دانشنامه تاریخی
سیستم دولتی مکزیک در طی تاریخ چند قرنه خود تغییرات عمده‌ای را از سر گذرانده است، از دوران پیش از فتح اسپانیا تا وضعیت کنونی کشور. تاریخ قدرت دولتی مکزیک شامل اشکال مختلف حکومت، از سلطنت آزتک‌ها تا جمهوری ریاستی مدرن است و تحت تأثیر فرآیندهای اجتماعی-سیاسی داخلی و همچنین تأثیرات خارجی بوده است.
در اراضی امروزی مکزیک، تمدن‌های باستانی متعددی وجود داشتند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را در سازماندهی دولت داشتند. از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به مایاها، اولمک‌ها و آزتک‌ها اشاره کرد. این تمدن‌ها سیستم‌های پیچیده‌ای از مدیریت را توسعه دادند که شامل اشکال متمرکز قدرت، نهادهای دینی و ساختارهای اجتماعی پیشرفته بود.
آزتک‌ها، برای مثال، دارای یک سیستم سلطنتی بودند که در آن tlatoani — رئیس‌جمهور، که علاوه بر قدرت سیاسی، دارای قدرت دینی نیز بود، قرار داشت. تلاتوآنی در بالای سلسله‌مراتب قرار داشت و کنترل سرزمین را بر عهده داشت، که شامل جمع‌آوری مالیات، انجام جنگ‌ها و اتخاذ تصمیمات کلیدی در مورد مسائل سیاسی داخلی و خارجی بود. تحت فرمان او، سیستم پیچیده‌ای از مدیریت وجود داشت که به استان‌ها تقسیم می‌شد و هر کدام دارای حاکمی بودند که از سوی مرکز منصوب می‌شدند.
با آمدن اسپانیایی‌ها در اوایل قرن شانزدهم، سیستم دولتی مکزیک به طور بنیادین تغییر کرد. در سال 1521، پس از سقوط تنوچتی‌تان، سرزمین امروزی مکزیک بخشی از ویزه‌کرول‌گری نو اسپانیا شد. سیستم استعماری به شدت متمرکز بود و قدرت در دست تاج اسپانیا متمرکز شده بود، که ویزه‌پادشاه را به عنوان نماینده اصلی سلطنتی در نو اسپانیا منصوب می‌کرد.
ویزۀ‌پادشاه مسئول اداره سرزمین، جمع‌آوری مالیات و حفظ نظم بود. جنبه‌های مهم قدرت در دستان مقامات اسپانیایی بود که اقتصاد را اداره می‌کردند، مقامات محلی را منصوب می‌کردند و از رعایت قوانین دینی اطمینان حاصل می‌نمودند. در مقاطع محلی معمولاً سنت‌های محلی حفظ می‌شد، اما قدرت آن‌ها محدود به کنترل سختگیرانه مقامات اسپانیایی بود. سیستم استعماری باعث ستم بر جمعیت محلی می‌شد، که در پی آن به شورش‌ها و مبارزات برای استقلال منجر شد.
مبارزه برای استقلال مکزیک در سال 1810 تحت رهبری میگل ایالدگو، کشیش کاتولیک، آغاز شد که قیام مردمی علیه حکومت استعماری اسپانیا را به راه انداخت. این قیام آغازگر فرآیند طولانی‌ای بود که بیش از یک دهه ادامه یافت. در سال 1821، مکزیک سرانجام استقلال خود را با امضای طرح ایگوالا به دست آورد، که مکزیک را به عنوان یک کشور مستقل تأسیس کرد.
پس از به دست آوردن استقلال، مکزیک با مشکلاتی در ایجاد یک سیستم دولتی پایدار مواجه شد. کشور هیچ ساختار قدرت مشخصی نداشت و وضعیت سیاسی آن به شدت ناپایدار بود. در خلال دهه‌های اولیه استقلال، مکزیک چندین قانون اساسی را تجربه کرد، تغییراتی در ساختار سیاسی و درگیری‌های داخلی متعددی داشت. در سال 1824 اولین قانون اساسی تصویب شد که شکل جمهوری را با رئیس‌جمهور منتخب برای یک دوره معین برقرار می‌ساخت.
یکی از مهم‌ترین مسائل سیاسی در دوره اولیه استقلال مکزیک، انتخاب بین فدرالیسم و مرکزگرایی بود. در طول قرن نوزدهم، نبردی بین حامیان دو رویکرد به اداره کشور در گرفت. فدرالیست‌ها خواستار خودگردانی بیشتر ایالت‌ها بودند، در حالی که مرکزگرایان به تقویت قدرت مرکزی تمایل داشتند.
