ऐतिहासिक विश्वकोश
अज़्टेक म्हणजे प्राचीन मेक्सिकोच्या सर्वात प्रसिद्ध संस्कृतींपैकी एक, जी १४व्या ते १६व्या शतकात अस्तित्वात होती. त्यांची साम्राज्य, ज्याने आजच्या मेक्सिकोच्या मोठ्या भागाचे कव्हर केले, वास्तुकला, विज्ञान, धर्म आणि कला क्षेत्रांमध्ये त्यांच्या उपलब्ध्यांसाठी प्रसिद्ध होती.
अज़्टेक, किंवा मेक्सिका, तेस्कोको तलावाच्या परिसरात उदयास आले, जिथे त्यांनी १३२५ मध्ये त्यांची राजधानी - टेनोचटिटलान स्थापिली. त्यांचा उगम नहुआ लोकांपासून झाला असल्याचं मानलं जातं, जे मेक्सिकोच्या उत्तरेकडील प्रदेशांमधून स्थलांतरित झाले.
अज़्टेकांचा धर्म बहुतेक देवते असलेला होता, आणि ते विविध जीवनाच्या पैलूंवर नियंत्रण ठेवणाऱ्या अनेक देवतांना पूजा करत होते. मुख्य देवता होत्या:
अज़्टेकांना विश्वास होता की ब्रह्मांडीय秩序 राखण्यासाठी बळी दिले जाणे आवश्यक आहे, ज्यात मानव बळींचा समावेश होता. हे संस्कार भव्य मंदिरांवर, जसे की टेनोचटिटलानमधील महान मंदिर, जाणूनबिणून केले जात होते.
अज़्टेकांचा समाज कडक श्रेणीत होता. त्याच्या शिखरावर शासक (मोक्तेजुमा) होते, नंतर निघणारे, पुजारी, व्यापारी, आणि शेतकरी होते. प्रत्येक या स्तरांमध्ये स्वत:च्या हक्क आणि जबाबदाऱ्या होत्या.
अज़्टेक नहुआ भाषेत बोलत होते, आणि त्यांच्या लेखन प्रणालीमध्ये चित्रलिपी आणि संकेताक्षरे होती. यामुळे त्यांना घटनांचे नोंद ठेवता आले, व्यापार करणे आणि साहित्यातील निर्मिती करणे शक्य झाले.
अज़्टेकांची अर्थव्यवस्था कृषीवर आधारित होती, विशेषतः मका, भाजीपाला आणि मिरच्यांच्या उत्पादनावर. त्यांनी "चिनम्पा" प्रणालीचा वापर केला — जमिनीच्या बदल्यात श्रमाची देवाणघेवाण. याशिवाय, अज़्टेकांनी शेजारील जमातींसोबत सक्रियपणे व्यापार केला, एक शक्तिशाली व्यापार नेटवर्क तयार केले.
अज़्टेक त्यांच्या भव्य वास्तुविशेषांसाठी प्रसिद्ध आहेत. सौर पिरामिड आणि चंद्र पिरामिड यांसारखी मंदिरं आणि पिरामिडे त्यांच्या आकार आणि जटिल रचनांसाठी आश्चर्यकारक आहेत. अज़्टेकांची कला देखील उत्कृष्ट होती: त्यांनी सुंदर वस्त्र, कलेची वस्त्र आणि दागिन्यांचे सुंदर उत्पादन केले.
अज़्टेक साम्राज्य स्पॅनिश कोंक्विझ्टादोर हर्नान कोर्टेसच्या नेतृत्वाखाली १५१९ मध्ये येण्यानंतर पतनास गेले. १५२१ मध्ये, दोन वर्षांच्या वेढ्यानंतर, टेनोचटिटलान ताब्यात घेतला गेला, ज्यामुळे अज़्टेक संस्कृतीचा अंत झाला. स्पॅनिश लोकांनी सोबत आणलेले रोग स्थानिक लोकसंख्येवरही विनाशकारी प्रभाव टाकले.
साम्राज्याच्या पतनानंतरही अज़्टेकांचे वारसा जगत आहे. त्यांच्या संस्कृती, भाषा आणि परंपरा आधुनिक मेक्सिकन समाजावर लक्षणीय प्रभाव टाकत आहेत. "डे ऑफ द डेड" उत्सवासारख्या अनेक परंपरा अज़्टेक संस्कृतीमध्ये रुजलेल्या आहेत.
अज़्टेक एक अद्वितीय आणि जटिल संस्कृती आहे, जी मानवतेच्या इतिहासात लक्षणीय योगदान दिले आहे. वास्तुकला, कला आणि विज्ञान क्षेत्रात त्यांची उपलब्धी शोधक आणि जगभरातील लोकांना प्रेरणा देत आहेत.