دانشنامه تاریخی
دوران حمله مغول و تأثیرات بعدی اورده طلایی، ردپای چشمگیری در تاریخ ترکمنستان برجای گذاشت. این زمان، که از قرن‌های XIII تا XIV را شامل می‌شود، با تغییرات سیاسی، دگرگونی‌های اقتصادی و تعاملات فرهنگی مشخص می‌شود که تأثیرات درازمدتی بر منطقه داشته است.
در اوایل قرن XIII، در قلمرو کنونی ترکمنستان، یک حمله قوی از سوی مغول‌ها به رهبری چنگیزخان رخ داد. در سال 1219، نیروهای مغول آغاز به فتح کردند و به سمت واحه‌ها و شهرهای ثروتمند، از جمله مرو و نیسا، روانه شدند. این شهرها مراکز مهمی برای تجارت و فرهنگ در جاده ابریشم بودند، که آنها را برای متجاوزان به‌طور خاص جذاب می‌کرد.
مغول‌ها از تاکتیک‌های حملات وحشیانه و ویران‌سازی استفاده کردند که منجر به کشتارهای جمعی و ویرانی شد. مرو، یکی از بزرگ‌ترین شهرهای منطقه، قربانی این جنگ شد. ساکنان آن با وحشت‌های محاصره مواجه شدند و برآوردهای مختلف نشان می‌دهد که جمعیت این شهر به شدت کاهش یافت. پس از فتح، بسیاری از ساکنان کشته شدند و شهر ویران شد که تأثیر مخربی بر اقتصاد و فرهنگ محلی داشت.
پس از فتح، قلمرو ترکمنستان تحت کنترل اورده طلایی، یکی از اولوس‌های امپراتوری مغول قرار گرفت. اورده طلایی شامل سرزمین‌های وسیعی بود که بخش‌های قابل توجهی از قزاقستان، روسیه و آسیای مرکزی را در بر می‌گرفت. با استقرار قدرت اورده طلایی در منطقه، تغییرات قابل توجهی در ساختار سیاسی و اجتماعی رخ داد.
اورده طلایی بسیاری از جنبه‌های سیستم حکومتی مغول، از جمله مالیات و رویه‌های اداری را حفظ کرد. با این حال، با گذر زمان، حکام محلی و دودمان‌ها شروع به بازسازی خودمختاری خود کردند. این باعث ایجاد خان‌نشین‌های محلی شد که عناصر فرهنگ‌های مغولی و ترکی را ترکیب کردند.
حمله مغول و تأثیرات بعدی اورده طلایی به شدت ساختار اقتصادی منطقه را تغییر داد. اگرچه بسیاری از شهرها ویران شدند، راه‌های تجاری جدید به‌تدریج شکل گرفت که به احیای تجارت کمک کرد. اورده طلایی به یک میانجی مهم در تجارت بین‌المللی میان شرق و غرب تبدیل شد و برای بازرگانان امنیت فراهم کرد.
ترکمنستان، به‌خاطر موقعیت استراتژیک خود در جاده ابریشم، به یک مرکز مهم تجارت تبدیل شد. کاروان‌ها با کالاهای مختلف از جمله ابریشم، ادویه‌ها و جواهرات از این منطقه عبور می‌کردند. این ارتباطات تجاری به احیای اقتصادی کمک کرد، علی‌رغم ویرانی‌های قبلی.
توسعه فرهنگی منطقه در این دوره نیز تغییراتی را تجربه کرد. با گسترش اسلام و قوم‌های ترکی، ترکمنستان به مکانی برای تلاقی سنت‌های فرهنگی مختلف تبدیل شد. اورده طلایی، اگرچه یک نهاد مغولی بود، چندملیتی بود و این تنوع بر جمعیت محلی تأثیر گذاشت.
اسلام به دین غالب تبدیل شد و مساجد در جاهایی ساخته شدند که قبلاً معابد بت‌پرستی وجود داشت. این امر به توسعه هنر، معماری و علم اسلامی کمک کرد. دستاوردهای فرهنگی مهم این زمان در ادبیات و شعر، که به‌واسطه نویسندگان محلی آغاز به توسعه کردند، انعکاس یافته است.
ساختار اجتماعی جامعه نیز تحت تأثیر حمله مغول و اورده طلایی تغییر کرد. قبايل و اقوام محلی شروع به اتحادیه‌سازی کردند تا ائتلاف‌های جدیدی برای دفاع در برابر تهدیدات خارجی ایجاد کنند. این زمان، دوره‌ای بود برای شکل‌گیری نظم اجتماعی جدید که در آن سنت‌های گروه‌های قومی مختلف با هم ترکیب می‌شدند.
در عین حال، رنج‌های ناشی از جنگ به تغییرات اجتماعی منجر شد. بسیاری از ساکنان مجبور شدند خانه‌های خود را ترک کنند و به دنبال محل سکونت جدیدی باشند. این فرآیند مهاجرت به تبادل فرهنگی و تداخل اقوام کمک کرد و منطقه را با تنوع سنت‌ها و آداب غنی‌تر کرد.
دوران حمله مغول و اورده طلایی ردپای عمیقی در تاریخ ترکمنستان برجای گذاشت. علی‌رغم ویرانی‌ها و رنج‌ها، این دوران همچنین به زمان احیای اقتصادی و فرهنگی تبدیل شد. این امر به شکل‌گیری هویت جدید ملت ترکمن و همچنین توسعه تجارت و فرهنگ کمک کرد.
یافت‌های باستان‌شناسی و منابع تاریخی تأیید می‌کنند که علی‌رغم عواقب وحشتناک حمله، این منطقه توانسته است دوباره به زندگی بازگردد و به رشد خود ادامه دهد. این زمان مرحله‌ای مهم در شکل‌گیری ترکمنستان مدرن و هویت فرهنگی منحصر به فرد آن بود.
ترکمنستان در دوران حمله مغول و اورده طلایی — یک مرحله پیچیده و چندبعدی در تاریخ است که هم با ویرانی‌ها و هم با احیاء مشخص می‌شود. این دوران نه تنها نقشه سیاسی منطقه را تغییر داد، بلکه تأثیر درازمدتی بر توسعه فرهنگی و اقتصادی گذاشت و سنت‌ها و آداب منحصر به فردی را شکل داد که تا به امروز ادامه دارد.