پېژندنه

د ویتنام جګړه، چې د دویم انډوچین جګړې په نوم هم پیژندل کیږي، له ۱۹۵۵ څخه تر ۱۹۷۵ پورې روانه وه او د شلویمې پیړۍ یوه له مهمو شخړیو څخه بلل کیږي. جګړه ګ múltiple لاملونه درلودل، چې په کې استعماري او وروسته له استعمار سره تناقضات، یخ جګړه او داخلي سیاسي اختلافات شامل دي. دې جګړې نه یوازې په ویتنام بلکې په نړیوال سیاست، کلتور او د مختلفو هېوادونو په عامه نظراتو کې ژور اثر وکړ.

د جګړې لاملونه

د ویتنام جګړې اساسي لاملونه په څو کتګوریو کې وویشل شي. لومړۍ کتګوري د ویتنام د استعماري تیر سره تړاو لري. د دریو کلونو فرانسوي استعماري حکومت او د دویمې نړیوالې جګړې وروسته، ویتنامیان د خپلواکۍ په لټه کې ول. په ۱۹۴۵ کې هو شي مین د ویتنام له فرانسې څخه د خپلواکۍ اعلان وکړ، چې دې ته د لومړۍ انډوچین جګړې (۱۹۴۶-۱۹۵۴) لامل شو.

دویمه کتګوري د نظریاتي شخړو سره تړاو لري. ویتنام په شمالي ویتنام (کمونستي) او جنوبي ویتنام (د امریکا لخوا ملاتړ شوی) تقسیم شوی و. یخ جګړه د دې دواړو نظامونو ترمنځ تناقضات زیات کړل: سوسیالیسم او پانګوالی. شمالي ویتنام، چې د شوروي اتحاد او چین لخوا ملاتړ و، د هیواد د کمونستي رژیم لاندې یوځای کولو هڅه کوله، په داسې حال کې چې جنوبي ویتنام، چې د امریکا څخه مرسته ترلاسه کړې وه، د پانګوال نظام ساتلو هڅه کوله.

د جګړې بهیر

جګړه د امریکا لخوا د جنوبي ویتنام حکومت ملاتړ سره پیل شوه. په ۱۹۶۴ کې د ټانکن په خلیج کې یوه پېښه رامنځته شوه، چې د امریکا د پراخې نظامي مداخلې سبب شوه. ولسمشر لیندون جانسن د فعالې نظامي کمپاین پیل اعلان کړ، او په راتلونکو کلونو کې د ویتنام جګړه پراخې اټکلۍ درلود.

تر ۱۹۶۵ پورې په ویتنام کې د امریکايي ځواکونو شمېر ۲۰۰،۰۰۰ ته ورسېد، او تر ۱۹۶۹ پورې more than ۵۰۰،۰۰۰ ته. اساسي جګړې په کلي کې ترسره کیدلې، چیرې چې شمالي ویتنام او د دې پارټیزن ځواکونه، چې د ویتکانګ په نوم پیژندل کیږي، د پارټیزنې جګړې تاکتیکونه کارول. د دې لپاره، امریکا د لوی بمبارۍ او کیمیاوي وسلو، لکه "اړنج اجنټ" کارولی، چې د دردونکو چاپیریال او بشر دوستانه پایلو لامل شو.

جګړه د لسو کلونو لپاره روانه وه، چې د لویو جګړو یوه لړۍ یې درلود، لکه د هوی بی جګړه، د کوانګ ټري جګړه او د ۱۹۶۸ کال تیټ له سربازۍ راپور ورکړ، چې د ویتنامیانو عزم څرګند کړ او د امریکا په نظر کې د جګړې د بدلیدو یوه لحظه وشمېرل شوه.

د مذاکراتو ته راستنیدل

د ۱۹۷۰مو کلونو په پیل کې جګړه په امریکا کې ملاتړ له لاسه ورکړ. د جګړې پر ضد احتجاجونه ټول هېواد ته خپاره شول، او عامه نظر بدلیدل پیل شول. د دې په ځواب کې د ولسمشر نیکسن اداره د "ویتنامیزیشن" اعلان وکړ، چې هدف یې د جنوبي ویتنامیو ځواکونو ته د جګړې د غاړې لوړه مسولیت ورکول وه.

د امریکا، شمالي ویتنام او جنوبي ویتنام ترمنځ مذاکرات په ۱۹۶۸ کې په پاریس کې پیل شول، خو دا څو کاله اوږد شول. په ۱۹۷۳ کې د پاریس تړون لاسلیک شو، چې د امریکايي ځواکونو د وتلو او د لوریو تر منځ د اوربند تضمین و. سره له دې، شخړه لا هم روانه وه، او شمالي ویتنام په جنوبي لوري فشارونه لا هم ادامه درلوده.

د جګړې پای

په ۱۹۷۵ کې، شمالي ویتنام یوه پراخه حمله ترسره کړه، چې د ۱۹۷۵ کال د اپریل ۳۰ د سایګون د سقوط لامل و. جنوبي ویتنام تسلیم شو، او ویتنام د کمونستي رژیم لاندې متحد شو. دا پیښه د ویتنام جګړې پای ټکی وه او د ویتنام د سوسيالیستي جمهوریت د جوړیدو لامل و.

د ویتنام جګړې د هیواد په تاریخ کې ژور تاثیر درلود. دا له ملیونونو قربانیانو، ستره ویجاړنې، او د اقتصاد او چاپېریال لپاره اوږده پایلې رامنځته کړې. د جګړې وروسته بیا رغونه کلونه ونیوله، او هیواد ورته د بیا رغونې په لاره کې ډیری چلنجونه ورسره وکړل.

د جګړې پایلې

د ویتنام جګړې نه یوازې په ویتنام بلکه په نړیوالو اړیکو کې هم په پام کې نیول شوې ده. شخړه د ضد استعماري مبارزې سمبول شوه او د امریکا په سیاست کې بدلونونه راوړي. د نوي نړیوال نظم رامنځته کول او د سیمې کې د لویدیځه اغیزې کمښت د جګړې واضح پایله شوه.

ویتنام د جګړې وروسته د اقتصادي ستونزو، سیاسي ځپنې او نړیوال انزوا سره مخ شو. یوازې د ۱۹۸۰مو کلونو په پای کې، د "ډوی موي" (نوی کول) تګلاره د منلو وروسته، ویتنام د اقتصادي اصلاحاتو پروسه پیل کړه، چې دې ته د اقتصادي ودې او د خلکو د ژوند د ښه کیدو لامل شو.

د جګړې یادښت

ویتنام جګړه د هیواد په تاریخ کې او د ویتنامیانو په ذهنت کې یوه دردناکه موضوع پاتې ده. د مړو او ځورنې یادونه لا تر اوسه د یادگارونو، موزیمونو او مختلفو پروختونو له لارې ساتل کیږي. ویتنامیان د خپلواکې او ځانګړتیا لپاره خپلې مبارزې باندې ویاړي، او د جګړې درسونه لا هم راتلونکو نسلونو ته ورکول کیږي.

پایله

د ویتنام جګړه د شلویمې پیړۍ یوه له مهمو شخړو څخه شوه، چې د هیواد او نړۍ په تاریخ کې ژور تاثیر درلود. دا د جګړې بیه او د سولې او ثبات اهمیت یادونه کوي. د ویتنام تاریخ، په شمول د دې د خپلواکۍ لپاره مبارزه، د نړۍ په موجوده چلنجونو او شخړو کې د درک وړ او مهمې پاتې کیږي.