در سال 1835 قانون تمرکز تصویب شد که شکل حکومتی متمرکزتری را برقرار کرد و این امر موجب نارضایتی فدرالیست‌ها شد و به یک سری شورش‌ها منجر گردید. در سال 1857 قانون اساسی جدیدی تصویب شد که دوباره سیستم فدراتیوی را برقرار ساخت و حقوق ایالت‌ها را تثبیت کرد، اما همچنین قدرت مرکزی را قوی نگه داشت. این امر به درگیری‌های طولانی بین گروه‌های سیاسی مختلف منجر شد.
از اواخر قرن نوزدهم و تا اوایل قرن بیستم، مکزیک تحت حکمرانی سختگیرانه پرفیریو دیاز قرار داشت که در سال 1876 به قدرت رسید و نظام دیکتاتوری معروف به پرفیریات را تأسیس کرد. دیاز قدرت مرکزی را قوی کرد و به موفقیت‌های اقتصادی زیادی دست یافت، اما این امر به قیمت سرکوب و محدودیت آزادی‌های مدنی اتفاق افتاد. حکومت او با توسعه اقتصادی همراه بود، از جمله ساخت راه‌آهن و جلب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، اما همچنین بهره‌کشی از کشاورزان و کارگران افزایش یافت.
دیاز همچنین فعالیت سیاسی را محدود کرد و مخالفان را ممنوع کرد و انتخابات را کنترل کرد. با این حال، قدرت او به تدریج کاهش یافت و در سال 1910 انقلاب مکزیکی شروع شد که به برکناری دیاز و تغییرات رادیکالی در ساختار سیاسی و اجتماعی کشور منجر گردید.
انقلاب مکزیکی که در سال 1910 آغاز شد، مهم‌ترین رویداد در تاریخ کشور بود. این انقلاب ناشی از نارضایتی اجتماعی، نابرابری و تمرکز قدرت در دست عده‌ای ثروتمند و مالکان زمین بود. انقلاب به تغییرات شدید در سیستم سیاسی، ایجاد نهادهای جدید و انجام اصلاحات земель منجر شد.
در نتیجه این انقلاب، قانون اساسی جدیدی در سال 1917 تصویب شد که حقوق طبقه کارگر، حقوق بر روی زمین و خواست‌های عدالت اجتماعی را تثبیت کرد. قانون اساسی 1917 به عنوان مهم‌ترین سند در تاریخ مکزیک به حساب می‌آید، که اساس دولت مدرن مکزیک را برقرار کرد و همچنین قدرت کلیسا و مالکان بزرگ زمین را به طور قابل توجهی محدود کرد.
از سال 1917، مکزیک به توسعه خود به عنوان یک جمهوری ریاستی ادامه داد، با سیستمی که در آن رئیس‌جمهور نقش کلیدی در اداره کشور ایفا می‌کند. قانون اساسی 1917 ریاست‌جمهوری را به عنوان ارکان مرکزی قدرت تعیین می‌کند که قدرت اجرایی را اعمال می‌کند و بسیاری از جنبه‌های زندگی سیاسی را کنترل می‌کند. رئیس‌جمهور همچنین رئیس کشور است، که نقش او را در سیستم سیاسی به شدت مهم می‌سازد.
در قرن بیستم، مکزیک چندین تغییر مهم در سیاست و اقتصاد را تجربه کرد، از جمله گذار از نظام دیکتاتوری به مدیریت دموکراتیک، افزایش قدرت اقتصادی و مدرن‌سازی جامعه. در سال 2000، اولین انتخابات آزاد در مکزیک برگزار شد که طی آن حزب مخالف پیروز شد که این امر پایان دهه‌ها حکومت یک حزب — PRI را مشخص کرد.
تکامل سیستم دولتی مکزیک فرایند پیچیده‌ای است که شامل مراحل و اشکال مختلف حکومت می‌شود. از دولت آزتکی تا جمهوری ریاستی مدرن، کشور تغییرات زیادی را از سر گذرانده است که بسیاری از آن‌ها ناشی از تناقض‌های داخلی و تأثیرات خارجی بودند. مهم است که توجه داشته باشیم که هر تغییر در سیستم دولتی سعی در یافتن تعادل بین قدرت، عدالت و رفاه اجتماعی مردم را نشان می‌دهد. امروز، مکزیک به توسعه خود ادامه می‌دهد و در تلاش است تا اصول دموکراتیک را تقویت کرده و سیستم سیاسی خود را بهبود بخشد.