دانشنامه تاریخی
دوره امپراتوری روسیه در تاریخ ترکمنستان شامل نیمه دوم قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم می‌شود، زمانی که سرزمین‌های کنونی ترکمنستان پس از چندین اکتشاف نظامی و تلاش‌های دیپلماتیک بخشی از امپراتوری شد. این مرحله از تاریخ با تغییرات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی قابل توجهی همراه بود که تأثیرات بلندمدتی بر توسعه منطقه گذاشت.
از اواخر قرن هجدهم، روسیه شروع به گسترش مرزهای خود در آسیای مرکزی کرد. مرحله مهمی از این فرآیند، ایجاد کنترل بر ترکمنستان بود که به چندین خان نشین تقسیم شده بود، مانند خان نشین خیوه و بخارا. این خان نشین‌ها در وضعیت دائمی تعارضات و دشمنی‌ها بودند، که آنها را برای دخالت‌های خارجی آسیب‌پذیر ساخت.
در دهه 1860، روسیه اقدامات نظامی خود را در منطقه تقویت کرد و در پی ایجاد کنترل بر مناطق استراتژیک مهم بود. در سال 1869، قلعه مرو به تصرف درآمد که راه را برای پیشرفت بیشتر ارتش روسیه هموار کرد. در سال 1881، نبرد مهمی در کشکی رخ داد که پس از آن امپراتوری روسیه مواضع خود را در منطقه تثبیت کرد و کنترل واقعی بر سرزمین‌های ترکمن را برقرار کرد.
پس از الحاق ترکمنستان به امپراتوری روسیه، اصلاحات اداری قابل توجهی در منطقه انجام شد. تأسیس استان ترکمن در سال 1881 آغاز یک اداره جدید بود که به جای خان نشین‌های محلی قرار گرفت و سیستم مدیریت روسی را внедажای کرد. در این منطقه واحدهای اداری جدید معرفی شدند و نواحی تأسیس شدند که توسط مقامات روسی منصوب شده اداره می‌شدند.
وارد کردن قوانین جدید، مالیات و سیستم‌های مدیریت، شیوه زندگی سنتی مردم محلی را تغییر داد. قبایل و جوامع محلی مجبور به سازگاری با شرایط جدید شدند، که منجر به مقاومت و همکاری با مقامات جدید شد. این دوران، زمانی از تغییرات بود که ساختارهای سنتی قدرت با چالش‌های جدی مواجه شدند.
تحت کنترل امپراتوری روسیه، ترکمنستان به بخشی از یک سیستم اقتصادی وسیع‌تر تبدیل شد که به توسعه کشاورزی و تجارت کمک کرد. مقامات روسی شروع به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها کردند، جاده‌ها و راه‌آهن‌ها ساختند که ارتباطات بین مناطق را بهبود بخشید و به تجارت کمک کرد. مهم‌ترین راه‌آهن، خطی بود که عشق‌آباد را به اورنبورگ وصل می‌کرد.
کشاورزی که به طور سنتی بر اساس دامپروری و زراعت بود، به تدریج مدرن شده و تکنولوژی‌های جدید و روش‌های کشاورزی را به کار بردند، همچنین کشت محصولات جدیدی نظیر پنبه به افزایش تولید کمک کرد. پنبه‌کاری به یکی از جنبه‌های اصلی اقتصاد منطقه تبدیل شد و نقش مهمی در توسعه اقتصادی ایفا کرد.
ساختار اجتماعی ترکمنستان نیز دچار تغییراتی شد. تحت تأثیر اداره روسی، تغییراتی در روابط اجتماعی رخ داد. پیوندهای قبیله‌ای سنتی شروع به تضعیف کردند و لایه‌های اجتماعی جدیدی مانند بازرگانان، زمین‌داران و مقامات که در خدمت مقامات روسی بودند، به جلو آمدند.
با این حال، حفظ هنجارها و آداب و رسوم سنتی هنوز جنبه مهمی از زندگی مردم محلی بود. جشن‌ها، آیین‌ها و مراسم مذهبی محلی ادامه یافت، اگرچه به تدریج با شرایط جدید سازگار شدند. در این زمان همچنین تغییراتی در نقش زنان در جامعه رخ داد، هرچند که دیدگاه‌های سنتی همچنان بر زندگی آنها تأثیر می‌گذاشت.
دوره امپراتوری روسیه زمانی بود که زندگی فرهنگی ترکمنستان زیر تأثیر فرهنگ روسی شروع به توسعه کرد. مؤسسات آموزشی جدیدی تأسیس شد که به گسترش آموزش در میان مردم محلی کمک کرد. مقامات روسی سعی کردند سیستم‌های آموزشی خود را اعمال کنند، که منجر به ظهور اشکال جدید تدریس شد.
ارتباطات فرهنگی با روسیه و سایر مناطق امپراتوری هنر و ادبیات محلی را غنی‌تر کرد. در این زمان، جریان‌های ادبی جدید آغاز به شکل‌گیری کردند و اشکال سنتی خلاقیت‌های شفاهی حفظ و توسعه یافتند. معماری نیز تغییر کرد: ساختمان‌های جدیدی به سبک روسی ظاهر شدند که عناصر معماری محلی را با سنت‌های معماری امپراتوری روسیه ترکیب کردند.
با وجود تلاش‌های اداره روسی برای ادغام ترکمنستان در قلمرو امپراتوری، مردم محلی به طور فعال به تلاش‌ها برای کنترل مقاومت کردند. شورش‌ها و جنبش‌های مختلفی علیه قدرت روسی وجود داشت که نشان‌دهنده تمایل مردم محلی برای حفظ استقلال و شیوه زندگی سنتی خود بود. در سایه تغییرات اقتصادی و اجتماعی، حرکتی ملی شکل گرفت که به دنبال دفاع از هویت ترکمنی بود.
در پایان قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، شاهد رشد خودآگاهی ملی در میان ترکمن‌ها بودیم که منجر به شکل‌گیری سازمان‌های فرهنگی و سیاسی مختلف شد. این سازمان‌ها سعی کردند سنت‌ها و فرهنگ را حفظ کنند و همچنین منافع مردم ترکمن را در شرایط حاکمیت استعماری پیش ببرند.
دوره امپراتوری روسیه رد عمیقی در تاریخ ترکمنستان به جا گذاشت. اگرچه این مرحله با تنش‌ها و تغییرات اجتماعی همراه بود، اما همچنین زمانی برای مدرنیزاسیون و توسعه اقتصادی نیز بوده است. تأثیر روسیه به شکل‌گیری لایه‌های اجتماعی و سنت‌های فرهنگی جدید کمک کرد که امروز نیز ادامه دارد.
مدارک بایگانی که از آن زمان به جا مانده، گواهی بر تنوع فرآیندهایی است که در ترکمنستان در حال وقوع بود. این مواد به مطالعه چگونگی شکل‌گیری زندگی اجتماعی و فرهنگی منطقه تحت تأثیر سیاست‌های استعماری روسیه، و همچنین چگونگی سازگاری مردم محلی با شرایط جدید کمک می‌کند.
ترکمنستان در دوره امپراتوری روسیه مرحله‌ای پیچیده و چندوجهی در تاریخ است که عناصر تخریب و مدرنیزاسیون را در هم می‌آمیزد. این دوره مرحله مهمی در شکل‌گیری ترکمنستان مدرن، فرهنگ و هویت آن بود. مطالعه این زمان به درک بهتر ریشه‌های تاریخی منطقه و جایگاه منحصر به فرد آن در تاریخ آسیای مرکزی کمک می‌کند.