیواد کې د سیاسي پروسو په وړاندې تأثیر درلود.
د شلمې پېړۍ لپاره venezuela د تضادونو وخت و، چې اقتصادي بوم له ژور سیاسي بحرانونو سره هم مهاله و. هیواد د یو شمیر آزموینو له لارې تیر شو، او د هغې راتلونکی په ټولنیزو غوسو او سیاسي ناپایداریو سره نامعلومه پاتې شوې. د دې دورې تحلیل د venezuela اوسني مشکلاتو او د هغې پیچلې سیاسي تاریخ پوهولو کې مرسته کوي.