ऐतिहासिक विश्वकोश
न्यूझीलंड, जगातील सर्वात दूरवरच्या देशांपैकी एक, लक्षात येणारे ऐतिहासिक संघर्ष आणि मौरी आणि युरोपीय उपनिवेशाध्यक्षांमध्ये असलेल्या संघर्षांशी एका अद्वितीय इतिहासाने जोडलेले आहे. स्वशासनाकडे जाणारी वाट लांब आणि कठीण होती, आणि या प्रक्रियेमध्ये राजकीय, सामाजिक आणि सांस्कृतिक क्षेत्रांमध्ये महत्त्वपूर्ण बदल झाले.
युरोपीय लोकांचा न्यूझीलंडमधील पहिला संपर्क 1769 मध्ये झाला, जेव्हा कॅप्टन जेम्स कुक तिच्या किनाऱ्यावर उतरला. हे घटनाक्रम म्हणजे युरोपीय उपनिवेशाची सुरुवात होती, ज्याने मौरींचे जीवन अत्यंत बदलून टाकले. 19 व्या शतकाच्या पहिल्या अर्ध्यात युरोपीय उपनिवेशकांची संख्या वाढायला लागली, ज्यामुळे जमिनी आणि संसाधनांवर संघर्षांची सुरुवात झाली.
1840 मध्ये वायटांगी करारावर सही झाली, जे मौरी आणि ब्रिटिश अधिकार्‍यांदरम्यानचे संबंध व्यवस्थापित करणारा मुख्य दस्तऐवज बनला. याने मौरींच्या जमिनी आणि संसाधनांचे अधिकारांचे संरक्षण करण्याचे प्रावधान केले, परंतु याची व्याख्या विवादास्पद होती. कराराचे मुख्य मुद्दे समाविष्ट केले:
परंतु प्रायोगिकदृष्ट्या, अनेक मौरींचे अधिकार भंग केले गेले, ज्यामुळे संघर्ष आणि असंतोष वाढला.
उपनिवेशाची सुरुवात होताच सशस्त्र संघर्षांची सुरुवात झाली, ज्याला माओरी युद्ध (1860-1872) म्हणतात. मुख्य कारणांमध्ये समाविष्ट होते:
हे युद्ध दोन्ही बाजूंनी मोठ्या हानीला कारणीभूत ठरले आणि न्यूझीलंडच्या राजकीय नकाश्यात बदल घडले.
1852 पासून न्यूझीलंडमध्ये स्वशासनाचा प्रक्रियेला सुरुवात झाली. ब्रिटिश सरकारने स्वशासनाचे कायदा स्वीकारला, ज्याने पहिले कायदेत्वा सभा निर्माण केली आणि उपनिवेशांना स्वशासनाचे अधिकार दिले. परंतु अनेक मौरींचा या प्रक्रियेमध्ये प्रतिनिधित्व झाला नाही आणि त्यांचे अधिकार अनेकदा दुर्लक्षित केले गेले.
1854 मध्ये न्यूझीलंडचे पहिले संसद निर्माण झाले. संसदेमध्ये युरोपीय आणि मौरी प्रतिनिधींनी उपस्थीत केले. परंतु मौरींसाठी खरे स्वशासन उपलब्ध नव्हते. मुख्य कायदे आणि निर्णय मूळ लोकसंख्येच्या मते घेऊन घेतले जात नव्हते.
19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात मौरींच्या अधिकारांच्या कायद्यांच्या विकासाची प्रक्रिया सुरू झाली. 1865 मध्ये मौरी कायदा स्वीकारला गेला, ज्याने संसदेमध्ये मौरींचाचे प्रतिनिधित्व प्रमाणित केले आणि त्यांच्या जमिनीवर अधिकारांची हमी दिली. परंतु याची अंमलबजावणी अपुरी ठरली, आणि अनेक मौरींना त्यांच्या जमिनीच्या अधिकारांशी संबंधित समस्या येत राहिल्या.
20 व्या शतकात मौरींसाठी नव्या आव्हानांचा काळ बनला. दुसऱ्या जागतिक युद्धानंतर न्यूझीलंड सरकारने मौरींच्या जीवन सुधारण्यासाठी सुधारणा केल्या. परंतु या सुधारणा अनेकदा संघर्ष आणि असंतोष आणण्यात यशस्वी ठरल्या.
1970 च्या दशकापासून मौरी संस्कृती आणि भाषा पुन्हा बहरली. हे आंदोलन स्वशासनाकडे जाणारा एक महत्त्वाचा पाऊल बनले, कारण मौरींनी त्यांच्या अधिकारांसाठी आणि सांस्कृतिक ओळखीच्या संरक्षणासाठी सक्रियपणे लढाई केली. 1980 च्या दशकात स्कूलमध्ये मौरी भाषेच्या अध्ययनाला आणि परंपरा जतन करण्यास समर्थन देणारे कायदे पास झाले.
पुढील परिस्थितीत, अनेक प्रश्न अद्याप unsolved आहेत. आधुनिक संघर्षांमध्ये समाविष्ट आहेत:
मौरी अजूनही राजकारणात सक्रियपणे सहभागी होत आहेत, आणि त्यांच्या आवाजांनी समाजात अधिक महत्त्व मिळवत आहे.
न्यूझीलंडची स्वशासनाकडे जाणारी वाट लांब आणि संघर्षांनी भरीव होती. वायटांगी करार एक महत्त्वाचा दस्तऐवज बनला, परंतु याचे उल्लंघन असंतोष आणि शस्त्रसज्ज संघर्षांना कारणीभूत ठरले. 21 व्या शतकात, मौरी अजूनही त्यांच्या अधिकारांसाठी लढाई करत आहेत आणि त्यांच्या सांस्कृतिक आणि जमिनींच्या अधिकारांची पुनर्स्थापना करण्याचा प्रयत्न करीत आहेत. हा प्रक्रिया, जरी कठीण असला तरी, न्यूझीलंडमध्ये अधिक न्याय्य आणि समावेशी समाजाच्या निर्मितीत महत्त्वाचा पाऊल आहे.