دانشنامه تاریخی
جنگ جهانی دوم (۱۹۳۹-۱۹۴۵) یکی از ویرانگرترین درگیری‌ها در تاریخ بشر بود. اتحاد جماهیر شوروی که نقش کلیدی در این برخورد جهانی ایفا کرد، آزمایش‌های قابل توجهی را تجربه کرد و سهم قاطعی در پیروزی بر آلمان نازی داشت.
قبل از شروع جنگ، اتحاد جماهیر شوروی در وضعیت انزوای سیاسی و عدم اعتماد از سوی غرب قرار داشت. پس از امضای پیمان عدم تجاوز با آلمان (مولوتوف-ریبنتروپ) در آگوست ۱۹۳۹، استالین امیدوار بود که از وقوع درگیری اجتناب کند. اما به زودی پس از آن، آلمان به لهستان حمله کرد که آغازگر جنگ جهانی دوم بود.
در ۲۲ ژوئن ۱۹۴۱، آلمان پیمان عدم تجاوز را نقض کرد و عملیات «بارباروسا» را آغاز کرد، که به سمت حمله به اتحاد جماهیر شوروی بود. این آغاز جنگ بزرگ میهنی بود که تا ۹ مه ۱۹۴۵ ادامه داشت.
عملیات «بارباروسا» به‌دقت توسط آلمان‌ها برنامه‌ریزی شده بود و پیشرفت سریع در قلمرو اتحاد جماهیر شوروی را در نظر داشت. مسیرهای اصلی حمله شامل:
نیروهای آلمانی به سرعت پیشروی کردند و بخش‌های بزرگی از سرزمین را تصرف کرده و شکست‌های سنگینی به ارتش سرخ وارد کردند. در ماه‌های ابتدایی جنگ، اتحاد جماهیر شوروی میلیون‌ها سرباز و غیرنظامی را از دست داد.
با وجود خسارات سنگین، اتحاد جماهیر شوروی توانست مقاومت کند و ضد حمله‌ای را سازماندهی کند. نبردهای کلیدی در این دوره شامل:
اتحاد جماهیر شوروی در طول جنگ خسارات عظیمی متحمل شد. برآوردها نشان می‌دهد که تعداد کشته‌شدگان بین ۲۰ تا ۲۷ میلیون نفر، شامل سربازان و غیرنظامیان بوده است. قهرمانی سربازان شوروی، چریک‌ها و مردم عادی به نماد مقاومت در برابر نازیسم تبدیل شد.
زنان در خلال جنگ نقش مهمی ایفا کردند. آن‌ها نه تنها در کارخانه‌ها مشغول به کار در زمینه تولید تسلیحات بودند، بلکه به عنوان پرستاران، تک‌تیراندازان و حتی فرماندهان در جبهه خدمت کردند. به‌عنوان نمونه، لیودمیلا پاولچنکو، یکی از مشهورترین تک‌تیراندازان جنگ جهانی دوم است.
پس از چند عملیات موفق، مانند آزادسازی کی‌یف و بلگورود، اتحاد جماهیر شوروی به سمت غرب حمله کرد. در سال ۱۹۴۵، عملیات ویستولا-اودر آغاز شد که به تصرف برلین منجر شد.
عملیات برلین که از آوریل تا مه ۱۹۴۵ صورت گرفت، به اوج جنگ در اروپا تبدیل شد. نیروهای شوروی پایتخت نازی‌های آلمان را محاصره و مورد حمله قرار دادند. در ۲ مه ۱۹۴۵، برلین سقوط کرد و در ۹ مه ۱۹۴۵، سند تسلیم آلمان امضا شد.
جنگ جهانی دوم با پیروزی اتحاد جماهیر شوروی و متحدانش پایان یافت. کشور پس از جنگ با اقتصادی ویران‌شده خارج شد، اما با وضعیت بین‌المللی تقویت‌شده. اتحاد جماهیر شوروی به یکی از دو ابرقدرت جهان تبدیل شد که آغازگر جنگ سرد بود.
سال‌های پس از جنگ زمان بازسازی و تغییرات بود. کشور در تأسیس سازمان ملل متحد شرکت کرد و یکی از اعضای دائمی شورای امنیت شد. در عین حال، درون کشور سرکوب‌هایی علیه کسانی که به عدم وفاداری متهم شده بودند، آغاز شد.
اتحاد جماهیر شوروی سهم قابل توجهی در پیروزی بر نازیسم داشت. این کشور به یکی از جبهه‌های اصلی نبرد تبدیل شد، جایی که نبردهای کلیدی رخ داد. قدرت نظامی، سازماندهی و استقامت نیروهای شوروی نقش قاطعی در پیروزی نهایی ایفا کرد.
با وجود اختلافات سیاسی، اتحاد جماهیر شوروی با متحدان غربی خود، مانند ایالات متحده و بریتانیا همکاری کرد. این همکاری شامل تأمین تجهیزات نظامی و مواد غذایی از طریق برنامه لندلیز بود که به اتحاد جماهیر شوروی در تلاش‌های جنگی‌اش کمک کرد.
اتحاد جماهیر شوروی در جنگ جهانی دوم به نماد مبارزه علیه فاشیسم تبدیل شد. قهرمانی، قربانی‌ها و پیروزی‌های آن برای همیشه در یاد ملت‌ها باقی خواهد ماند و درس‌های آموخته شده از این درگیری همچنان برای دنیای معاصر اهمیت دارد.