دانشنامه تاریخی
اساطیر و دین آزتک‌ها یک سیستم پیچیده و چندبعدی از باورها را تشکیل می‌دهند که در زندگی این قوم باستانی جایگاه مرکزی داشت. آزتک‌ها، که از قرن چهاردهم تا شانزدهم مرکز مکزیک را سکونت داشتند، دارای یک پانتهون غنی از خداها، اساطیر آفرینش جهان و بسیاری آئین‌ها بودند که به حفظ هماهنگی بین انسان‌ها و خدایان کمک می‌کرد. تمرینات دینی و تصورات آن‌ها درباره ساختار جهان تأثیر قابل توجهی بر زندگی روزمره، فرهنگ و هنر آزتک‌ها داشت.
دین آزتک‌ها polytheistic بود و پانتهون آن شامل تعدادی خدا و الهه بود که هر یک مسئول جنبه‌های خاصی از زندگی و طبیعت بودند. پرستش شده‌ترین خداها عبارت بودند از:
آزتک‌ها چندین اسطوره درباره آفرینش جهان داشتند که معروف‌ترین آن‌ها اسطوره پنج خورشید است. بر اساس این اسطوره، جهان از چندین دوره عبور می‌کند که هر یک تحت مدیریت خورشید خاصی است. چهار خورشید اول در نتیجه حوادثی مانند سیلاب‌ها و آتش‌سوزی‌ها نابود شدند تا اینکه خورشید پنجم — خورشید آزتک‌ها بر آسمان ظاهر شد.
آفرینش خورشید پنجم با قربانی ارتباط دارد. آزتک‌ها باور داشتند که برای ادامه نورافشانی خورشید، لازم است قربانی‌هایی به خدایان تقدیم کنند، از جمله قربانی‌های انسانی. این امر حس وابستگی متقابل بین انسان‌ها و خدایان را ایجاد می‌کرد، جایی که انسان‌ها باید خدایان را حمایت کنند تا آن‌ها به نوبه خود زندگی را بر روی زمین پشتیبانی کنند.
آئین‌های دینی و قربانی‌ها بخش جدایی‌ناپذیر از دین آزتک‌ها بودند. آزتک‌ها باور داشتند که خداها نیاز به قربانی دارند تا حمایت آن‌ها را حفظ کنند. قربانی‌ها می‌توانستند گیاهی یا دامی باشند، اما مهم‌ترین آن‌ها قربانی‌های انسانی بود.
قربانی‌های انسانی اغلب در زمان جشن‌های مذهبی بزرگ انجام می‌شدند، مانند:
معبدها و مقدس‌گاه‌ها نقش کلیدی در زندگی دینی آزتک‌ها داشتند. معبد اصلی آزتک‌ها تنوچتیتلان بود که معبد خدای خورشید سونن و خدای باران چالچیوتلیکوئه در آن قرار داشت. این معبدها نه تنها مکان‌هایی برای پرستش، بلکه مراکز زندگی اجتماعی بودند که در آن مراسم و گردهمایی‌های مهمی برگزار می‌شد.
معماری معبدهای آزتک‌ها با عظمت و پیچیدگی مشخص می‌شد. آن‌ها به شکل هرم‌های پله‌ای ساخته شده بودند که نماد ارتباط بین آسمان و زمین بود. روی قله‌های هرم‌ها، مذبح‌هایی وجود داشت که قربانی‌ها انجام می‌شد.
دین آزتک‌ها ارتباط تنگاتنگی با ساختار اجتماعی جامعه آن‌ها داشت. روحانیون نقش مهمی در مدیریت آئین‌های دینی و حفظ ارتباط بین انسان‌ها و خدایان ایفا می‌کردند. روحانیون دارای قدرت و نفوذ قابل توجهی بودند و وضعیت آن‌ها با دانش و توانایی آن‌ها در انجام آئین‌های پیچیده تعیین می‌شد.
روحانیون تنها مردان نبودند، بلکه زنان نیز در این نقش‌ها وجود داشتند که انعطاف‌پذیری نسبی جامعه آزتکی را در مسائل نقش‌های جنسیتی نشان می‌دهد. مهم‌ترین وظائف روحانیون نه تنها قربانی‌ها، بلکه انجام مشاهدات نجومی، تدوین تقویم‌ها و موعظه‌ها بودند.
آزتک‌ها از تقویم پیچیده‌ای استفاده می‌کردند که از دو دوره تشکیل شده بود: تونالپو (Tonalpohualli) و تِخی‌پاکال (Tzolk'in). تونالپو شامل 260 روز بود که هر یک نام و شماره خاصی داشت، در حالی که تِخی‌پاکال دارای 365 روز بود که به آن‌ها اجازه می‌داد با دوره‌های کشاورزی و جشنواره‌های مذهبی آشنا شوند.
از تقویم برای تعیین روزهای مناسب برای انجام آئین‌ها، کاشت و برداشت استفاده می‌شد. این تقویم نقش مهمی در زندگی جامعه آزتکی ایفا می‌کرد و هماهنگی بین انسان‌ها و طبیعت را تضمین می‌کرد.
با ورود کنکیستادورهای اسپانیایی در قرن شانزدهم، دین آزتک‌ها مورد سرکوب‌های شدید قرار گرفت. کریستف کلمب و پیروانش به دنبال مسیحی کردن بومیان بودند که منجر به تخریب معبدها و نابودی متون مقدس شد. بسیاری از آزتک‌ها ناچار شدند از آداب و روش‌های دینی خود پنهان شوند.
با این وجود، عناصر دین و اساطیر آزتک به فرهنگ و باورهای مکزیکی‌ها حفظ شده و وارد شده است، که نشان‌دهنده پایداری سنت‌های آن‌ها و اهمیت میراث آزتک‌ها در دنیای مدرن است.
اساطیر و دین آزتک‌ها یک سیستم غنی و متنوع از باورها را تشکیل می‌دهند که نقش کلیدی در جامعه آن‌ها ایفا کرده است. پانتهون خداها، آئین‌ها و جشن‌ها درک آن‌ها از جهان و تمایل به هماهنگی با طبیعت را منعکس می‌کند. با وجود تخریب تمرینات دینی‌شان به دلیل استعمار، میراث آزتک‌ها همچنان در فرهنگ و سنت‌های مکزیکی زنده است و به عنوان بخشی مهم از حافظه تاریخی مردم باقی می‌ماند.