تاریخی انcyclopedia
تھامس جیفرسن (1743-1826) د امریکا د متحده ایالاتو درېم ولسمشر و، د خپلواکۍ اعلامیې مؤلف او د هیواد د بنسټ ایښوونکو څخه یو و. هغه د امریکايي دولت د اصولو په جوړولو کې مهم رول لوبولی دی او د دموکراسي، آزادۍ او د بشر د حقونو د نظریاتو فعال ملاتړی و.
جیفرسن په ۱٣ اپریل ۱۷۴۳ کال کې په ویرجینیا کې د یوه شتمن زراعت کونکي په کورنۍ کې زیږیدلی و. هغه په ولیم او مري کالج کې زده کړه وکړه، چیرته چې یې د فلسفې، علومو او سیاست په برخه کې خپل لیوالتیاوې وده ورکړه. په ۱۷۶۰ کلونو کې هغه د یو وکیل په توګه خپله مسلکي لاره پیل کړه او ژر یې په استعماري سیاست کې پام وړ شخصیت شو.
په ۱۷۷۶ کال کې، جیفرسن د د متحده ایالاتو په هغه کونګریس کې چې د ټينګ او د نظم کمیسون وو، ټاکل شو، چیرې چې هغه د خپلواکۍ اعلامیې اصلي مؤلف شو. دا سند، چې د ۱۷۷۶ کال د جولای په ۴ مه نېټه لاسلیک شو، د مستعمراتو د بریتانیا نه بیلیدل اعلان کړل او د امریکايي دموکراسي بنسټونه ایښودل.
"موږ دا حقیقتونه د ځان لپاره واضح ګڼو، چې ټول انسانان برابر دي، چې هغوی د خپل خالق له خوا یوازېني حقونه لري، چې په منځ کې یې - ژوند، آزادی او د خوشحالۍ لپاره هڅه شامل دي."
جیفرسن وویل چې حکومت باید دې حقونو ته پاملرنه وکړي او چې خلک حق لري چې د ظلم پر وړاندې پاڅون وکړي. د هغه نظریات د برابرۍ او آزادۍ په اړه د سیاسي فکر پرمختګ باندې لوی اغیز وکړ.
د خپلواکۍ جګړې وروسته، جیفرسن د فعال سیاسي فعالیت په دوام کې پاتې شو. هغه د ویرجینیا والی، د خارجي چارو وزیر او د جان آدامز په وخت کې د هیواد مرستیال و. په ۱۸۰۰ کال کې هغه ولسمشر وټاکل شو او د دې مقام لپاره د دموکراتیک-جمهوریت پارټۍ لومړی استازی شو.
د ولسمشر په توګه، جیفرسن د فدرالي حکومت د واک کمولو او د ایالتونو د حقونو پراختیا باندې تمرکز وکړ. هغه هم د ۱۸۰۳ کال کې د لوئیزیانا د پېرلو طرحه وړاندې کړه، چې د امریکا د مځکې د مساحت دوه برابره کړه او د غربي پراختیا لپاره نوې فرصتونه پرانېستل.
جیفرسن نه یوازې سیاستوال بلکې فلسفی، تاریخپوه، معمار او بوټنسوونکی و. هغه د ویرجینیا پوهنتون بنسټ ایښودونکی و، د ډیرو علمي کارونو مؤلف و او د زراعت دلچسپی اوچته کړه.
د هغه فلسفه د عقل او انسانیت اصولو باندې نیغ پر نیغ ولاړه وه. جیفرسن د بیان آزادۍ، مذهبي آزادۍ او د لږکیو حقونو لپاره مبارزه وکړه، چې دا یې په امریکا کې د مدنیو حقونو د لومړنیو ملاتړ کونکو څخه کړو.
جیفرسن د ماری ویلز په نامه ښځې سره واده کړی و، چې د هغې نه یې شپږ ماشومان پیدا کړل. مګر د هغې د مړینې وروسته، هغه د اوږدې مودې لپاره واده شوی نه و. په هغه ژوند کې هم د سالی هیمینګز سره یوه پیژندنه وه، چې هغه یې غلامه وه، او هغوی څو ماشومان درلودل.
تھامس جیفرسن په ۱۷۷۶ کال د جولای په ۴ مه نېټه وفات شو، په داسې ورځ کې چې د خپلواکۍ اعلامیې د لاسلیک ۵۰ کلنۍ وشوه. هغه یو ژور ویراثت پرېښود چې د امریکايي ټولنې او سیاست باندې یې د تاثیر لپاره continuing suli de ass بیدود. د هغه نظریات د آزادۍ او برابرۍ په هکله د راتلونکي نسلونو لپاره بنسټیز شول او د مدني حقونو لپاره د ګڼ شمېر غورځنګونو الهام ګڼل کیږي.
نن ورځ، جیفرسن د امریکا په تاریخ کې د مهمو شخصیتونو په توګه یادېږي. د هغه نوم د خپلواکۍ لپاره مبارزې او د دموکراتیکو اصولو د پرمختګ سره تړلی دی، او د ظلم پر وړاندې د پاڅون حق په اړه د هغه نظریات په عصري نړۍ کې هم relevancy لري.
تھامس جیفرسن یوازې یو نوم نه دی، بلکې د آزادۍ او برابرۍ د هڅو سمبول دی. د هغه نظریات او کړنې په تاریخ کې ژور تاثیر پرېښود، نه یوازې د امریکا، بلکې د ټولې نړۍ په تاریخ کې. جیفرسن د ګڼ شمېر نسلونو لپاره یوه نمونه شوه، چې ټاکی چې څومره د تاریخ په کچه بدلون راوستلی شي، د خپلو اصولو او نظریاتو د دفاع په لور.