دانشنامه تاریخی
مونته‌نگرو کشوری است با میراث زبانی و فرهنگی غنی. زبان در مونته‌نگرو نقش مهمی در شکل‌گیری هویت ملی و در زندگی روزمره ایفا می‌کند. در طول تاریخ خود، مونته‌نگرو بخشی از دولت‌های مختلفی بوده که بر وضعیت زبان آن تأثیر گذاشته است. نمای زبانی مدرن این کشور نتیجه یک فرآیند تاریخی طولانی است که در آن سنت‌های زبانی و فرهنگ‌های مختلف تعامل دارد.
زبان رسمی مونته‌نگرو زبان مونته‌نگرویی است که در سال 2007 پس از بدست آوردن استقلال به عنوان چنین شناخته شد. زبان مونته‌نگرویی متعلق به گروه اسلاوی جنوبی و خانواده زبانی هندواروپایی است و نوعی از زبان صرب‌کرواتی محسوب می‌شود. اگرچه در قلمرو مونته‌نگرو به طور تاریخی گویش‌ها و شکل‌های مختلفی از زبان مورد استفاده قرار گرفته، شناسایی زبان مونته‌نگرویی به عنوان زبان رسمی گام مهمی در تقویت هویت ملی بود.
زبان مونته‌نگرویی چندین گویش دارد که می‌توان آنها را به دو نوع اصلی تقسیم کرد: گویش توکوی و گویش کوزو-متوهی. این گویش‌ها، اگرچه عناصر مشترکی دارند، در صدا، دستور زبان و واژگان تفاوت دارند. قابل ذکر است که با وجود مقام رسمی زبان مونته‌نگرویی، در عمل زبان‌های زننده اسلاوی جنوبی دیگر، مانند صرب، کروات و بوسنیایی نیز به طور گسترده در مونته‌نگرو استفاده می‌شوند.
زبان مونته‌نگرویی، اگرچه نوعی از زبان صرب‌کرواتی است، ویژگی‌های منحصر به فردی دارد که آن را از سایر زبان‌های اسلاوی بالکان متمایز می‌کند. یکی از این ویژگی‌ها استفاده از حروف خاص در الفبا است، مانند حرف «ј» که در زبان صرب نیز استفاده می‌شود، اما در سایر زبان‌های بالکان وجود ندارد.
در واژگان زبان مونته‌نگرویی عناصری وجود دارد که با تاریخ مونته‌نگرو، سنت‌های فرهنگی آن و موقعیت جغرافیایی‌اش مرتبط است. در زبان می‌توان کلماتی را مشاهده کرد که از زبان‌های ایتالیایی، ترکی و سایر زبان‌ها قرض گرفته شده‌اند، که تأثیر فرهنگ‌های مختلف بر مونته‌نگرو در دوره‌های تاریخی مختلف را نشان می‌دهد. به عنوان مثال، در زبان مونته‌نگرویی کلمات قرضی از زبان ترکی مانند «بازار» و «دختره» دیده می‌شود که به تاریخ امپراتوری عثمانی در منطقه مرتبط است.
زبان مونته‌نگرویی، همانطور که اشاره شد، چندین گویش دارد که هر یک ویژگی‌های خاص خود را دارند. در مونته‌نگرو، گویش توکوی و گویش کوزو-متوهی بیشترین شیوع را دارند. این گویش‌ها از نظر صوتی و واژگانی متفاوت‌اند. به عنوان مثال، در گویش توکوی معمولاً از اشکالی مانند «کتاب» و «انسان» استفاده می‌شود، در حالی که در سایر گویش‌ها ممکن است اشکال دیگری استفاده شوند.
گویش‌های زبان مونته‌نگرویی نیز ممکن است بسته به منطقه متفاوت باشند. در مناطق کوهستانی مونته‌نگرو، به عنوان مثال، می‌توان اشکال قدیمی‌تری از زبان را شنید که ویژگی‌های گویش‌های اسلاوی باستان را حفظ کرده‌اند. در مناطق ساحلی، برعکس، تأثیر زبان‌های ایتالیایی و سایر زبان‌های غربی محسوس‌تر است. این مسأله به تاریخ مونته‌نگرو برمی‌گردد که در دوره‌های مختلف تحت تأثیر دولتها و فرهنگ‌های گوناگون بوده است.
