دانشنامه تاریخی
مونته‌نگرو که در شبه جزیره بالکان واقع شده است، تاریخ غنی و متنوعی دارد که ریشه در زمان‌های باستانی دارد. این سرزمین توسط قبایل و فرهنگ‌های مختلفی که به شکل‌گیری هویت منحصربه‌فرد این منطقه کمک کردند، سکونت داشته است. این مقاله به نکات کلیدی تاریخ باستانی مونته‌نگرو می‌پردازد، از زمان‌های پیش از تاریخ تا دوران باستان.
اولین نشانه‌های فعالیت‌های انسانی در سرزمین مونته‌نگرو به دوران سنگی مربوط می‌شود. یافته‌ها در غارها (به عنوان مثال، غار مِدژور) نشان‌دهنده آن است که در این مکان شکارچیان و جمع‌آورندگان زندگی می‌کرده‌اند. کاوش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهند که انسان‌ها از ابزارهای سنگی استفاده کرده و به شکار حیوانات وحشی می‌پرداخته‌اند. در طول هزاره‌های بعدی، با پیشرفت کشاورزی و دامداری، جمعیت به‌طور دائمی ساکن شد و اولین سکونت‌گاه‌ها در سرزمین مونته‌نگرو آغاز به شکل‌گیری کردند.
در هزاره اول قبل از میلاد، قبایل ایلیریایی در سرزمین مونته‌نگرو سکونت پیدا کردند. ایلیریایی‌ها یکی از اولین ملل شناخته‌شده‌ای بودند که این سرزمین‌ها را ساکن بودند. آن‌ها گروه‌های قبایلی متعددی را تشکیل دادند، مانند قبایل دالمات‌ها، لیبورنان و دیگران. ایلیریایی‌ها به خاطر مهارت‌های خود در فلزکاری و همچنین روابط تجاری پیشرفته‌ای که با فرهنگ‌های همسایه، از جمله یونانی‌ها و فینیقی‌ها داشتند، شناخته می‌شدند.
ایلیریایی‌ها دژهایی در بلندی‌ها ساختند که به عنوان حفاظت از دشمنان و کنترل راه‌های تجاری عمل می‌کردند. یکی از مشهورترین دژهای ایلیریایی، دژ گرادینا است که در سرزمین کنونی شهر کاتور واقع شده است.
در قرن پنجم قبل از میلاد، کولونی‌های یونانی شروع به تسخیر سواحل مونته‌نگرو کردند، با تأسیس سکونت‌گاه‌هایی مانند تراوا و دوکلیا. یونانی‌ها فرهنگ، هنر و تجارت را با خود آوردند که به توسعه بیشتر منطقه کمک کرد. این مستعمرات به مراکز تجاری مهمی تبدیل شدند و نقش قابل توجهی در تبادل اقتصادی و فرهنگی بین ملت‌های یونانی و ایلیریایی ایفا کردند.
در این دوره همچنین فرآیند فرهنگ‌پذیری آغاز شد، که در نتیجه آن عناصر فرهنگ یونانی شروع به تأثیرگذاری بر زندگی ایلیریایی‌ها کردند. یافته‌های باستان‌شناسی نشان‌دهنده گسترش زبان یونانی، هنر و آداب و رسوم مذهبی در میان مردم محلی است.
در قرن اول قبل از میلاد، امپراتوری روم شروع به تسخیر سرزمین‌های ایلیریایی کرد. در سال 9 قبل از میلاد، روم به‌طور کامل قبایل ایلیریایی را تحت سلطه خود درآورد و مونته‌نگرو بخشی از استان رومی ایلیریکا شد. این دوره با تغییرات چشمگیری در زندگی منطقه مشخص شد.
رومی‌ها جاده‌ها، شهرها و دژها ساختند که به توسعه اقتصادی و تقویت روابط تجاری کمک کرد. در این زمان، شهرهایی مانند اسکوتاری (شهر کنونی شیشت) و تیوات تأسیس شدند. تأثیر رومی همچنین در معماری، فرهنگ و حقوق مشهود بود که ردپای ماندگاری در تاریخ مونته‌نگرو به‌جای گذاشت.
در قرن چهارم، با گسترش مسیحیت، مونته‌نگرو به یک مرکز مهم مسیحیت اولیه در بالکان تبدیل می‌شود. بسیاری از شهرهای رومی دگرگون شدند و کلیساهای مسیحی در مکان‌های معبدهای بت‌پرستی ساخته شدند. این دین نقش کلیدی در شکل‌گیری هویت فرهنگی منطقه ایفا کرد.
با فروپاشی امپراتوری غربی روم در قرن پنجم، مونته‌نگرو تحت تأثیر بیزانس قرار گرفت. بیزانسی‌ها به توسعه فرهنگ مسیحی ادامه دادند و رابطه‌های اقتصادی و سیاسی با مناطق همسایه را تقویت کردند. در طول این دوره مونته‌نگرو بخشی از امپراتوری بیزانس می‌شود و جمعیت آن به ادغام سنت‌های فرهنگی یونانی ادامه می‌دهد.
دوره بیزانسی همچنین به دلیل تهاجم‌های متعدد به‌خطر افتاد که تأثیر منفی بر ثبات منطقه داشت. در قرن‌های دهم و یازدهم، مونته‌نگرو تحت حملات قبایل اسلاوی و سپس مجارها قرار گرفت. این رویدادها منجر به شکل‌گیری اولین نهادهای سیاسی مستقل و княжестваها در سرزمین مونته‌نگرو شد.
تا پایان قرن دوازدهم، اولین княزهای مونته‌نگرو شروع به شکل‌گیری کردند، مانند княزство زتا. این مرحله‌ای مهم در تاریخ منطقه بود، زیرا فرآیند شکل‌گیری هویت مونته‌نگرو آغاز شد. در قرن‌های سیزدهم و چهاردهم، княزство زتا به‌طور فعال برای استقلال خود از قدرت‌های همسایه مانند صربستان و ونیز مبارزه کرد.
در سال 1371، خاندان بالشیچ تأسیس شد که نقش اصلی در تاریخ سیاسی مونته‌نگرو ایفا کرد. در این زمان، княزство به اوج خود رسید و مردم مونته‌نگرو شروع به توسعه فعال روابط تجاری خود کردند، اقتصادی و فرهنگ را تقویت کردند.
زمان‌های باستانی در مونته‌نگرو شامل بسیاری از رویدادها و تغییرات مهم است که پایه‌گذار توسعه بعدی منطقه شد. از اولین سکونت‌گاه‌ها تا حکومت رومی و بیزانسی، این دوران‌ها هویت منحصربه‌فرد مردم مونته‌نگرو را شکل دادند، که ما می‌توانیم حتی امروز به وضوح آن را مشاهده کنیم. مونته‌نگرو، با میراث تاریخی غنی‌اش، همچنان یک مرکز مهم فرهنگی و تاریخی در بالکان باقی مانده است.