دانشنامه تاریخی
جنگ برای استقلال مکزیک (۱۸۱۰-۱۸۲۱) به عنوان یکی از مهم‌ترین وقایع تاریخ کشور، منجر به آزادی از سلطه استعماری اسپانیا شد. این درگیری نشان‌دهنده نارضایتی فزایندهٔ کِرئول‌ها (اسپانیایی‌ها به دنیا آمده در اسپانیای نو) و بومی‌ها نسبت به نابرابری اجتماعی، ستم سیاسی و استثمار اقتصادی بود. جنگ با فراخوانی برای مبارزه برای استقلال آغاز شد و با تشکیل دولت مستقل مکزیک به پایان رسید.
تا اوایل قرن نوزدهم، مستعمره اسپانیای نو با مشکلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بسیاری دست و پنجه نرم می‌کرد. سیستم کاست‌ها، که بر اساس تفاوت‌های نژادی و اجتماعی بنا شده بود، نابرابری آشکاری را ایجاد کرده بود. اسپانیایی‌هایی که در اسپانیا به دنیا آمده بودند (پنینسولارها) در موقعیت‌های کلیدی قرار داشتند، در حالی که کِرئول‌ها از حقوق مساوی برخوردار نبودند. این امر منجر به نارضایتی فزاینده و تشکیل جوامع مخفی، مانند «انجمن کِرئول» شد که به دنبال اصلاحات و استقلال بودند.
ایده‌های روشنگری و نمونه‌های موفق انقلاب‌ها در کشورهای دیگر، مانند ایالات متحده و فرانسه، مکزیکی‌ها را برای مبارزه برای آزادی الهام بخشید. این ایده‌ها دربارهٔ آزادی، برابری و حق خوداختیاری به عنوان پایه‌ای برای شکل‌گیری جنبش استقلال تبدیل شد.
جنگ برای استقلال در ۱۶ سپتامبر ۱۸۱۰ آغاز شد، زمانی که کشیش کاتولیک، میگل ایدالگو، «گریتو-ده-دولورز» را اعلام کرد و به شورش علیه قدرت اسپانیایی دعوت کرد. این لحظه به عنوان شروع درگیری شناخته می‌شود. ایدالگو ارتش به‌هم‌پیوسته‌ای از کشاورزان، بومی‌ها و کِرئول‌ها را جمع‌آوری کرد و کمپینی علیه نیروهای استعماری اسپانیا آغاز کرد.
گریتو-ده-دولورز عمدتاً شامل دعوت به شورش علیه ستم بود. ایدالگو از حامیان خود خواست تا برای حقوق بومی‌ها و کِرئول‌ها و همچنین برای عدالت اجتماعی مبارزه کنند. سخنرانی او به نماد مبارزه مکزیک برای استقلال تبدیل شد.
از زمان آغاز جنگ در سال ۱۸۱۰ تا پایان آن در سال ۱۸۲۱، رویدادهای قابل توجهی اتفاق افتاد که مسیر درگیری را شکل داد:
در سال ۱۸۲۱، پس از سال‌ها مبارزه، میهن‌پرستان مکزیکی به رهبری ایتوربیده و هررا «طرح ایتوربیده» را امضا کردند که استقلال مکزیک را اعلام کرد. در ۲۷ سپتامبر ۱۸۲۱، مکزیکو از نیروهای اسپانیایی آزاد شد که نشان‌دهنده پایان جنگ و آغاز دوران جدیدی برای کشور بود.
با اعلام استقلال، مکزیک با چالش‌های جدیدی مواجه شد، از جمله نیاز به ایجاد یک سیستم سیاسی جدید و مقابله با درگیری‌های داخلی. در سال ۱۸۲۴، نخستین قانون اساسی مکزیک تصویب شد، اما کشور همچنان با بی‌ثباتی سیاسی و درگیری‌های اجتماعی مواجه بود.
جنگ برای استقلال مکزیک تأثیر عمیقی بر کشور گذاشت. این نه تنها مکزیک را از سلطه اسپانیا آزاد کرد، بلکه راه را برای خودآگاهی ملی و اصلاحات سیاسی هموار کرد. در کشور موسساتی جدیدی مانند کنگره و قدرت ریاست جمهوری شکل گرفت.
روز استقلال که در ۱۶ سپتامبر گرامی داشته می‌شود، به عنوان جشن ملی مهمی شناخته می‌شود که نماد مبارزه مکزیکی‌ها برای آزادی و عدالت است. به یاد رهبران جنگ، مانند ایدالگو و موریس، یادبودهایی نصب شده و خیابان‌هایی به نام آن‌ها نام‌گذاری شده است. این میراث همچنان الهام‌بخش نسل‌های جدید مکزیکی‌ها برای دفاع از حقوق و آزادی‌هایشان است.
جنگ برای استقلال مکزیک مرحله مهمی در شکل‌گیری هویت ملی و ساختار حکومتی بود. این درگیری نه تنها کشور را از قید و بند استعماری رها کرد، بلکه بنیان‌های آینده جامعه مکزیکی را بنا نهاد که به دنبال عدالت اجتماعی، برابری و دموکراسی بود.