مونته‌نگرو کشوری است که در تقاطع فرهنگ‌ها و زبان‌ها قرار دارد و زبان آن شامل بسیاری از قرضی‌ها است. یکی از عوامل قابل توجه که بر زبان مونته‌نگرویی تأثیر گذاشته، دوره عثمانی است. زمان صرف شده مونته‌نگرو تحت سلطه عثمانی در زبان آثار زیادی از زبان ترکی به جا گذاشته است. همچنین، در مونته‌نگرو تأثیر زبان ایتالیایی، به ویژه در مناطق ساحلی، و تأثیر زبان عربی قابل مشاهده است که با تبادل فرهنگی و مذهبی بین ملت‌های مختلف منطقه مرتبط است.
عامل مهم دیگر در توسعه زبانی مونته‌نگرو نزدیکی آن به کشورهای همسایه است. زبان مونته‌نگرویی به زبان‌های صرب، کروات و بوسنیایی نزدیک است که خود نسخه‌هایی از یک زبان واحد به نام صرب‌کرواتی هستند. با وجود اینکه هر یک از این زبان‌ها ویژگی‌ها و تفاوت‌های خاص خود را دارند، همچنان قابل فهم متقابل باقی می‌مانند، که به مونته‌نگرویی‌ها این امکان را می‌دهد که بدون مانع زبانی با همسایگان خود ارتباط برقرار کنند.
مونته‌نگرو کشوری چند زبانی است که علاوه بر زبان مونته‌نگرویی، زبان‌های دیگری نیز به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرند. زبان‌های صرب، کروات و بوسنیایی دارای مقام رسمی هستند و در زندگی روزمره، از جمله در اسناد رسمی و در تلویزیون استفاده می‌شوند. این موضوع گویای تنوع فرهنگی کشور است و نشان می‌دهد که واقعاً وضعیت زبانی در مونته‌نگرو بسیار پیچیده‌تر از آن چیزی است که در نگاه اول به نظر می‌رسد.
زبان صرب، مانند زبان مونته‌نگرویی، یکی از رایج‌ترین زبان‌های مونته‌نگرو است. این امر به روابط تاریخی مونته‌نگرو با صربستان و تعداد قابل توجهی از شهروندان صرب‌زبان در کشور مرتبط است. زبان‌های کروات و بوسنیایی نیز دارای عده‌ای ازگویش‌ها هستند، اگرچه آنها در مونته‌نگرو کمتر رایج هستند. با این حال، در مونته‌نگرو هنوز هم تمایلی به چند زبانی وجود دارد و بسیاری از شهروندان به راحتی چندین زبان را صحبت می‌کنند.
قانون‌گذاری در مونته‌نگرو به طور فعال از چند زبانی حمایت می‌کند. در قانون اساسی مونته‌نگرو پیش‌بینی شده است که چندین زبان رسمی در دستگاه دولتی و عرصه عمومی استفاده شوند. همچنین، در نهادهای دولتی از زبان مونته‌نگرویی استفاده می‌شود و زبان‌های صرب، کروات و بوسنیایی برای ارتباط با شهروندان، اسناد رسمی و در سیستم قضایی به کار می‌روند.
علاوه بر این، در مونته‌نگرو سیستم آموزشی وجود دارد که تأمین‌کننده آموزش چندین زبان است. بسیاری از کودکان از سنین پایین آغاز به یادگیری زبان‌های خارجی می‌کنند و بیشتر مؤسسات آموزشی نه تنها آموزش به زبان مونته‌نگرویی بلکه همچنین به زبان‌های دیگر مانند صرب، انگلیسی و سایر زبان‌های اروپایی را ارائه می‌دهند.
وضعیت زبانی در مونته‌نگرو نتیجه یک فرآیند تاریخی طولانی است که شامل تأثیر فرهنگ‌ها، دولتها و زبان‌های مختلف می‌شود. زبان مونته‌نگرویی، که به عنوان زبان رسمی شناخته می‌شود، ویژگی‌های خاصی دارد که آن را در میان سایر زبان‌های اسلاوی منحصر به فرد می‌سازد. با این حال، به دلیل تعامل چند قرنه با ملت‌های همسایه، مونته‌نگرو چند زبانی را حفظ کرده است که بخشی مهم از هویت فرهنگی‌اش محسوب می‌شود. مهم است یادآوری کنیم که وضعیت زبانی در مونته‌نگرو همچنان پویا و در حال تحول است در شرایط جهانی‌سازی و تبادل فرهنگی.